Таырып: Протестантизм діні жне оны негізгі аымдары.
1. Реформация озалысы жне протестантизм дініні пайда болуы.
2. Протестантизм дініні негізгі шіркеулері.
3. Протестантизм дініні екінші буын шіркеулері мен секталары.
4. азіргі заманы христиан дініні жадайы.
Протестантизм реформация (лат. reformatio — айта ру, тзегу) барысында пайда болды.
Реформация - біратар еуропа елдеріндегі шіркеуді евангелия мраттары рухында айта руа баытталан жоне ортаасырлы католицизмдегі бл мраттара сай келмейтінні брін брмалау- шылы деп санаан озалыс.
Протестантизм ілімі, йымы мен культініц ерекшеліктері.
Реформаторлар адам мен дайды тікелей схбаттасуын талап етеді. Олар орбір христианны Библияны еркін оу ы шін кресті. Протестантизмде Библия іліміні бірден-бір айнары деп жарияланады, ал аыз теріске шыарылады немесе Жазуа сйкес деп танылан аумата ана колданылады. Протестантизм негізін салушылар бастапы кн адам табиатына зиян келтіріп ана оймай (православие мен католицизм осылай дейді) оны ттастай бзды деп санайды. Сойтіп кна батан адам жасылы жасау абілетінен млдем айырылады. Сондытан адам оздігінен аман ала алмайды. Аман алу тек дайды араласуымен ана орын алуы ммкін. Протестантты конфессияларды басым копшілігіні маызды догматы - Христосты адамдар кносін теу крбан- дыына сену арылы аталу ілімі. Ал аман алуды баса тсілдері (рсімдер, аскеза, дайа жаымды істер жне т.б.) маызды емес деп саналады. Игі істер дайа деген махаббаттан туындайды.
Протестантты шіркеуді йымды рылымына жаа оамды-мдени ахуал ыпал етті, онда сословиелік-корпоративті рсаудан босанан тланы жаа рухани талагітары крініс тапты. Барлы протестантгарды Рим папасыныц билігін мойын- дамау біріктіреді.
Жалпы шарапаттылы принципі протестантизмде оте маызды болып табылады. Кез келген христиана протестанттар козара- сыпа сйкес шоыну уаты арылы дайылы дірет дариды, дай шарапаты сенім арылы шоынандардыц боріне таралады. Шіркеуді барлы мшелері ауымда белсенді рл атарып, сай- ланбалы жетекші органдара атыса алады. ауымдар дьякондар мен пресвитерлерді, уаызшылдар мен игі хабар айтатындарды, пасторлар мен епископтарды сайлайды немесе шаырады.
Методизм
18-асырда англикандытаы индифферентизмді езгіндеу талпынысы ретінде методистер озалысы пайда болды. Оны негізін апаандар - аайынды Джон (1703-1788) мен Чарльз (1707- 1788) Услилер. Бл атау оларды студенттік жылдары Оксфордта здері ран «асиетті Клубта» христиан жарлытарын орындауа жне уаызды рекетті жаа тсілдерін олдануа байланысты пайда болды.
Меннониттер
Анабаптистерге тарихи жаын бл конфессия 1544 голланды уаызшыл Менно Симсонсты (1492-1559) атымен аталады. Ол ересектерді сенім бойынша шоындыру принципін орады. «Бізді христианды орта сенімімізді басты статьяларыны декларациясында» баяндалан (1632) меннониттер ілімі ауым мшелеріні тедігін, злымдылыа кш крсетіп арсы трмауды (олына ару стап скерде ызмет етуге дейін тыйым салады), ауымдарды автономдылыын жариялайды. Голландия мен Германиядан шыан меннониттер кптеген елдерге (Ресейге де) таралды.
Баптистер
Баптистік ауымдар XVII . басында пайда болды. Алашы аылшын баптисі Джон Смит (1554-1612) болып саналады. ауымдарда ересектерді суа батыру арылы шоындыру енгізілді. Конфессия атауы да осымен байланысты (грек. - baptize суа батыру, шоындыру). Баптистер діни еркіндікті, тзімділікті, шіркеуді мемлекеттен блуді талап етті. Баптизм ілімінде жеке сенімге жне дінді абылдауа кп кіл блінеді. «Жалпы баптистер» аман алуа адам ырыны атысуын мойындаан XVI . голланды реформатор Яков Арминийді ыпалында болды жне Христоса сенгендерді брі аман алады деген доктринаны станды. «Жеке баптистер» кальвиндік жазмыш ілімін ата сатайды.
Адвентистер
19 . 30-жылдарыны басында, АШ-та баптизмнен адвентистер (лат. adventus - келу) діни аымы блініп шыты. Уаызшыл Уильям Миллер (1782-1849) 1831 жылды жазында Христосты екінші рет келетін кнін - 1843 жылды 21 наурызын есептеп шытым деп жариялады.
Елуіншілер (пятидесятниктер)
Осы атауа ие болан протестантты озалыс XIX . соында АШ-та пайда болып, кейін баса елдерге тарады. Бл конфессияны негізінде жаа сиеттік «Апостолдар істері» кітабында баяндалан, Пасхадан елу кн ткен со асиетті Рухты апостолдара тсуі туралы аыз жатыр.
Иегова кугсрлері
1872 жылы АШ-та «Библияны зерттеушілерді халыаралы оамы» рылды. Оны жетекшілері бірінші дниежзілік соыстан кейін, 1914 ж. кзге крінбейтін «Христосты екінші рет келуі» орын апды деп жариялады. 1931 жылы олар «Иегова кугерлері ауымыны» рыланын жариялады.