Таырып: Немісті классикалы философиясы. Маркстік фиолософия

Иммануил Канттымірі екі кезеге: — сына дейінгі кезе (1770) мен сын кезеі деп блінеді. Сына дейінгі И.Кант дние зінен-зі табии пайда болды деген пікірге тотады. Онда ол зіні "Аспанны жаппай табии тарихы мен теориясы" (1755) деген кітабында метафизиканы тйы шеберін бірінші болып бзып, планеталарды алаша газа сас тмандарды оюланып, атаюынан, здігінен, ешандай сырты кшті серінсіз пайда боланын шамалады. Бл Н. Коперниктен кейінгі ылыма осылан лкен лес еді. "Сын" кезеінде ол "Таза аыла сын" (1781), "Практикалы аыла сын" (1788) деген ебектерін жазды. И. Кант дниені здігінен, бізді санамыздан тыс мір сретін "зіндік зат" (вещь в себе) жне "біздік зат" (вещь для нас) деп екіге блді. Ол дниені танымдылыын мойындамай, жоа шыарды. Дниені тануа болмайды деген агностиктік йарыма келді. Ол — сонымен атар субъективтік идеалист, дуалист. 1783 жылы И. Кант "Прологомендер" ("Кіріспе") деген ебегін жазды. Онда ол зіні философиядаы теориялы бастамаларын анытады. Ол философиялы категориялар тжірибеден тыс, оан дейін адам басында таза идея кйінде пайда болады деп жазды. Оларды 12 трін атап крсетті. Олар: бірлік, кптік, бтіндік, натылы, терістеу, т.б. Дінге тек сену ажет, ол философиядаіы ылым мен теория мселесі емес деген орытынды жасады. Мселен, дайды барлы тжірибе арылы длелдей алмаймыз, оан тек илану керек. И. Кантгы аыла сыятын бір пікірі — антиномия, былайша айткднда, санада арсыласты бар дегені. Айтанын натылай келіп, ол рбір ойды кері трі бар деді. Мселен, дние уаыт жаынан да, кеістік жаынан да шекті. Екінші ой — олар ай жаынан аланда да шексіз. Иоганн Готлиб Фихте (1762-1814) - И. Кантты шкірті. Оны басты ебегі — "рилы жаалыты сынау тжірибесі". Ол - субъективтік идеалист. Фихтені пікірінше, наты мір сретін — тек бізді санамыз. Материалды дние, болмыс, табиат тек бізді санамызда, бізді сезімімізде, елесімізде, ымымызда болады. Оны пікірінше, практикалы істен сана брын басталады. Сана іштен туады. Фихтені таы бір пікірі - дгелектер туралы ілім. "андай да бір шынды болмасын, ол — "менні" жемісі" дейді философ. Біра "менні" екі трі бар: жекелік "мен" жне абсолюттік "мен". Бл екеуі тыыз байланыста. Егер "мен-ді" "мен емес" бейнелейтін болса, онда субъект теориялы болады да, ал егер керісінше болса, онда ол практикалы болады. Ал 1800 жылдан кейін ол "мен еместі" "менге" біржолата баындырады. Георг Вильгельм Фридрих Гегель— классиктік неміс философиясыны крнекті кілі. Объективтік идеалист. Гегель зіні "Барлы аыла сыятын нрсе — шынды, барлы шынды аыла сыяды" деген аидасын И. Фихтеден алып дамытты. Басты ебектері: "Логика ылымы", "Философиялы ылымдар энциклопедиясы", "ы философиясы", "Философия тарихы туралы лекциялар", "Тарих философиясы туралы лекциялар", т.б. Гегель философиясыны жйесі мынадай ш блімнен трады: а) логика; б) табиат философиясы; в) рух философиясы (феноменология). Гегель философиясыны басты мселесі — лемдік рух, абсолюттік идеяыы бкіл дниені жаратаны айтылады.Бл пікірді Гегель "Логика ылымы" деген ебегінде жан-жаты баяндаан. Мнда ол абсолюттік идеяны, дниежзілік рухты табиат, оам пайда болана дейін лі ештее емес, таза идея кйінде арап, оны диалектиканы ш жалпылы зандары — санны сапаа кшуі, арама-карсылыты бірлігі жне кресі, терістеуді терістеу негізінде, здігінен озалып, дамуын идеалистік трыда табиаттьщ пайда болуына дейін алып арастырады. Бл ебекті бірінші блімі — "болмыс", екінші белімі — "мн", шіншісі "ым" деп аталады. "Логика ылымы" ебегінде Гегель е алашы болып диалектиканы осы ш жалпылы заын, жоарыда айтыландай, идеалистік трыда зерттеп крсетеді. Бл завдарда Гегель берген кптеген философиялы дрыс анытамалар да бар. Біз оны, мселен, млшер — санды сапа немесе сапалы Сан деген, сондай-а, "карама-арсылыа", "айшылыа", "сана", "сапаа", "терісте-уге", т.б. берген анытамаларын олданамыз. Гегельді пікірінше, дниежзілік тарих шыыс-тан батыса ауысып келеді. Революция, Гегельше, субъективтік рухты абсолюттік жаратушы рухты жасаан шындыына наразылыы крінеді. Соысты Гегель адам оамьшы рухани іріп-шіруінен сатап, оамды моральды жаынан тазартатын былыс, рекет деп тсіндірді. Бл Гегельді кешірілмейтін ателіктеріне жатады. Дегенмен, философияда оны орны ерекше. Людвиг Фейербах— классикалы неміс философиясыны соы кілі. Германиядаы жз жыла созылан идеалистік, діни кзкарасты тндігін батыл сыпырып тастап, зін ашытан-ашы материалистпін деп жариялады. Оны басты ебектері: "Христиандыты мні", "Болаша философиясыны негізгі аидалары", т.б. Ол дниені материядан тратынын мойындап, табиатты санадан тыс, оан баынышсыз екенін дледдеді. Ол рух пен дене арасыны алшатыын жойды. Фейербах болмысты — бастауыш, сананы баяндауыш деп карады.