Дріс. Юнгты аналитикалы психологиясы жне Адлерді индивидуалды психологиясы

Аналитикалы психология (Юнг)

Юнг бойынша, адамны психикалы болмысыны рылымына екі тбегейлі сала енеді – сана жне психикалы бейсаналылы.

Юнг санада бадарларды эктопсихикалы жне эндопсихикалы ызметтерін ажыратан. Автор сананы эктопсихикалы ызметтеріне сезім мшелері арылы алынан сырты факторлармен жмыс жасайтын бадарлар жйесін жатызан; эндопсихикалыа – сана мазмны мен бейсаналылытаы рдістерді арасындаы байланыстар жйесін жатызан. Эктопсихикалы ызметтерге мыналар жатады: 1) тйсік, 2) ойлау, 3) сезім, 4) интуиция. Юнг эктопсихикалы ызметтерді бір-біріне баынуларыны задылыын анытаан: ойлау ызметі басым боланда сезім ызметі баынышты болады, тйсік басым боланда интуиция баынышты болады, жне керісінше. Басым функциялар рашанда дифференциацияланан, біз оларда «ркениеттіміз» жне тадау еркіндігіне болжамды ие боламыз. Баынышты функциялар, керісінше, тладаы архаикалыпен, баылаусыздыпен ассоциацияланады.

Эктопсихикалы функциялар психикалыты саналы сферасын жоа шыармайды; оны эндопсихикалы ырына мыналар жатады: 1) есте сатау, 2) саналы функцияларды субъективті компоненттері; 3) аффектілер, 4) инвазиялар, немесе басып кіру. Есте сатау бейсаналылыты айта ндіруге, сана астына енген – бастырылан немесе латырып тасталынан нрселермен байланысты жзеге асыруа ммкіндік береді. Субъективті компоненттер, аффектілер, басып кірулер эндопсихикалы функциялара берілген рлді лкен дрежеде атарады – бейсаналы мазмнны сана бетіне жетуіне кмектесетін рал болып табылады.

Тікелей баылауа келмейтін психикалыты бейсаналы сферасы сананы табалдырыынан тетін з німдерінде крінеді, оларды Юнг 2 класса блген. Біріншісіне тере тлалы негізден шыан танылатын материал жатады. Юнг мазмндарды бл классын адамны тласын бтін ретінде йымдастыратын элементтерден тратын сана астындаы аыл немесе тлалы бейсаналылы деп атады. Жеке шыу тегі жо мазмндарды келесі классын автор жымды бейсаналылы деп анытаан. Бл мазмндар жеке психикалы болмысты асиеттерін емес, андай да бір жалпы бтін ретіндегі бкіл адамзатты асиетін крсететін типке жатады, жне ол табиаты бойынша жымды болып табылады. Осы жымды паттерндерді, немесе типтерді, немесе лгілерді Юнг архетиптер деп атаан.

Юнг бейсаналылы сферасына ол жеткізу шін 3 трлі діс сынан: сздік ассоциациялар дісі, тстерді талдау жне белсенді иял дісі. Бейсаналыты тередеріне ену жазылуа алып келеді.

Негізгі ебектері: «Метаморфоздар мен либидо символдары» (1913), «Психологиялы типтер» (1921), «Естеліктер, тс крулер, ойлар» (1961).

Индивидуалды психология. Адлер сынан индивидуалды психология адамды, оны айрыша мірлік жолыны айталанбастыын тсінуге жасалан ірі адам болды.

Индивидуалды психологияны рамына мынадай тсініктер енеді: мірлік масаттар, мір стильі, апперцепция сызбасы, оамды сезімі жне оан байланысты леуметтік кооперацияа деген ажеттілік, здік. Адлер адамны жріс-трысын осы шата мотивтендіретін, оны болашата дамуа жне тілектеріні орындалуына ол жеткізуге бадарлайтын мірлік масаттар оны ткен тжірибесінен тамырланан, ал осы шата ауіп-атер, орансызды сезімдеріні зектенуіні кмегімен пайда болады деп есептеген. рбір индивидуумны мірлік масаты оны жеке тжірибесінен, ндылытарынан, атынастарынан, тланы зіні ерекшеліктерінен алыптасады. Кптеген мірлік масаттар ерте балалы шата алыптасан жне белгілі-бір жадайа дейін саналанбайды. Адлерді зі, оны дрігер ксібін тадауына бала кезіндегі жиі ауруы жне оан байланысты лім орыныштарыны сер еткендігін айтады.

Индивидуалды психологиядаы психотерапиялы рдісті даму сызбасы мынадай: 1) психотерапевтті эмпатияларды, айрымдылыты, олдауды кмегімен пациентпен байланыса ену; 2) пациентті емдеуді стті болуына жауапкершілігін алыптастыру; 3) пациентті мірлік стильді жне здік мселелерін когнитивті саналау; 4) эмоциялы серлену жне брын саналанбаан сезімдік тжірибеге кездесу; 5) жаа тжірибені шынайылыта тексеру.

Негізгі ебектері: «Индивидуалды психологияны практикасы мен теориясы» (1927), «мір ылымы» (1929), «мір бейнесі» (1930), «мірді мні» (1931).

№ 7 дріс. Мультимодалды кеес беруе (Лазарус)

BASIC ID сызбасын олдана отырып жріс-трыса талдау жасаутерапияны масаттарын анытау, жріс-трыстарды талдау жне сызбаны рбір блімі бойынша терапиялы іс-шараларды тадаудан трады. Нтижесі, сызбаны рбір элементіне сйкес келетін блімдерден тратын терапиялы араласуларды кешендік жоспары болуы тиіс. Бл элементтер ртрлі терапиялы жне психологиялы модальдытара ие боландытан, нтижесінде туындайтын терапияны Лазарус мультимодалды терапия деп атаан.

Жріс-трыс (В - behavior). Клиент болашата андай рекеттерді немесе реакцияларды жиі жасаысы келеді, жне андай рекеттерден ол аула болысы келеді? детте жріс-трыс дегейінде белгілі-бір оиалар наты алай крінді немесе крінеді?

Аффект (А - affect). Клиентте андай сезімдер брінен де жиі пайда болады? андай сезімдер оан жиі кедергі жасайды? Оны жріс-трысымен бірге жретін андай сезімдер?

абылдау (S - sensation). Клиент андай жаымсыз тйсіктерді бастан ткереді (ысым, ауыру, мазасыздану)? Оны жріс-трысымен бірге андай тйсіктер жреді?

иял жне елестетулер (I - imagery). Клиентті ойына ткен шатан немесе осы шатан кбінесе андай сценалар келеді? детте жне иын жадайларда «оны кз алдында не трады»?

Когнициялар, ойлар (С - cognition). Клиентті басына зіне немесе оршаан лемге атысты андай ойлар келеді? Ол ойлар оны жріс-трысына, сезімдеріне, иялына, баса адамдара деген атынасына алай сер етеді?

леуметтік байланыстар, атынастар (I - interpersonal relationships). Клиентті жаын адамдарымен арым-атынастарында немесе жмысында андай мселелері бар? Бл оны жріс-трысына, хал-ахуалына жне т.б. алай сер етеді?

Физиологиялы айнымалылар (D - drugs and biological factors). Клиентті физикалы денсаулыы ай дегейде, бл оны жріс-трысына алай сер ете алады? Ол немі немесе ажет болан жадайларда андай да бір дрі-дрмектер абылдай ма?

ртрлі дістерді наты ретін жне оларды комбинацияларын тадау шін Лазарус «аду» дісін сынады.

Аду дісіні мні, психотерапевт клиентті з мселелерін баяндауына тн модалдытарды ретін тіркеп отыратындыында. Модалдытарды ретін білу психотерапия дістеріні комбинациясын тадауа жне оларды пайдалану ретін дл анытауа ммкіндік береді. дістерді пайдалануды реті оиаларды сипаттаудаы модалдытарды ата индивидуалды ретіне сйкес болуы тиіс.