Таырып. Сраныс пен сыныс теориясыны негіздері.
1. Сраныс заы. Сраныс исыы.Сраныса сер етуші жадайлар.
2. сыныс заы. сыныс исыы. сыныса сер етуші жадайлар.
3. Нары тепе-тедігі.
4. Икемділік ымы. Икемділік коэффициенті.
5. Ттышушылы мінез-лы.
Негізгі сздер: сраныс, сыныс, икемділік:
1. Сраныс заы. Сраныс исыы.Сраныса сер етуші жадайлар.
Сраныс дегеніміз- адамдарды тауар сатып алуа талабы мен абілетілігі. Баа мен баадан тыс факторлар сраныса ыпал тигізеді. Сраныс заы- сраныс клеміні бааа кері туелділігі деп білеміз: тауарды баасы нерлым тмен болса, тауар сранысы сорлым жоарылайды. Сраныска 2 фактор сер етеді. Баа сері сраныс шамасын згертеді де, сранысты исы сызыы бойынша крінеді. Баадан тыс факторлар сранысты зін згертеді жне сраныс исыын о жаа ысырады. Баадан тыс факторлар:
1. Ттынушылар таламыны згеруі.
2. Сатыпалушылар саныны згеруі.
3. Ттынушылар табыстарыны згеруі.
4. тйіндес тауарлар баасыны згеруі.
5. ттынушылар ктлеріні згеруі.
2. сыныс заы. сыныс исыы. сыныса сер етуші жадайлар.
сыныс дегеніміз-сатушыларды рыноа тауарларды сату шін сынудаы талабы мен абілеттілігі. сыныс заы- сыныс шамасыны баа дегеіне тікелей туелділігі: баа жоарылаан сайын, рыноктаы сыныс шамасы улаяды. сыныса 2 фактор сер етеді. Баа сері сыныс шамасын згертеді де, сынысты исы сызыы бойынша крінеді. Баадан тыс факторлар сынысты згертеді де,сынысты исы сызыы о жаа, сол жаа ыыстырылады. Баадан тыс факторлар:
1. ресурстара бааларды згеруі.
2. Технологияларды згеруі.
3. Субсидия жне салытарды згеруі.
4. баса тауарлара бааларды згеруі.
5. Ауа райы жадайлары.
6. ндірушілер саныны згеруі.
3. Нары тепе-тедігі.
Сраныс пен сынысты зара рекеттестігі баа механизмі мен бсеке негізінде іске асырылады. Бл сраныс пен сынысты теестіріп, тепе-те бааны рылуына келіп соады (А – нктесі). Егер нарыты баа тепе-тедік баадан арты болса. Арты сраныс (артылып алу) пайда болады, немесе, сыныс шамасы тауар сранысынан асып кетеді. Егер нарыты баа тепе-те баадан тмен бекітілетін болса, анааттанарлысыз сраныс (тапшылы) пайда болады, бл жадайда сраныс шамасы сыныс шамасынан басым болады.
4. Икемділік ымы. Икемділік коэффициенті.
Тауарды баасыны згеруі, ттынушыларды кіріс мен баса тауарларды баасы сраныса р трлі сер етеді. Икемділік дегеніміз-бір айнымалыны екінші айнымалыны згеруіне пайызды згерісті атынасы ретінде кріну реакциясы.
Икемді сраныс. Баа тмендегенде сату клемі седі де, жалпы тсім (P.Q) артады.
Икемсіз сраныс. Баа тмендеген сату клемі азана згереді, жалпы тсім тмендейді.
Жеке-дара икемділік. Бааны тмендеуі сумен теледіжне жалпы тсім згермейді.
5. Ттышушылы мінез-лы.
р ттынушы алдында 3 сра трады: 1. Не сатып алу керек? 2. анша трады? 3. Сауда жасауа ашам жете ме? Бірінші сраа жауап беру шін, затты ттынушыа пайдалылыын анытап алу керек. Екінші сраа жауап беру шін бааны зерттеп, шінші сраа жауап беруден ттынушы табысын анытау ажет. Осы 3- пайдалылы, баа жне табыс проблемалары ттынушы мінез-лы теориясыны мазмнын райды. Осыларды зара байланысын анытауа тырысайы. Игілік пайдалылыы-бл экономикалы игілікті бір немесе бірнеше адам ажеттіліктеріні анааттандыру абілеті. Зерттеу нтижесінде ХІХ. Мынадай задылы аныталады: біртіндеп ттынатын андай да бір игілікті блігі ттынушы шін азаюшы пайдалылыа ие болады. Бл кезде ттынушылар алауы траты, ал ттыну ызметі здіксіз, сондытан р нуктеде дифференцияланады деп есептеледі.
Жалпы пайдалылы игілік саны суіне арай біртіндеп ссе де игілікті р осымша бірлігіні шекті пайдалылыы тотамастан азая береді. Жалпы пайдалылы максимум анааттандыру шекті пайдалылы нольге те боланда А нктесіне жетеді. Бл игілік ажеттілікті толы анааттандырады дегенді білдіреді. Егер ары арай ттыну зиян келсе жалпы пайдалылы тмендейді (АВ сызыы). Саны кбірек болан сайын осы игілікті осымша р бірлігіні біз шін ндылыы азая береді. Сонымен игілік баасы жалпы емес ттынушы шін оны шекті пайдалылыымен аныталады.
6 таырып.Жеке-дара дайы ндіріс теориялары
1. Ксіпкерлікті леуметтік-экономикалы мні, оны сипатты белгілері.
2. Ксіпкерлікті йымды формалары
Негізгі сздер: Ксіпкерлік,
1. Ксіпкерлікті леуметтік-экономикалы мні, оны сипатты белгілері.
Ксіпкерлік — адам ызметіні ерекше саласы жне ол ебекті баса трлерінен ошауланып трады, Бан кезінде ататы неміс экономисі Гарвард университетіні профессоры Иозеф Алиоз Шумпетер (1883-І95Ожж.) мн берген. Оны айтан мынандай сзін эпиграф етіп алуа болады : "Ксіпкер болу — басаны стегенін істемеу". Екінші жаынан ксіпкерлер — алдымен ксіпкерлік жмысты йымдастырушылар. Ол жайлы француз экономисі Жан Батист Сэй (І767-І832жж.) былай деген: "Ксіпкер - адамдарды ндірістік шенбер ауымында йымдастыратын адам". "Ксіпкерлік" терминін алашы рет аылшын экономисі Ричард Кантильон (1650-1734жж.) ендірді. Бл ыма ол нарыты туекелділік жадайында табыс алу масатымен ндірісті йымдастырудаы адам белсенділігін жатызан.
2. Ксіпкерлікті йымды формалары
азастан республикасы Президентіні "Шаруашылы серіктесі, жайлы” жне "Мемлекеттік ксіпорын жайлы" жарлыына сай ксіпкерлік – ызмет шаруашылы серіктестіні тріне арай жеке жне йымды болуы ммкін :
- жай,ол бірлескен ызмет шартына негізделген;
- толы барлы млікке ынтыматасты жауапкершілік жктелген,
- жауапкершілігі шектелген, салынан салым ны шеберіні
- коммандиттік - аралас жауапкершілік (біреудін толы млікімен басаны салынан салымымен);
- осымша жауапкершілікпен, зіні салымдарымен жне оан жататын млікпен осымша жауапкершілік мойынына алынады;
- ндіріс жне ттыну кооперативтері;
-консорциумдар;
-акционерлік оамдар.