Жкті тасымалдау барысындаы клік-экспедициялы операциялар
Сабаты масаты: Жкті тасымалдау барысындаы клік-экспедициялы операцияларды талылау.
Сабаты мазмны: Клік-экспедициялы операциялар тобын зерттеу.
1 Жкті тасымалдау барысындаы клік-экспедициялы операциялар
Жкті тасымалдау барысындаы клік-экспедициялы ызмет крсетулер келесідей операциялар тобын амтиды:
- экспедициялы;
- агенттік;
- жкті жолда тексеру жне тасымалдау, жктерді жеткізу.
Экспедициялы жне агенттік операциялар біріншіден тасымалдауды адаалау жіне тасымалдау барысы жнінде хабарлауа атыстырылады:
- жкті абылдаушыны оны мекен-жайына жеткізу арылы хабардар ету;
- жкті тасымалдаушыа (абылдаушыны) жкті шекараны туі жніндегі апаратты жеткізу;
- жкті абылдаушыа жкті таайындалан жеріне жетуі жнінде хабарлау;
- жкті тасымалдаушыны (абылдаушыны) тиелген тиісті Т абылдануы туралы хабардар ету;
- коммерциялы істен шыулар жнінде;
- жкті жеткізу кестесін орындау туралы.
Жоарыда аталандардан баса, экспедициялы тріне келесі операциялар жатызылады:
- ордерлеу–чартерлер крсетілмеген жадайда, кез келген порта жкті жеткізілуі туралы фрахтаушыны бйрыымен байланысты операциялар;
- жкті тасымалдау барысында тотап алуы жне жкті айтару. Су арылы жк тасымалдау шарты жкті тасымалдаушыны сатып алушы тауар нын тей алмауы немесе кез келген шыындарды теуге ммкіндігі болмаан жадайда, жкті тотату ыыны болатыны жнінде амтиды;
- таайындалу портыны згерісі. Бл операция коносаментті жкті жеткізу ыыны меншік ыыны туі жадайында, таайындалу портыны згерісін жеткізу масатты саналатын жаа иесіне ту ммкіндігін амтиды.
Бл жадайда кеме агенті таайындау портыны згерісі туралы кеме капитанымен аылдасуы керек. Капитан кемені жаа порта кіру жне онда жктерді тсіру ммкіндігі туралы анытаманы беруі тиіс. Кеме капитаныны таайындау портындаы згерістермен келіскен со бастапы таайындау портындаы агент жаа таайындау портындаы агентке кемені келетін кні туралы болжам апаратты жібереді. Жк алушы (экпедитор) з кезегінде жаа таайындау портына коносаментті толы бірегей кешенін жіберуі тиіс. Таайындау портыны згерісі осымша шыындарды сзсіз тартады, ол шыындарды осы згерістерді талап ететінтараптар тлейді;
- жру жолында жктерді баса мекен-жайа жіберу. Темір жолында жк жнелтушілер немесе жк алушылар тасымалдау ережсінде абылданан жктерді баса мекен-жайа жіберу ыып пайдаланады. Бд жадайда тасымалдаушы (жк жнелтушіні немесе жк алушыны жазбаша жазылан тініші бойынша) темір жол клігімен жктерді тасымалдау ережесінде белгіленген тртіпте жк жнелтушіні жне (немесе) таайындаудаы темір жол станциясыны згерісі кезінде тасымалданатын жктерд баса мекен-жайа жібере алады. Жктерді баса мекен-жайа жіберу кезінде рі арай тасымалдау шін жаа жкжатты ресімделеді. Жктреді баса мекен-жайа жіберумен байланысты туындаан тасымалдау шыындарын жк жнелтушілер немесе жк алушылар тлейді, соларды бастамасы бойынша шарта сйкес жктерді баса мекен-жайа жіберу жзеге асырылады.
Жру жолында келесі агенттік операциялар орындалуы ммкін:
- фидерлік кемеден теіз кемеге жктерді арты тиеу. Бл жадайда жкті жеткізуді жзеге асыратын кеме иесіні агенті жкті арты тиеу портына жргізеді;
- фидерлік кемеден жкті абылдау жне жкті жеткізу айлаына тсіру, айлатан оймаа немесе теіз кемесі тран айлаа тсіру; жкті теіз кемесіне тапсыру;
- шекаралы станциялардаы жолдардан жолдара туде вагондарды (жктерді) абылдауа байланысты операциялар. Темір жол клігінде жктері бар вагондарды баса вагондара ауысу бекеттерінде, сондай-а темір жол клігінен баса клік трлеріне жктерді тиеу бекеттеріндегі операциялар Темір жол клігінде жктерді тасымалдау ережесінде толы регламенттелген.
Шекаралы станцияда жктерді темір жолды баса вагондарына тиеу сол жктерді абылдайтын станцияларда жргізіледі. Жктерді тапсырып жатан тарап, з кезегінде, жктерді абылдау ведомостісін райды, ол бір темір долдан баса темір жола жктерді тапсыру-абылдауды растайды, шекарадан сырты сауда жктері озалысыны есепке алу жаты ретінде ызмет етеді.
абылдау ведомостісі алты данада ралады (рбір ш жаы бойынша): бір дана – з жаындаы кеден мекемесі, екінші дананы шекаралы станциянык абылдау кесесінде, ал шінші – з жаыны темір жол басармасында.
абылдау ведомостісімен атар вагон ведомістісі жазылады, ол шекарада болатын вагондарды есебі шін жне вагондарды пайдалануды есептеу шін ызмет етеді.
Жру жолында жктерді тексеру жне арты тиеумен байланысты операциялар, мысалы, тиеу ережесін немесе маневрді бзан жадайда орын алуы ммкін. Осыны салдары ТС, клік жабдытарыны немесе жктерді заымдалуы болуы ммкін, жктреді баса Т немесе кліктік жабдытара тиеуді ажет етеді.
Егер Т рі арай жру кезінде озалыс ауіпсіздігі бзылатындай болса, жктерді жоалуына немесе жойылуына келетіндей жадай болса, жктерді ауыстырып тиейді, ал бл ауыстырып тиеусіз орындау ммкін емес. Бл ретте жктерді ауыстырып тиеу жргізілетін орын жаттара сйкес жктерді бар екендігі міндетті тексеріледі.
Жктерді бзыландыы немесе заымданандыы аныталан жадайда коммерциялы акт жасалады, ал Т немесе клік жабдытарыны жарамсыздыы кезінде техникалы акт жасалады.
Жктерді абылдауа арналан орынды, мысалы, бір Т барлы жк партиясын тиеу ммкін емес жадайда тадау ажет (жеткіліксіз жкктергіштігі немесе жк сыйымдылыы). Онда жкті бір блігі жкті негізгі партиясына жнелту жукжаты бойынша жеке жнелтіледі. Жнелтуді пайда болуы коммерциялы актімен ресімделеді, онда жктерді жнелтуді тудыратын жадайлар крсетіледі.
Таайындау орнына келген жктерді негізгі партиясын жнелту шін жк жнелтушіге жкжаты негізінде анытама жне жнелту туралы коммерциялы акт беріледі.
Баылау сратары
1.андай операциялар тобы жру жолында ТЭО енгізіледі?
2.Жру жолындаы экспедициялы операциялара не жатады?
3. Жру жолындаы агенттік операциялара не жатады?
4. Жктерді ордерлену жне баса мекен- жайа жіберу дегеніміз не?
№3 – практикалы саба