Таырып. Елді мекен жерлеріні ыты тртібі.
Жоспар:
1. Елді мекен жеріні тсінігі жне рамы.
2. ала жне баса да елді мекенні шекарасын белгілеу жне згерту тртібі.
3. ала маындаы айматарды тсінігі.
Негізгі ымдар: елді мекен жерлері, ала маыгдаы айматар, елді мекенні шекарасы.
1. Елді мекен жеріні тсінігі жне рамы.Елді мекен дегеніміз - республика аумаыныхалы жинакы орналаскан, кемінде 50 адамы бар, азаматтарды шаруашылык жне баса оамдык кызметі нтижесінде алыптаскан, занда белгіленген тртіпте есепке алынан жне тіркелген, жергілікті кілді жне атарушы органдар баскаратын бір блігі.
Елді мекен белгілері:
Міндетті трде ресми тіркелуі тиіс;
Тракты трде тратын адамдардын саны 50-ден кем болмауы тиіс.
Казастан Республикасы аумаыдаы елді мекендер алалы жне селолык елді мекендерге блінеді.
алалы елді мекендерге республикалы, облыстык жне ауданды маыздаы калалар, сондай-а оларды кімшілік баыныстылыыны аумаындаы поселкелер; селолара — оларды кімшілік баыныстылыына арамастан алан барлы елді мекендер жатады.
Халыны саны 400 мы адамнан асатын облыстык маызыбар аладаы, республикалык маызы бар аладаы, астанадаы аудан каладаы аудан болып табылады.
Калалар жне баса елді мекендер:
республикалык маыздаы алалара блінеді. блара ерекше мемлекеттік маызы бар жне бір миллион адамнан астам халы бар елді мекендер жатызылуы ммкін;
облыстык маызы бар алалара блінеді, блара саны 50 мы адамнан асатын, дамыан ндірістік жне леуметтік инфрарылымы бар, ірі экономикалыжне мдени орталыктар болып табылатын елді мекендер жатызылуы ммкін;
ауданды маызы бар калалара блінеді, блара аумаында нерксіп орындары, коммуналды шаруашылыы, мемлекеттік трын й коры, оку жне мдени-аарту, емдеу мен сауда объектілеріні дамыан жйесі, кемінде 10 мы адам халы бар, оны халыны жалпы саныны штен екісінен астамы жмысшылар, ызметшілер мен олардыотбасы мшелері болып табылатынелді мекендер жатызылуы ммкін;
4)поселкелерге блінеді, блара нерксіп орындарыны,рылыстарды, темір жол стансаларыны жне баска экономикалы маызды объектілерді жанындаы, кемінде 3 мы адамы бар, оны кемінде штен екісі жмысшылар,ызметшілержне оларды отбасы мшелері болып табылатын елдімекендержатызылуы ммкін;
кемінде екі мы адам халы бар, оны жыл сайын емделу мен тыныу шін келетіндер саны кемінде те жартысын райтын, емдік маызы бар жерлерде орналаскан елді мекендер де поселкелерге теестіріледі; олара алалытарды жазы демалыс орындары болып табылатын, ересек халыны кемінде 25 проценті ауыл шаруашылыымен дайы айналысатын саяжай поселкелері де жатызылуы ммкін;
ауыл (село) — саны кемінде 50 адам болатын, халыны кемінде жартысын ауыл, орман жне ашылы шаруашылыында, бал ара шаруашылыында, балы аулау мен балы есіру шаруашылыында жмыс істейтін ызметкерлер, оларды отбасы мшелері жне денсаулы сатау, леуметтік амсыздандыру, білім беру, мдениет жне спорт мамандары райтын елді мекен;
халыны саны кемінде 50 адам шаруа жне баска да оныстар е жуы елді мекенні рамына енгізіледі.
Траты халыны саны елу адамнан асатын жне дербес елді мекендер деп саналатын оныстар есепке алынады жне тіркелугежатады.
ызметтік масаттаы объектілер болып табылатын жалыз йлер, фермалар, оныстар (орманшылардын, жол араушыларды, жол шеберлеріні йлері, зайымкелер, ыстаулар, дала костары, метеостансалар жене т.б.) кімшілік немесе ауматы трыдан байланысты елді мекендер рамында есепке алынады.
алаларды, кенттерді немесе ауылдарды (селоларды) рамына егізілген жне оларды бір блігіне айналан елді мекендер, сондай-а трындарыны брі кетіп алан немесе оныс аударан коныстар дербес кімшілік-ауматы бірліктер мртебесінен айырылады жне есепті деректерден шыарылады Казастан Республикасы Жер кодексіне сйкес, елді мекендер жеріне келесі жерлер жатады:
крылыстар алып жатан рі кп птерлі жне кп абатты трын йлер, й іргесіндегі жер учаскелері бар жеке трын йлер салуа арналан трын жай салатын жер;
денсаулы сактау, мдениет, сауда, оамдыктаматандыру, трмысты кызмет крсету, коммерциялы ызмет объектілері, сондай-ак жалпы білім беру, арнаулы орта жне жоары білім беру мекемелері, кімшілік, ылыми-зерттеу мекемелері, ибадат йлері мен зге де іскерлік йлері, крылыстар мен има-раттар салынан жне соларды орналастыруа арналан коамды іскерлік рылыс салатын жер;
нерксіп, коммуналдыжне оларды жмыс істеуін камтамасыз ететін койма объектілері, инженерлік жне клік йнфрарылымы объектілері салынан жне соларды орналастыруа арналан, сондай-ак осы объектілердін санитарлы-корау аймактарын белгілеуге арналан ндірістік рылыс салатын жер;
темір жол, автомобиль, зен, теіз, уе жне быр тасымалы жолдары, инженерлік инфрарылым мен байланыс магистральдары ететін жне соларды салуа арналан клік, байланыс, инженерлік коммуникациялар жері;
ерекше оралатын табии аумактар, сауытыру, рекреациялы жне тарихи-мдени максаттаы жер;
зендер, табии жне жасанды су айдындары мен акваториялар, су корау айматары, гидротехникалык жне баска да су! шаруашылыы рылыстары орналаскан су айдындары мен акваторияларжері;
ауыл шаруашылыына пайдаланылатын жер;
аландар, кшелер, тротуарлар, тпе жолдар, жолдар, жаалаулар, парктер, гулзарлар, аладаы ормандар, бульварлар, су айдындары, жаажайлар, зираттар жне халыкты ажеттерін анааттандыруа арналан зге де объектілер (су кбырлары, жылыту бырлары, тазарту рылыстары жне жалпы жрт пайдаланатын баска да инженерлік жйелер) орналаскан жнесоларды орналастыруа арналан орта пайдаланудаы жер;
ала крылысы кызметінетартылмаан, елді мекенді ауматыктрыдан дамытуа жне зіндік й (косалкы) шаруашылыындамытуа арналан резервтегі жне зге де жер;
крематорийлерді, мал корымы, трмыстык алдыктар тастау орындарын жне арнаулы нормативтер мен ережелер белгіленбейінше пайдалануа болмайтын зге де объектілерді орналастыру шін блінетін арнайы максаттаы жер;
кораныс ажеттері шін берілген жне зге де пайдалану режиміндегі жер кіруі ммкін.
Бл жерлер рамына кптеген жерлер кіретін боландыктан аталан жерлерді пайдаланудын біркатар ерекшеліктері бар:
• бл жерлер мемлекетті жне жеке мешік ыыныобъектісіболады.
• мемлекеттік йымдара жер тракты тегін пайдалануаберіледі.
Сонымен катар, елді мекендерді жобалауа жне салуа азастан РеспубликасыныЭкологиялы кодексіне сйкес экологиялык талаптар койылады. алаларды жне баска да елді мекендерді жобалау, салу, реконструкциялау экологиялы, санитарлы-эпидемиологиялык талаптар мен экологиялы ауіпсіздікті ескере отырып, халыты міріне, ебек етуі мен демалуына мейлінше олайлы жадайларды амтамасыз ету ге тиіс.
алалар жне баса да елді мекендерді жоспарлау жне салу кезінде оларды санитарлы тазарту, ндіріс пен ттыну калдытарымен ауіпсіз жмыс істеу кзделуге жне жзеге асырылуа, шектеулі табиат пайдалану режимі олданылатын орманды-саябаты, жасыл жне корау айматары рылуа тиіс. имараттар, крылыстар, й-жайлар, автомобиль жолдары жне зге де нерксіптік объектілер олайлы оршаан ортаны амтамасыз ететін техникалы регламенттерді, санитарлы-эпидемиологиялык ережелерді, нормаларды, кала рылысыныталаптары жне зге де талаптар ескеріле отырып орналастырылуа тиіс.
2. ала жне баса да елді мекенні шекарасын белгілеу жне згерту тртібі.Елді мекендерді шекарасын (шегін) белгілеу мен згерту жерге орналастыруды, сулет жне ала рылысыны тиісті органдары бірлесіп жасаан сыныс бойынша белгіленген тртіппен бекітілген ала крылысы жаттамасы негізіндежргізіледі.
1.Республикалык маызы бар калалар мен Казастан Республикасы астанасыны шекарасын (шегін) — азастан Республикасы кіметіні сынуымен азастан Республикасыньщ Президенті белгілейді жне згертеді.
2.Облысты маызы бар калаларды шекарасы (шегі) - азастан Республикасы кіметімен келісім бойьшша облысты кілді жне атарушы органдарды бірлескен шешімімен белгіленеді жне згертіледі.
Аудандык маызы бар калаларды шекарасы (шегі) — об-лыстык кілді жне аткарушы органдарды бірлескен шешімімен белгіленеді жне згертіледі.
Кенттер мен ауылдарды (селоларды) шекарасы (шегі) –аудандык, (калалык) кілді жне аткарушы органдарды бірлескен шешімімен белгіленеді жне згертіледі.
Жер учаскелерін ала, кент, село шегіне осу осы учаскелерге меншік кыын немесе жер пайдалану ыын токтатуа кеп сопайды. Калаларды, кенттерді, селолык елді мекендерді барлык жері оларды бас жоспарларына, жоспарлау мен рылыс салу жобаларына жне ауматы жер-шаруашылык орналастыру жобаларына сйкес пайдаланылады.
Трындар саны 5 мынан асатын елді мекендерде белгіленген тртіппен бекітілген бас жоспарлар болмаан жадайда осы елді мекенді дамыту мен ода рылыс салуды бас жоспарыны оайлатылан схемасымен немесе белгіленген тртіппен бекітілген кала рылысы кжаттамасымен жерді пайдалануа жол беріледі. Орта пайдаланудаы жерден жер учаскелері азаматтар мен занды тлаларды орта пайдалануа нсан келтірмей, жеіл лгідегі рылыстарды (сауда жасайтын шатырларды, киоскілерді, жарнама рылыларын жне баска да сервис объектілерін) орналастыруы шін уаытша жер пайдалануа берілуі ммкін. Бл ретте орта пайдаланудаы жер крамынан, оны ішінде базарлар, акылы автотратар (автопарктер) орналастыруы шін жол (кше, тпелі жолдар) жиегінен учаскелер беруге жол берілмейді.
Орта пайдаланудаы жерден жер учаскелері жеке меншікке оларды ортак пайдаланудаы жер рамынан шыараннан кейін ана берілуі ммкін.
Зираттар орналаскан жне солара арналан ортак пайдаланудаы жерден елді мекенні айтыс болан рбір трынын немесе осы елді мекенде айтыс болан трылыты жері белгісіз адамды. жерлеу шін кемінде алты шаршы метр жер учаскесі тегін блінеді.
3. ала маындаы аймактарды тсінігі.аламаындаы айматар дегеніміз — жеріні рамына аламен бірттас леуметтік, табии жне шаруашылы аума райтын ала шегінен тыс жерлер.
ала маындаы аймактарда кала маындаы ауыл шаруашылыы ндірісін карынды дамыту, кала рылысын ерекше реттеу аймактарын (аланы дамытуа, инженерлікжне клік инф-рарылымыны калыпты жмыс істеуі шін ажетті имараттарды орналастыру мен салуа арналан резервтегі ауматарды), орау рі санитарлы-гигиеналык ызмет атаратын жне халыты демалыс орны болып табылатын ормандар, орман парктері жне баска да жасыл екпелер алып жатан жасыл айматарды белгілей отырып, ауматы айматара блу жзеге асырылады.
алаларды кала маы айматарыны млшері мен шекарасын жерге орналастыру, сулет жне ала крылысы жніндегі мемлекеттік органдарды бірлесіп жасаан сынысы бойьшша осы алаларды бас жоспарларын бекітетін мемлекеттік органдар белгілейді жне згертеді.
Жерді ала маы аймаына косу бл жерге меншік ыы мен оны пайдалану ыынытогатылуына кеп сопайды.
Астана аласы мен республикалы маызы бар алаларды ала маы аймаына косылан жерді пайдалану тртібі мен режимін аумаы кала маы аймаына осылан тиісті облысты аткарушы органдармен келісілген, аталан алаларды атарушы органдарыны сыныстары бойьшша азастан Республикасыныкіметі белгілейді.
Таырып. нерксіп, клік, байланыс, ораныс жне баса да ауыл шаруашылыына арналмаан жерлерді ыты тртібі.
Жоспар:
1.ндірісжерлерінітсінігі, рамы. ндіріс жерлерін пайдалану ерекшеліктері.
2. Клік жерлеріні тсінігі, рамы.
3. оранысжерлеріні тсінігі, рамы. Пайдалану ерекшеліктері.
4.Байланыс жне энергетика жерлеріні тсінігі, рамы. Пайдалану ерекшеліктері.
5.Жерді ерекше шарттармен пайдалану айматары жне ол жерлерді ыты жадайы.
Негізгі ымдар: ндіріс жерлері, ораныс жерлері, ндіріс жерлерін пайдалану, клік жерлері.
1. ндіріс жерлеріні тсінігі, рамы. ндіріс жерлерін пайдалану ерекшеліктері.азастан Республикасыны Жер кодексінде жне зге де за актілерінде белгіленген тртіппен тиісті нысаналы максат ушін азаматтар мен занды тлалара берілген жер нерксіп, клік, байланыс жері жне ауыл шаруашылыынан зге масатка арналан жер деп танылады.
арастырып отыран санаттаы жерлер з алдына нерксіп, энергетика, клік, байланыс, ораные жерлері болып блінеді.
нерксіп жері дегеніміз — нерксіп объектілерін орналастыру мен пайдалану шін берілген жерлер. нерксіп объектілерін орналастыру шін е алдымен, ауылшаруашылымасатына арналмаан жерлерден, егер ондай жерлер болмаса, сапасы нашар ауылшаруашылы алаптары берілуі ммкін. нерксіп объектілері орналаскан жерлерді трылыты халыкты ауіпсіздігі амтамасыз ету масатында бл айматарда, кораныш, санитарлы-орау жне зге де айматар белгіленеді. Аталан масаттара берілетін жер учаскелеріні млшері белгіленген тртіппен бекітілген нормалара немесе жобалау-техникалык жаттамалара сйкес айындалады, ал жер учаскелерін бліп беру оларды игеру кезектілігі ескеріле отырып жргізіледі.
2. Клік жерлеріні тсінігі, рамы.Клік жерлеріні кыктык жадайы Казакстан Республикасыны 1994 жылы 24 ыркйекте абылданан Клік туралыжне 2001 жылы 8 желтосанда абылданан Казакстан Республикасыны Темір жол клігі туралы Замен, Автомобиль клігітуралы, Ішкі сулар клігі туралы замен сонымен атар Жер
кодексіменреттеледі. . .
Клік жері дегеніміз - автомобиль, теіз, ішкі су, темір жол, уе жне зге де клік трі объектілеріні кызметін камтамасыз' ету жне (немесе) оларды пайдалану шін берілген жерлер.
Казастан Республикасыны Клік туралы заына сйкес, клік турлері келесідей болып блінеді: Автомобиль, теіз, ішкі су, темір жол, уе, быр магистралі жне метрополитен.
Темір жол келігі ажеттеріне арналан жерге:
магистраль жолдарына жне солармен технологиялык байланыстаы крылыстар мен имараттара (темір жол белдеуі, кпірлер, тоннельдер, виадуктер, сигналды жабдыктар, ызметтік-техникалы йлер);
кірме жолдара;
энергетика, локомотив, вагон, жол жне жк шаруашылытары, сумен жабдытау жне канализация крылыстары, корау жне бекіту екпелері, кызметтік жне темір жол клігіне ызмёт крсететін арнаулы максаттаы зге де объектілері бар темір жол станцияларына (вокзалдара);
темір жолдара берілген белдеулер мен кзет аймактарына бліп берілген жер жатады.
Темір жол клігіні кажеттеріне арналан жер учаскелері темір жолдар мен темір жол станцияларын дамытуды жобалау-техникалы кжаттамасына жне бас схемасына сйкес белгіленген тртіппен бекітілетін нормативтер бойынша беріледі.
Трын халыкты ауіпсіздігін камтамасыз ету, сондай-а темір жол клігі кажеітеріне арналып блінген белдеуге іргелес жер учаскелеріндегі объектілерді кауіпсіз пайдалану масатында жер пайдалануды ерекше шарттарымен кзет аимактары белгіленеді, оларды шегіде айматарды белгілеу максаттарына сай келмейтін ызмет трлері шектеледі немесе олара тыйым салынады.
Темір жол келігіні кзет аймактарына: орманды орау белдеулері, клік рылыстарыны, рылылары мен баска да объектілеріні саталуын, тзімділігі мен орнытылыгыи камтамасыз ету шін кажетті жер учаскелері, сондай-а темір жол клігіне блінетін белдеуге іргелес орналасан, сел каупі, кшкін каупі бар аймактардаы жне баска да кауіпті серлер тнетін жерлердегі жер учаскелері кіреді.
Автомобиль клігі ажеттеріне арналган жерге:
1)автомобиль жолдарына, оларды конструкциялыкэлементтері мен жолимараттары-на жне олармен технологиялык байланыскан рылыстаржне имараттара;
2)автовокзалдар мен автостанцияларды, автомобиль клігінібаска объектілерін жне жер беті мен жер асты йлерін, рылыстарын, имараттарын, крылыларын пайдалану, ктіп-стау, салу, кайта жаырту, жндеу, дамыту шін кажетті жол шаруашылыы объектілерін орналастыру шін;
3)автомобиль жолдарына блінетін белдеулерді белгілеу шін блініп берілген жер жатады.
Автомобиль клігіні ажеттері шін бліп берілетін белдеуге арналан жер учаскелері жолды санатына байланысты жне жобалау жаттамасына сйкес белгіленген нормаларды негізінде беріледі.
Трын халыкты кауіпсіздігін камтамасыз ету жне автомобиль жолдарын пайдалануа жадай жасау шін жолда жру кауіпсіздігі талаптары ескеріле отырып, оларды пайдалануды ерекше режимі белгіленіп, ортак пайдаланудаы халыаралы жне республикалык автомобиль жолдарына блінетін белдеулерге екі жаынан іргелес жатан жер учаскелері трінде жол бойындаы белдеулер жасалады. Аталан жерлер жер учаскелеріні меншік иелерінен жне жер пайдаланушылардан алып оюа жатпайды.
Жол бойындаы белдеулерде жне орта пайдаланудаы халыаралык жне республикалык автомобиль жолдарына бліп берілген белдеулерде, жол кызметі объектілері мен жол сервисі объектілерін оспаанда, крделі имараттар рылысына тыйым салынады
Теіз жне ішкі су клігіні кажетгеріне арналан жерге теіз жне зен порттарын, айлатар, пристаньдар, гидротехникалы имараттар, жер беті жне жер асты йлерін, рылыстарын, имараттарын, рылыларын пайдалану, ктіп-стау, салу, кайта жаырту, жндеу, кеейтіп лайту шін кажетті баса объектілерді жне теіз жне ішкі су клігіні баса да объектілерін орналастыру шін блініп берілген жер жатады.
уе клігіні ажеттеріне арналан жерге уежайлар, уеайлатар, аэровокзалдар, шып ктерілу-ону белдеулерін жне жер беті мен жер асты йлерін, рылыстарын, имараттарын, рылыларын пайдалану, ктіп-стау, салу, айта ру, жндеу, кеейтіп лайту шін кажетті баса да жер стіндегі объектілерді жне уе клігіні баска да объектілерін орналастыру шін блініп берілген жер, сондай-ак оларды кзет аймактары жатады.
быр тасымалы клігіні ажеттеріне арналан жерге су кбырын, газ бырын, мнай бырын жне жер беті мен жер асты йлерін, рылыстарын, имараттарын, рылыларын пай далану, ктіп-стау, салу, кайта жаырту, жндеу, кеейтіп лайту шін кажетті объектілерді жне кбыр жргізу клігіні баса да объектілерін орналастыру шін блініп берілген жер жатады.
Аталан жерге шекарасы белгіленген тртіппен бекітілген крылыс нормалары мен ережелеріні, магистральды кбырларды кзету ережелеріні жне баска нормативтік жаттарды негізінде аныталатын, жер учаскелерін пайдалануды ерекше шарттары бар магистральды кбырларды кзету айматары да жатады.
3. ораныс жерлеріні тсінігі, рамы. Пайдалану ерекшеліктері.Кораныс жерлері дегеніміз - Казастан Республикасы кіметі кораныс пен ауіпсіздік саласыда міндеттер атаратын Карулы кштер йымыны скери блімдерін, аскери полигон-дарын, екёрк-оу орындары мен баса да йымдарын жне баска скерлерді, оларды объектілері мен крылыстарын орналастырып, траты жмыс істеуі шін берілген жерлер. ораныс масатындагы жерлер жеке меншікке берілмейді, тек мемлекетті меншігінде болады.
ораныс ажеттеріне байланысты жаттыулар мен баса да іс-шаралар жргізу шін жерді уаытша пайдалану ажет болан жадайда жер учаскелеріні меншік иелерінен жне жерді пайдаданушылардан жер учаскелері алып ойылмайды.
ораныс максатыдаы жерлерді іздестіру жмыстарын жргізу шін пайдалануы ммкін, бл жадайда рсатты облысты атарушы орган береді.
азастан Республикасыны Мемлекеттік шекарасын корауды жне кзетуді амтамасыз ету масатында инженерлік-техникалы крылыстар мен оршауларды, шекара белгілерін, шекарадаы орман жолдарын, коммуникацияларды, азастан Республикасыны Мемлекеттік шекарасы арылы ту пункттерінжайастыру мен ктіп-стау шін жер учаскелері беріледі. Сонымен атар, аудандык аткарушы органдар скери болімдермен келісім бойынша, кораныс ажеттеріне берілген жерден ауыл шаруашылыына пайдалану шін жеке жне занды тлалара жекелеген жер учаскелерін уакытша жер пайдалануа бере алады.
4. Байланыс жне энергетика жерлеріні тсінігі, крамы. Пайдалану ерекшеліктері.Байланыс дегеніміз - апаратты, почта жне арнаулы жнелтілімдерді, почталык аша аударымдарын абылдау, жинау, ндеу, жинатау, беру (тасымалдау), жеткізу, тарату. Байланыс желісі дегеніміз - байланыс кралдары мен жолдарынан тратын жне телекоммуникацияа немесе почта байланысына арналан технологиялы жйе. Байланыс жолдары - тарату жолдары (кбілдік, радиорелелік, жерсеріктік жне баскалары), байланыстынфизикалытізбектері жне жол-кбілдік крылылары, оны ішінде магистральдык (халыкаралы жне алааралык) жолдар.
Байланыс, радио хабарларын тарату, теледидар, апарат ажеттеріне арналан жерлер дегеніміз - тиісті инфрарылымдарды объектілерін орналастыру, байланысты кабель, радиореле жне уе желілері, соны ішінде жер астындаы желілер шін блініп берілген жерлер. Аталан жерлерде кзет аймактары белгіленеді. Телекоммуникация желілеріні кзетілетін аймаы - байланыс жолыны бойында жне байланыс объектілеріні айналасына орналаскан, одаы сімдіктерімен жне рылыстарымен оса жер учаскесі.
Байланыс желілеріні саталуын, техникалы ралдарды, имараттар мен рылылардын пайдаланылуын амтамасыз ету масатында кзетілетін айматар мен сопактар белгіленеді, олар жерді ерекше шарттармен пайдалану айматары болып табыла-ды. Кзетілетін айматара енгізілген жер жергілікті жерде арнаулы белгілермен белгіленеді. Мндай жер меншік иелері мен жер пайдаланушылардан алып оюа жатпайды. Кзетілетін айматарды белгілеу тртібін жне олардаы жмыс режимін укілетті орган айындайды. Аталан айматарды шекараларын жне олардаы жер пайдалану режимін азастан Республикасыны Жер кодексіне сйкес, жерді меншікке немесе жер пайдалануа беру туралы шешім абылдаан орган айындайды.
5. Жерді ерекше шарттармен пайдалану аймактары жне ол жерлерді ыты жадайы.Трын халыкты кауіпсіздігін камтамасыз ету жне нерксіп, клік объектілері мен зге де объектілерді пайдалану шін кажетті жадайлар жасау масатында аймактар белгіленеді, аймактарды белгілеу максаттарына сай келмейтін ызмет трлеріне олардын шегінде шек койылады немесе тыйым салынады.
Жерді ерекше шарттармен пайдалану айматарына:
нерксіп орындарыны санитарлы-орау аймактары;
темір жол мен автомобиль жолдарына блініп берілген белдеуге іргелес жатан, сел-кшкін аупі бар жне орманды корау айматары;
бас саа крылыстарын орау айматары;
уе айла маындагы белдеулер;
магистральды быр жолдарыны, байланыс, радио жне электр желілеріні кзет аймактары;
су кзету аймактары мен белдеулері;
7)скери полигондарды аумаы жатады.
Ерекше шарттармен пайдаланылатын аймактара енгізілгенжер сол жерлерде
арнаулы белгілермен крсетіледі. Бас саа крылыстарын кзету аймаыны бірінші белдеуін коспаанда,аталан жерлер жер учаскелеріні меншік иелері мен жер пайдаланушыларданалыныпкойылмайды.
Аталан айматарды шекарасы мен олардаы жерді пайдалану режимін нормалара жне жобалау-техникалы жаттамаа сйкес меншікке немесе жер пайдалануа жерді беру туралы шешім кабылдаан орган айындайды.
Таырып. Ерекше оралатын табии ауматары жерлеріні, сауытыру, рекреациялы жне тарихи-мдени масатындаы жерлерді ыты тртібі.
Жоспар:
1.Ерекше оралатын табии аума жерлеріні тсінігі. Пайдалану ерекшеліктері.
2.оры жерлеріні ыты жадайыны ерекшеліктері, лтты дендрологиялы жне зоологиялы парктерді ыты жадайыны ерекшеліктері.
3. Ботаникалы батара жне табии ескерткіштерге берілген жерлерді ыты жадайы.
4.Сауытыру жне рекреациялы масаттаы жерлерді тсінігі. Осы жерлерді пайдалануды тртібі жне жадайы.
5.Тарихи-мдени масаттаы жерлерді тсінігі, рамы, оларды ыты жадайы.
Негізгі ымдар: сауытыру жерлері, тарихи мдени масаттаы жерлер, лтты дендрологиялы жерлер, зоологиялы парктерді жерлері.
1. Ерекше оралатын табии аума жерлеріні тсінігі. Пайдалану ерекшеліктері.Ерекше оралатын табии аума жерлеріні ыты жадайы азастан Республикасыны 2006 жылы 7 шілдеде абылданан Ерекше оралатын табии ауматар туралы Замен жне Жер кодексімен реттеледі. Ерекше оралатын табии ауматарды жеріне биосфералы, мемлекеттік лтты табии парктерді, мемлекеттік табии резерваттарды, мемлекеттік табии парктерді, мемлекеттік табиат ескерткіштеріні, мемлекеттік оры айматарыны, мемлекеттік табии орышаларды, мемлекеттік зоологиялы парктерді, мемлекеттік ботаникалы батарды, мемлекеттік дендродогиялы парктерді, мемлекеттік табии оры-сепортерлерді жерін осанда, мемлекеттік табии орытарды жері жатады.
Ерекше оралатын табии аума жерлеріні зіне тн бірнеше белгілері бар:
Бл жерлер ерекше оралатын табии, ылыми, тарихи-мдени, рекреациялы, сауытыру немесе зге ндылыы болуы ажет;
Ерекше оралатын табии ауматарды жерлері, сондай-а мемлекеттік табии-оры орыны объектілері орналасан зге де санаттардаы жерлерді жер учаскелері мемлекет меншігінде болады жне жекешелендіруге жатпайды;
Ерекше оралатын табии ауматарды жерін алып оюа, сондай-а оларды баса санаттардаы жерлерге ауыстыруа жол берілмейді. Яни шаруашылы айналымнан толыымен немесе ішінара алынып тасталан;
Ерекше оралатын табии ауматарды жерлерінде оларды нысаналы масатына сйкес келмейтін кез келген ызметке тыйым салынады. Бл жерлерде орауды ерекше режимі белгіленген;
• Ерекше оралатын табии ауматарды табии кешендері толы немесе ішінара, мерзімсіз немесе белгілі бір мерзімге шаруашылы пайдаланудан алып ойылады жне оларды ерекше экологиялы, ылыми, тарихи-мдени жне рекреациялы маызы ескеріле отырып, тлем шартымен пайдаланылады.
Мемлекеттік табии орытарды, мемлекеттік лтты табии парктерді, мемлекеттік табии резерваттарды, мемлекеттік ірлік табии парктерді, мемлекеттік зоологиялы парктерді, мемлекеттік ботаникалы батарды, мемлекеттік дендрологиялы парктер мен мемлекеттік табиат ескерткіштерін ру кезінде жер учаскелері баса санаттардаы жерлер рамынан блініп, оларды осы жер учаскелеріні меншік иелері мен жер пайдаланушыларынан алып ою жолымен ерекше оралатын табии ауматар жерлеріні санатына ауыстырылады.
Мемлекеттік оры айматары мен мемлекеттік табии аумалдарды, мемлекеттік табии орытар, мемлекеттік лтты табии парктер, мемлекеттік ірлік табии парктер, мемлекеттік табии резерваттар оралу айматарыны жер учаскелері, оларды жер учаскелеріні меншік иелері мен жер пайдаланушылардан алмай жне жер санатын згертпей, баса жер санаттарыны рамында блінеді. Мемлекеттік табии орытар мен мемлекеттік табии аумалдарды жне оларда орналасан мемлекеттік табии-оры коры объектілеріні жай-кйіне жне оларды экологиялы жйелерін алпына келтіруге теріс сер ететін кез келген ызметке ерекше оралатын табии ауматар аумаы шегінде шектеу жер учаскелеріні меншік иелері мен жер пайдаланушыларды жер учаскелеріне ауыртпалы болып енгізіледі жне жерге орналастыру жаттамасында ескеріледі.
азастан Республикасында азіргі кезде бірнеше мемлекеттік табии оры бар. Е бірінші 1926 жылы рылан Асу жабаылы орыы Отстік азастанда рылан оны клемі 85,6 мын га жер. Екіншіден, 1931 жылы рылан Наурызым корыы, бл оры останай облысында орналасан оны клемі 87,7мы га жер. шіншіден, 1960 жылы рылан Алматы орыы. Тртіншіден, Барсакелмес орыы оларды клемі 79,7мы га жер. Бесіншіден, 1968 жылы рылан оралатын ор бл орыАкмола облысында орналасан клемі 252,3 мы га жер. Алтыншыдан, 1984 жылы рылан Маыстау облысы стрт орыы 223,3 мы га жер. Жетіншіден, 1992 жылы рылан Батыс Алтай орыы Шыыс азастан облысында рылан клемі 56,1мы га жер. Сегізіншіден, 1998 жылы рылан Алакл орыы бл Алматы облысы орналасан клемі 12,5 мы га жер. Тоызыншыдан, 1976 жылы рылан Шыыс азастан орналасан Маракл орыны клемі 75 мы га жер.
Мемлекеттік табии оры - табиат орау жне ылыми мекеме мртебесі бар ерекше оралатын табии аума, оны ызметіні масаты зіні аумаындаы табии процестер мен былыстарды табии барысын, сімдіктер мен жануарлар дниесі объектілерін, сімдіктер мен жануарларды жекелеген трлері мен ауымдастытарын, деттегі жне бірегей экологиялы жйелерді сатау мен зерделеу жне оларды алпына келтіру болып табылады.
Мемлекеттік табии орытарды негізгі ызметіне:
мемлекеттік табии оры пен оны кзет аймаыны биологиялысаналуандыын орау жне алпына келтіру режимінамтамасыз ету;
табиат жылнамасын жргізуді оса аланда, мемлекеттік табии-оры орыны экологиялы жйелерін, объектілерін зерделеу жне оларды мониторингі жнінде ылыми зерттеулер йымдастыру жне жргізу;
экологиялы-аартушылы ызметті жргізу;
мемлекеттік табии орыты экологиялы жйелерінезиянды сер етуі ммкін шаруашылы жне зге объектілердіорналастыру жобалары мен схемалар мемлекеттік экологиялы сараптамасына атысу;
мемлекеттік табии оры пен онын кзет аймаыны аумаын экологиялы-аартушылы, ылыми жне шектеулі туристік масаттарда пайдалануды реттеу жатады.
Мемлекеттік ботаникалы ба — сирек кездесетін немесе рып кету аупіндегі сімдіктерді сатауды, орауды жне сімін молайтуды ылыми негіздерін дайындау мен зерттеулерді жргізуге арналан, табиат орау жне ылыми йым мртебесі бар ерекше оралатын табии айма болып табылады.
Мемлекеттік ботаникалы батар аумаында келесідей белдеулер белгіленген:
экспозициялы - сімдіктерді сіру мен келушілер шін ол жетімді болып табылады;
ылыми - ылыми зерттеулерді жргізу шін жне генофон коллекциясын сатау шін;
оамды — келушілерге ызмет крсету шін;
кімшілік жне ндірістік-шаруашылы. Ботаникалы ба аумаында сіріліп жатан сімдіктерді рып кетуіне кеп соатын кез келген ызмет тріне тыйым салынады.
Мемлекеттік ботаникалы батарды пайдалануды келесідей ерекшеліктері бар:
1.Мемлекеттік ботаникалы батар белгіленген тртіппен ылыми, мдени-аарту жне оу масаттарында пайдаланылады;
2.Мемлекеттік ботаникалы бактарда табии, мдени, отанды жне дниежзілік флораны жерсіндіру жне оны селекциясы бойынша, сондай-а азастаннын сімдіктер лемін зерттеу, сатау жне тиімді пайдалану жнінде ылыми зерттеулержргізіледі;
3.сімдіктерді коллекциялы орларын алыптастыру, сатау, пайдалану жніндегі ылыми зерттеулер коллекциялы орлар сіруді амтамасыз ететін мемлекеттік тапсырыстар негізінде жзеге асырылады;
Мемлекеттік ботаникалы батар ылыми деректер банктерін, орлар, мражайлар, лекторийлер, кітапханалар мен мрааттар руа, осы йымдар ызметіні мселелері бойынша ылыми, ылыми-кпшілік дебиет шыаруа ылы;
Мемлекеттік ботаникалы батар орман, ба-парк, ауыл шаруашылыына жне баса салалара енгізу масатында сынылган жерсіндірілген сімдіктер мен оларды репродукцияларын ндірістік сынатан ткізу шін шаруашылы эксперименттік базалар руа ылы;
здеріні фунционалды масаты бойынша мемлекеттік табии аумалдар мынадай трлерге блінуі ммкін:
кешендік - ерекше нды табии кешендерді сатау жне алпына келтіру шін;
биологиялы (ботаникалы, зоологиялы) - сімдіктер мен жануарларды баалы, сирек кездесетін жне жойылып кету аупібар трлерін сатау жне алпына келтіру шін;
палеонтологиялы — жануарларды, сімдіктерді же оларды кешендеріні азып алынатын алдытарын сатау шін;
гидрологиялы (батпаты, клді, зенді) — сулы-батпаты жерлерді нды объектілері мен кешендерін сатау шін;
гесморфологиллык — сирек кездесетін жене бірегей табии рельеф нысандарын сатау шін;
геологиялы жне минералогиялы — сирек кездесетін геологиялы жне минералогиялы тзілімдерді сатау шін;
топыраты — топыраты деттегі жне сирек кездесетін трлерін сатау шін.
Мемлекеттік табии каумалдар:
мерзімсіз — жмыс істеу мерзімі крсетілмей;
за мерзімді — 10 жылдан астам мерзімге;
ыса мерзімді — 10 жылдан кем мерзімге рылады.
Мемлекеттік табии каумалдар бекітіп берілетін табиаторау мекемелері, мемлекеттік орман шаруашылыы мекемелері арнайы кзет ызметтеріні кшімен оларда орналаскан мемлекеттік табии-оры корыны объектілерін кзету мен калпына келтіру жніндегі іс-шараларды йымдастырады.
Сауытыру масатындаы жерлер дегеніміз - табии шипалы факторлары бар курорттар, сондай-а ауруды алдын алу мен емдеуді йымдастыру шін олайлы жер учаскелеріні жйесі.
Адам ауруыны алдын алу мен емдеуді йымдастыру шін олайлы санитарлы жне экологиялы жадайларды сатау масатында сауытыру масатындаы ауматар жерінде азастан Республикасыны зандарына сйкес санитарлы-орау айматары белгіленеді.
Сауытыру масатындаы жерді кзет, санитарлы-орау жне зге де орау айматарыны шекарасы мен оны пайдалану режимін жергілікті кілді жне атарушы органдар айындайды.
Белгіленген санитарлы режимге сйкес осы жер учаскелерін шаруашылы айналымынан толыымен алып ою (санитарлы-орау аймаыны бірінші белдеуі) кзделетін жадайларды оспаанда, санитарлык-орау айматары шегіндегі жер учаскелеріжер учаскелеріні меншік иелері мен жер пайдаланушылардан алып ойылмайды. Бл ретте аталан учаскелер осы Кодексте белгіленген шарттара сйкес мемлекеттік ажеттіктер шін алып ойылады (сатып алынады).
Жер учаскелерін санитарлы-орау айматарыны екінші жне шінші белдеулері шекарасында пайдалану осы айматарды кзетуді белгіленген режимі сатала отырып жзеге асырылады.
Рекреациялы масаттаы жер дегеніміз — халыты йымдасан трдегі жаппай демалысы мен туризміне арналан жне сол шін пайдаланылатын жер.
Рекреациялы максаттаы жер рамына демалыс йлері, пансионаттар, кемпингтер, дене шынытыру жне спорт объектілері, туристік базалар, стационарлы жне шатырлы туристік-сауытыру лагерьлері, балышы жне ашы йлері, орман парктері, туристік сопатар, трассалар, балалар жне спорт лагерьлері, осы сиякты баса да объектілер орналасан жер учаскелері кіруі ммкін. Рекреациялы масаттаы жерге ала маындаы жасыл айма жерлері де жатады.
Рекреациялы масаттаы жерді пайдалану тртібі мен режимін жергілікті кілді жне атарушы органдар белгілейді.
Рекреациялы максаттаы жерде олардын нысаналы масатына сйкес келмейтін кызметке тыйым салынады.
Тарихи-мдени масаттаы жер дегеніміз - тарихи-мдени орытар, мемориалды парктер, орымдар, археологиялы парктер (орандар, ала орындары, тратар), сулет-ландшафт кешендері, жартастаы бейнелер, ибадат рылыстары, шайас жне рыс аладары болан жер учаскелері.
азастан Республикасыны зандарында белгіленген жадайларды оспаанда, тарихи-мдени масаттаы жерге жаткызылан жер учаскелері оны меншік иелері мен жер пайдаланушылардан алып ойылмайды.
Жергілікті атарушы органдар тарихи-мдени масаттаы жерді жекелеген учаскелерінде, соны ішінде зерттеуге жне сатап оюа жататын мдени мра объектілерінде кез келген шаруашылы ызметіне шектеу оюы ммкін.