Таырып. Ауыл шаруашылы масатындаы жерлерді ыты тртібі.

Жоспар:

1.Ауыл шаруашылыы масатындаы жерлерді ыты жадайыны тсінігіжне рамы.

2.Ауыл шаруашылымасатына арналан жерлергеменшік ыы жнезгеытар, ауылшаруашылы масатындаы жерлерді пайдалану субъектілері.

3.Арнайы жер орыны тсінігіжне рамы.

4.Ауыл шаруашылыымасатындаы жер учаскелерін бір санаттан келесі тріне ауыстыру тртібі.

Негізгі ымдар: ауыл шаруашылы масатындаы жер, жерге меншік ыы, ауыл шаруашылы масатындаы жер учаскелері.

1.Ауыл шаруашылыы масатындаы жерлердіыты жадайыны тсінігі жне рамы.Статистикалы мліметтер бойынша азакстан Республикасыны жер аумаы 272490,2 мы гектарды райды. Осыларды ішінде ауыл шаруашылык жерлері - 222513,6 мы гектарды райды. Сонысыны ішіне сйкесінше ауыл шаруашылы масатындаы жерлер де кіреді, оны жалпы клемі 90910,35 мы гектар. Ал жер аумаыны алан блігін ауыл шаруашылык ндірісінін масатында пайдаланылатын жерді баска да санаттары райды.

Агронерксіптік кешенді жне ауылдык ауматарды дамытуды мемлекеттік реттеу азы-тлік ауіпсіздігін, агронерксіптік кешен німі нарытарыны трактылыын камтамасыз етуге, ксіпкерлікті тиімді жйесін руа, отандык німні бсекелестік артыкшылыын олдауа, сондай-а, сімдік шаруашылыгын, мал шаруашылыын, балы шаруашылыын, ауыл шаруашылыы шикізатын айта деуді жне тамак нерксібін 15-ю дамыту шін жадай жасау аркылы ауыл халкыны трмыс дегейін ктеруге, ветеринариялы -санитариялык жне фитосанитариялык кауіпсіздікті, техникалык жаратандыру мен баска да ілеспе кызмет салаларын камтамасыз етуге, ауылдык аумак- тарды леуметгік жне инженерлік инфрарылымын дамытуа баытталан.

Агронерксіптік кешен дегеніміз - ауыл шаруашылыы, балы шаруашылыы німін ндіруді, дайындауды, сатауды, тасымалдауды, айта ндеуді жне ткізуді, сондай-а тамак нерксібін, оларды казіргі заманы техникамен, технологиялык жабдыпен, ашамен, апаратты жне баса да ресурстармен ам­тамасыз ететін ілеспе ндірістер мен кызмет салаларын, ветеринариялы -санитариялык жне фитосанитариялык кауіпсіздікті, ылыми амтамасыз ету мен кадрлар даярлауды амтитын эконо­мика салаларыны жиынтыы.

Ауылшаруашылык ызметті кез келген трі ауылшаруашылык масатындаы жермен тыыз байланыста болады. Яни, аталан жер учаскесіз бл ызмет трін жзеге асыру ммкін емес.

Ауыл шаруашылыгы масатындагы жерлер дегеніміз—ауыл шаруашылыыны ажеттері шін берілген немесе осы масаттарга арналган жерлер болып табылады азастан Республикасыны 20 маусым 2003 жылы абылданан Жер кодексiнi 97-бабына сйкес жер оры нысаналы масатына сйкес, мынадай санаты бар, ол ауылшаруашылыы масатындаы жерi жатады [151, 12 б.].

Ауылшаруашылы жерлер - ерекше оралуа жататын, азастанны баса жер санаттарына араанда е шрайлы, нарлы жерлер. Сондытан, бл жерлерге байланысты андай да болмасын шешiм жктелген жауапты ауырлыы ескерiлiп, крделi ой елегiнен тiп барып абылдануы тиiс.

Ауылшаруашылыындаы жер рамына ауылшаруашылыыны алаптары мен ауылшаруашылыы жмыс iстеуiне ажеттi iшкi шаруашылы жолдары, коммуникациялар, тйы су айдындары, мелиорациялы жйе, ора-жайлар мен имараттар орналасан жер, сондай-а баса да алаптар (сор, м, таыр жне ауылшаруашылыы алаптарыны алабына осылан баса да алаптар) жатызылады. Ауылшаруашылыы алаптары айрыша оралуа тиiс. Бл жердi ауылшаруашылыы ндiрiсiне байланысты емес масаттара пайдалануа ерекше жадайларда жол берiледi.

Ауылшаруашылы масаттарына арналан жерлер деп ауылшаруашылыы ажеттiлiктерi шiн берiлген немесе осы масаттара арналан жерлер аталады. Ауылшаруашылыы масатына арналан жерлер з кезегiнде 3 топа блiнедi:

- Ауылшаруашылы алаптары;

- Ауылшаруашылы мтаждытарын амтамасыз етуге арналан рылыстар, зге объектiлер су айдындары орналасан жерлер;

- зге де алаптар; мдар, таырлар т.б.

Ауылшаруашылыы масатына арналан жерлердi рамына фермерлер, ырмандар, жру жолдары жне т.б ауылшаруашылыы объектiлерiнi аумаында жерге ауылшаруашылыы нiмдерiн ксiпкерлiк, йымды, фермерлiк аграрлы шаруашылыпен айналысуа ажеттi болып табылады

Ауылшаруашылы алаптары бiрнеше трге блiнедi: егiстiк, жайылым, шабындытар, кп жылды екпелер, т.б.

Ауылшаруашылы масаттарына арналан жерлер рамына ауылшаруашылы масатында пайдаланылатын жерлер жне iшкi шаруашылы жолдары, коммуникациялар, тйы су оймалары, мелиоративтiк желi, ауылшаруашылыында жмыс iстеуге ажеттi осалы й-жайлар мен рылыстар алып жатан жерлер, сондай-а баса да пайдаланылатын жерлер (сорта жерлер, мдар, таырлар жне баса ауылшаруашылыыны пайдаланатын жер клемiне осылан баса да зге пайдаланылатын жерлер) блiнедi.

Ауылшаруашылы пайдаланылатын жерлерге: жыртылан жерлер, тыайан жерлер, кпжылды отырызу алып жатан жерлер, шабындытар мен жайылымдар жатады.

Жыртылан жер – кпжылды сiмдiктер егiстiгiн оса, ауылшаруашылы даылдарыны егiстiгi ретiнде жйелi трде делiп, пайдаланылатын жер учаскесi, сондай-а таза егiстiк жерлер. Жыртылан жерге тамырын жасарту шiн опсытылан алдын ала (ш жылдан арты емес уаыт iшiнде) даылдар егiстiгi алып жатан шабындытары мен жайылымдар, сондай-а егiстiк ретiнде пайдаланылатын батардаы атарлар арасы жатпайды.

Тыайан жер – брын жыртылан жер рамында болан жне бiр жылдан арты, кзден бастап ауылшаруашылы даылдарын себу шiн пайдаланылмайтын жне егiстiк жер ретiнде дайындалмаан жер учаскесi.

Кпжылды отырызу – жасанды жасалан кпжылды ааш, бта отырызу ретiнде пайдаланылатын, жемiс-жидек, техникалы жне дрiлiк нiм тсiмiн алуа, сондай-а iрдi сндiк крнектеуге арналан жер учаскелерi.

Табии шабындытар мен жайылымдар – шабынды ретiнде жйелi пайдаланылатын жне жануарларды жаюа арналан жер учаскелерi. Тамыры жасартылатын шабындытар мен жайылымдар – егiн екпеу арылы жаадан траты шп скен шабындытар мен жайылымдар учаскесi.

Суландырылан жайылымдар – аумаында су кздерi (клдер, зендер, тоандар, апандар, су шашырату немесе суландыру каналдары, бырлы немесе шахталы дытар) бар, барлы мал басын тиiстi сапалы сумен амтамасыз ете алатын жайылымдар

Суландыру дегейiне байланысты суарылатын алаптар (суландыру дегейi табии трде 75 пайызды райды) жне суарылмайтын алаптар болып блiнедi. Суармалы ауылшаруашылыы алаптарына ауылшаруашылыында пайдалануа жне суаруа жарамды, су ресурстары жйесiнi азiргi пайдалы жмыс коэффициентiнде суару нормаларыны жобалау немесе олданыстаы нормативтерi бойынша осы жердi сумен амтуды олайлы мерзiмi iшiнде амсыздандыруды кемiнде 75 процентiнен кем емес су аынымен амтамасыз ететiн суару кзiмен байланысты траты жне уаытша суару жйесi бар жер жатады.

Жайылма суару жерi ар суын жне кктемгi тасын суды, сондай-а топыраты ылалдандыру шiн суару жне суландыру каналдарынан берiлетiн суды осы учаскелер аумаында стап алуды жне айта блудi амтамасыз ететiн су бгейтiн белдеулерi, суды реттейтiн бгеттерi мен баса да гидротехникалы рылыстары бар учаскелер болып табылады.

2. Ауылшаруашылы масатына арналан жерлерге меншік ыгы жне зге ытар, ауыл шаруашылы масатындаы жерлерді пайдалану субъектілері.2003 жыладейін азастан Республикасында ауыл шаруашылы масатындаы жерлерге жеке меншік ыы арастырылмаан болатын. 2003 жылы 20 маусымдаы Жер кодексіні абылдануы азастан Республикасында ауыл шаруашылык масатынадаы жерлерге жеке меншік ыын толыымен задастырып, аталан жерлерді шаруашылык ыты айналыма енгізді.

Ауыл шаруашылыы масатындаы жер:

1) азастан Республикасыны азаматтарына зіндік осалы шаруашылыты, бабандыты жне саяжай рылысын дамыту шiн жеке меншiкке;

2) азастан Республикасыны жеке жне зады тлаларына шаруа немесе фермер ожалыын, тауарлы ауыл шаруашылыы ндiрiсiн жргізу, орман сiру шін, ылыми-зерттеу, тжiрибе жргiзу жне оыту масатында, осалы ауыл шаруашылыын, баша жне мал шаруашылыын жргiзу шiн жеке меншiкке немесе жер пайдалануа беріледі.

Пайдалануа беру мерзімі кемінде он жылды райтын шаруа немесе фермер ожалыын жргізу шін жер учаскесін беру жадайларын оспаанда, жер учаскесiн крсетілген масаттар шiн жер пайдалану ыымен беру мерзiмi кемiнде бес жылды райды. Жер учаскесiн осы тармашада крсетілген мерзімдерден аз мерзiмге беруге оны алуа мдделi тiнiш берушiнi келiсiмiмен ана жол берiледi;

3) шетелдіктерге, азаматтыы жо адамдара, шетелдік зады тлалара, сондай-а жарылы капиталындаы шетелдіктерді, азаматтыы жо адамдарды, шетелдік зады тлаларды лесі елу пайыздан асатын зады тлалара жиырма бес жыла дейінгі мерзіммен жалдау шарттарымен уаытша жер пайдалануа беріледі.

7. Азаматтар мен зады тлалара жер пайдалануа немесе меншiкке берiлетiн ауыл шаруашылыы алаптарыны сапасын мемлекеттiк баылау масатында бюджет аражаты есебiнен топыраты зерттеу, топыра-мелиорациялы, геоботаникалы зерттеулер мен топыраты баалау материалдары деректерiнi негiзiнде ауыл шаруашылыы масатындаы жер учаскелерiнi паспорты жасалады.

Жер учаскелерi шаруа немесе фермер ожалыын жргiзу шiн азастан Республикасыны азаматтарына жеке меншiк ыымен немесе уаытша теулі жер пайдалану (жалдау) ыымен 10 жылдан 49 жыла дейiнгi мерзiмге, ал шалайдаы мал шаруашылыын жргiзу шiн (маусымды жайылым) уаытша теусiз жер пайдалану ыымен осы Кодекске жне азастан Республикасыны шаруа немесе фермер ожалыы туралы задарына сйкес берiледi.

Жер учаскесiн шаруа немесе фермер ожалыын жргiзу шiн алуа басым ыты жеке ебегiмен атысу негiзiнде шаруашылы жргiзетiн, арнаулы ауыл шаруашылыы бiлiмi мен бiлiктiлiгi бар, ауыл шаруашылыында iс жзiндегi жмыс тжiрибесi бар жне осы ауданда, алада, ауылда, кентте тратын азаматтар пайдаланады.
ызметін кемінде бес жыл жзеге асыратын жне з ызметін тотататын шаруа немесе фермер ожалыыны жер учаскесін сатып алуа басым ы осы шаруа немесе фермер ожалыыны млкін сатып алан жне арнайы ауыл шаруашылыы білімі мен біліктілігі бар азастан Республикасыны азаматтарына беріледі.

3. Арнайы жер орыны тсінігі жне рамы.Арнайы жер коры азастанда 1991 жылы Жер реформасы туралы заына сйкес пайда болан болатын. Казіргі танда арнайы жер орынын кыты жадайы азастан Республикасы Жер кодексіні 100-бабына сйкес аныталады.

Жерді ауыл шаруашылык німін ндірушілердін арасыда жер учаскелерін айта белу масатында ауылшаруашылыы масатындаы жерлер жне босалкы жерлерден арнайы жер коры рылады. Арнайы жер коры:

жер учаскесінен з еркімен бас тарткан жадайда; Жер кодексіні 92,93,95-баптарына сйкес, жер учаскелерін мжбрлеп алып ойан жадайда; егер зан бойынша, сиет бойынша мрагерлері жо, немесе бірде - бір мрагері мраны абылдамаан жадайда немесе сиет бойынша мрагерлерді мрадан айыран жадайда, не мрагерлер мемлекет пайдасына мрадан бас тартан жадайдаы жер учаскелерінен ралады.Белгілі жер учаскесін арнайы жер орынын рамына енгізу туралы шешімді аудандык атарушы орган абылдайды.

4. Ауыл шаруашылыы масатындаы жер учаскелерін бір санаттан келесі тріне ауыстыру тртібі.Ауыл шаруашылыы алкаптарын бір трден екіншісіне ауыс- тыру (трансформациялау) ажеттігі табии факторлара, оларды кейін де баска жер алкаптарыны рамында пайдалануды экономикалык трыдан орындылыына негізделеді.

Жер учаскесі меншік иесінін немесе жер пайдаланушыны жер учаскесінін орналасан орны бойынша тиісті жергілікті атарушы органа берген тінімі, сондай - а жергілікті аткарушы органны бастамасы ауыл шаруашылыы алаптарын бір трден екіншісіне ауыстыру жніндегі жмыстарды жргізуге негіз бола алады.

Жергілікті атарушы органны шешімі бойынша жргізілетін ауыл шаруашылыы алкаптарын бір трден екіншісіне ауыстыру жніндегі жерге орналастыру жмыстарын аржыландыру - жергілікті бюджет каражаты есебінен, ал жер учаскелеріні меншік иелері мен жер пайдаланушылардытініштері бойынша - оларды ез каражатыны есебінен жзеге асырылады.

Топыра - мелиорациялы жай - кйі оларды баса алап тріне ауыстыруды ажет ететін ауыл шаруашылыы алаптарыны болуы олда бар жоспарлау - картографиялы материалдарды, жерге орналастыру, мелиорациялы рылыс жобаларын, топыраты зерттеу, топыра - мелиорациялы, геоботаникалы ізденістер материалдарын, тздануды тсірілген суреттерін, жер кадастрыны, жерді тгендеуді деректерін зерделеу негізінде алдын ала аныталады.

Нерлым баалы ауыл шаруашылыы алкаптарын баасы тменгілеріне ауыстыруа:

егістік шін - жердін агроондірістік топырак сипаттамасыны оларды наты пайдаланылуына сйкес келмеуі, улы заттармен ластануды жоары дегейі; кпжылды екпелер шін — екпелердін шекті жасы, олардын сиреуі, жерді кен рамыны жтандыы, олайсыз топыра - мелиорациялы сипаттамасы;

шабындытар шін - жерді шелейтгенуі, шалындык сімдік- терді сиреуі, жерді мелиорациялык кйіні нашарлауы; жайылымдар шін - тапталып блінуі негіз болып табылады. Суармалы жерді суарылмайтын жерге ауыстыру кезінде жоарыда санамаланан факторлардан баска, суару кзімен байланысты зілуі, сумен камтылмауы, шаруашылы ішіндегі суару жйелеріні техникалы жай - кйі, ал жайылма суармалы жер шін - су аынын айта блу салдарынан су басуды тотауы немесе су ресурстарыны болмауы, крылыстарды техникалык жай - кйі ескеріледі.

ажет болан кезде жергілікті аткарушы органдар багалы ауыл шаруашылыы алкаптарын баасы томенгілеріне ауысты- рудын баска да крсеткіштерін ауыл шаруашылыы алкаптарынын німділігінін тым тмен болуы, топыракты тздану, сорлеген жне алаптардын сапалык сипаттан баска да лшемдерді белгілейді.