Бадарламалы жобаларды басаруды эволюциялы тсілдері.
Дріс №1.
Бадарламалы инженерияа кіріспе.
Тарихы жне негізгі ымдар.
Бадарламалы инженерия бадарламалы жабдыты деу жргізу жне олдау кезінде аныталан жйелі лшенетін дістерді олдану.
Software (бадарламалы жабды БЖ) терминін 1958 жылы лемдегі йгілі статистик Джон Тьюкей енгізген. Software engineering (бадарламалы инженерия)термині алаш рет НАТО конференциясында пайда болды, ол бадарламалы жабдыты тоырау кезеіне арналан 1968 жылы Германияда тті. 1990 жылдан 1995 жылдар арасында бадарламалы жабдытарды деу рдістері туралы біріай козарастаы халыаралы стандарт деу жмысы жргізілді. Нтижесінде ISO/IEC 12207 стандарты жасалды.
Бадарламалау- аныталан масаттар жиынын машиналы команда жне деректер трінде бейнелеу рдісі, жне ол компьютерде немесе есептеу кешенінде ойылан масаттара жетуді амтамасыз етеді.
Масаттар р трлі болады; ДК динамикасыны дыбысын шыару,космосты аппаратты Марстаы шу траекториясын есептеу жылды балансты есеп беру т.б.
Е маыздысы олар анытылуы тиіс. Осы сраты анша адап айтанымен лі кнге дейін белгілі масаты жо бадарламалы жобалар табылады.
Бл те арапайым, мысалы машина командалары мен деректерді перфоктара перфорациялау. Ал кей кезде те крделі жне кпсалалы болуы ммкін, алдымен жйеге талаптар ойылады, талаптар жоары дегейлі архитектура жне компоненттер дизайнына,дизайн бастапы кода. Ары арай бастапы код компилятор жне жинаушы кмегімен ашылу кодына,ашылу коды- БЖ шеберінде функцияны шаыру(ОЖ, аралы БЖ, деректер базасы), ол кптеген компьютерде орналасады, желіге біріктіріледі, содан со ана машина командасы мен деректерге.
Ксіптік бадарламалау (бадарламалау ндірісіні синоеимі)- бадарламалау кмегімен табыс алуа баытталан ызмет. Оны жай бадарламаудан ерекшелігі кейбір ттынушылар бадарламалы німді олдананы шін толеуге дайын.
Бдан шыатын маызды орытынды ксіптік бадарламалау ндірісі жымды ызмет, онда кем дегенде екі адам атысады; бадарламашы жне ттынушы.
Ксіби бадарламашы- ксіби бадарламалаумен айналысатын адам. Ксіби бадарламашыны профессионалдан айыру ажет. Бадарламалаудаы профессионалды шеберлік те ке жне бадарлама жазып аша табушыны барлыы шеберлер емес.
Бадарламалы нім- бадарламаны олдану, жетілдіру, баптау жне орнату бойынша жаттары бар жиынты [2] стандарта сйкес бадарламаны мірлік имылына деу, ашу, олдау жне жргізу енеді. Егер бадарламалы нім жеткілікті крделі болса, онда оны клиентте ашу жеке жобаны ендіру арылы жргізіледі. Жргізу кезінде жйедегі криуистік ателер жнделеді. олдау арылы жаа функционалды, талаптар згеруіне байланысты бар функционалдылыты айта деу, німді жетілдіру, сондай-а БЖ ескертулеріне тзетулер жасалады 1сурет. Бадарламалы німні мірлік циклы німді жмыс істеуден жне оны олдау мен жргізуден алып тастаумен аяталады.
1Сурет. Бадарламалы німні мірлік циклы.
Бадарламалы жабдыты деу рдісі- бадрламалы жабдыты рылуы мен дамуын амтамасыз ететін рдістер жиынтыы. БЖ деу рдісіні кеінен тараанын “алай алынады”деп атауа болады. Бл дегеніміз мндай рдіс жо деген со емес. Ол бар жне ереже бойынша ммкін шыындар жне сапа дегейінде БЖ деуді амтамасыз етеді, біра бл рдіс жатталмайды, “білім ойны”болып табылады жне адамдар арылы бір рпатан екінші рпаа беріледі. Бл рдісті тиімділігін баалау жне жасарту бойынша масата баытталан жмыс жргізілмейді.
БЖ деу рдісіні моделі – БЖ деу рдісін формула трінде крсету. рдістерді сипаттаан кезде модель сзі орнына те жиі дістеме термині олданылады, ол бл ымыны аталмаан кеейтілуіне жетелейді.
Бадарламалы жобаларды басаруды эволюциялы тсілдері.
Бадарламалы инженерияны 50 жылды дамуында БЖ деуді кптеген молделдері жиналды.шу аппараттарын автоматты басару дістеріні эволюциясында олданылатын дістерді даму тарихын талдау те ызыты “алай болады”. Басаруды жабы жйесі. Техникалы кошбасшылара толы сенімділік. Жобаа бизнес лілдері атыспайды. Жоспарлау бар болса, ол тен сз ана. Уаытпен бюджет баыланбайды Аналогия:балистикалы шу кері байланыссыз. Бл за емес.
“Сарырама” немесе каскадты модель. Кері байланысты ата басарады. Ті рек траекторисы жоба жоспары ауытуды лшеу, тзету жне тірек траекториясына айту есептері.Жасыра біра тиімсіз.
“Икемді басару” Тірек траекторисы, ауытулары есептеу, жаа траекторияа тсуді, тзетуді жне одан шыуды есептеу.”Жоспар тук емес, жоспарлау барлыы”(Эйзенхауэр, Дуайт Дэвид)
“Жиі жабды дісі” зінжргізу. Тірек траекториясын, ауытуды лшеу, масатты натылау, жаа траекторияны есептеу жне оан шыу шін тзетулер енгізу.
Басаруды классикалы дістері жмысын тотатады, егер басарылатын объект асиеті белгісіз немесе уаыт туі барысында згеретін болса. Бл дістер кмектесе алмайды,егер объектіні аымдаы асиеті талап етілген сипаттамалармен озалуа ммкіндік бермесе.
Мысалы, шатын аппарат ажетті тиімділікті амтамасыз етпесе жне німділікті арттырмаса, онда білікті мамандар жобадан кетіп алады.
Басарылатын объектіні асиетімен рылымы белгісіз болса, онда басарылатын объектіні згеру асиеттерін зерттеуге баытталан адактивті басаруды олданан дрыс. шу аппараттарын басарумен салыстыру- бл тірек траекториясын, ауытулар згерісін есептеу, мастты натылау, объектті басаруды натылау, адаптациясы т.б. Объект рылымы мен асиетін тсіну жне алаан жадайа келтіру масатында сер ету шін, жобада кері байланысты осымша контуры болуы тиіс адаптация контуры.
ртлі бадарламаларды німділігі де ртрлі болатындыы белгілі. Жне олар он есеге дейін айырмасы болатындыы даусыз. лемдегі е жйрік адамды мшекке орап жгіртсеіз ол он есе нашар нтиже крсетеді. Е жасы бадарламашыны ''сизиф ебегімен'' жмыс істеіз. Методология брышына жаттарды кбейту онда оны німділігі 10 есе тмендейді.
Сондытан жетекші басару есептерінен баса жмысшы тобыны німділігін арттыру шін траты трде басару объектісіні згерістерін білуге кш салуы тиіс: адамдар жне оларды зара серлесуі.