Мемлекет жне азаматты оам

1) Мемлекетті пайда болуы мен мні

2) Мемлекетті белгілері мен ызметтері

3) Азаматты оам жне жне ыты мемлекет

3. Азаматты оам мен ыты мемлекет.

1.Мемлекет деген ым екі маынада олданылады: 1)ке маынасында лкен леуметтік топты йымын білдіреді де «халы», «оам», «ел» деген ымдара сйкес келеді; 2) тар маынасында басару рылымыны, мемлекеттік апаратты жиынтыын білдіріп, «кімет», «кімшілік» деген ымдара сай келеді. Саясаттануда екінші маынасында пайдаланылады. Бдан кейінгі жерлерде біз сол маынасын сынамыз.

Мемлекет - саяси жйені басты элементі, оны негізгі йымы. Ол - керек кезінде арнаулы кштеу органдарын пайдалана отырып, з аумаында тратын адамдарды мддесін орауа тиіс. Мемлекет алашы ауымды оамда болан жо, ол л иеленуішлік оамда дниеге келді. Оны пайда болуы мен мні жнінде р трлі кзарастар бар. Соларды ішінде е ке тараандары мыналар:

- теологиялы теория. Оны негізін салушылар А.Августин мен Ф.Аквинский мемлекеттщ пайда болуые дайды дыретімен тсіндіреді;

- патриархты теория. Оны негізін салушы XVIII асырда мір срген аылшын ойшылы Роберт Филмер мемлекетті пайда болуын руларды тайпаа, тайпаларды одан лкен ауымдастыа, оларды одан рі мемлекетке дейін бірігуінен деп санайды. Осыан сас идеяны Аристотель де айтан болатын.

- оамды келісім теориясы (Т.Гоббс, Г.Гроций, Ж.Ж.Руссо) егеменді мірші мен оны ол астындаы адамдарды келісіміні арасында мемлекет пайда болды дейді;

- «зорлы жасау» теориясы (Е.Дюринг, Л.Гумплович, К.Каутский) бір елді екінші елді басып алуыны нтижесінде арадаы атынастарды реттеу шін мемлекет пайда болды деп пайымдайды;

- географиялы теория (А.Ратцель, В.Соловьев, Б.Чичерин) мемлекетті пайда болуы географиялы ортаны (ауа райы, жер бедері жне т.б.) згешеліктерінен деп тсіндіреді;

- психологиялы теория адамдара баыну мен лшылы ету ажеттігі мгі баи тн болан дегенді айтады.

- марксистік теория мемлекетті пайда болуын жеке меншік пен таптарды шыуымен байланыстырады.

Сонымен мемлекет дп белгілі аума шеберінде адамдарды леуметтік топтар, таптар мен бірлестіктерді атынастары мен ызметтерін йымдастыратын, баалайтын оамны саяси жйесіні негізгі элементін айтамыз. Мемлекетті бірнеше белгілері бар: ауматы (территориялы) бліну; ерекше кімет аппараты;

мемлекетті егемендігі; ашы кш олдану, зорлыпен еріксіз кндіру; салы салу; мемлекетті міндетті трде мшесі, азаматы болуы.

Мемлекетті ішкі жне сырты міндетті ызметтері болады. Мемлекетті е басты міндеті - оамны тратылыын орнатып, алыпты тіршілігіне жадай жасау. Ол р трлі топтара, жіктеуге блінген оамны бірлігін амтамасыз етуге тиіс.

2. Мемлекетті трпаты р трде крініс беруі ммкін. Мемлекетті трі деп оны ішкі рылысын, йымдастырылуын жне мемлекеттік билікті жзеге асырылу тсілін айтады. Оны ш жаы бар: 1) басару турі, 2) саяси тртібі (режим), 3) мемлекеттік рылысы. Басару трі жогары кімет билігі кімні олында екендігін крсетеді. Соган байланысты мемлекет монархиялы жне республикалы болып екіге блінеді. Монархия деп - мемлекетті жоары кімет билігі жеке - дара, бір билеушіні олында болып, ол кеден балаа мра ретінде алатын трін айтады. Оны хан, патша, император, король деп атауы ммкін. (Монарх мемлекет басшысы болан кезде оан сол елді король, император, лы герцог, сияты рметті атаы бірге беріледі). Монархия з кезегінде абсалюттік (шексіз) жне конституциялы болып екіге блінеді. Республика деп мемлекеттік билікті барлы жоары органдары белгілі бір ауыта сайланатын немесе кілдік мекемелер (парламент) арылы алыптасатын мемлекеттік басаруды трін айтады.Республика президенттік жне парламенттік болып екіге блінеді. Мемлекет рылысы орталы кімет пен жергілікті биліктін міндеттер рісіні араатынасын білдіреді. Ол унитарлы, федеративтік жне конфедеративтік болып ш трге блінеді.

3. Азаматты оам деп мемлекеттік рылымнан тыс алыптасатын леуметтік – экономикалы жне мдени – рухани оамды атынастарды жиынтыын айтады. Ол жеке тланы емін – еркін дамуын амтамасыз етуге ммкіндік жасайды.

Азаматты оамда адамдарды экономикалы, саясижне рухани міріні трін еркін тандауына жне жзеге асыруына за жзінде кепілдік беріледі. Олар мемлекет тарапынан ата тртіпке алынудан сенімді трде оралады. Адамны жалпы ытары саталады, бзылмайды. Саяси мірде азаматты оам барлы азаматтара мемлекеттік жне оамды істерге еркін атынасуына жадай жасайды. Адам ыы биік дрежеде саталады. Барлы аазаматтар шын мнінде мемлекеттік жне оамды істерде атыса алады. ыты мемлекет деп демократиялы жолмен абылданан за стемдік ететін, оны алдында брі де те саналатын, жеке адамны ыы жан – жаты амтамасыз етілетін мемлекеттік рылысты айтады.

осымша тапсырма:

1. Сайлау жйесі деп нені айтады.

2. ыты мемлекетті айырмашылыы неде.