Лекция. абылдауды дамуын психологиялы зерттеу
абылдау психологиясындаы эксперименттік зерттеулер. Сенсорлы сапаларды эксперименттік зерттеулер. Табалдырыты лшеу дістерін талдау. абылдауды дамуындаы озалысты рлі. А.Н. Леонтьев жне А.В. Запорожецті абылдау психологиясы бойынша эксперименттік зерттеулері. абылдауды дамуына деген екі ыпал: лайту жне дифференциация теориялары. Перцептиті йрену. абылдау жне йрену.
Стрэттон кз торыны затыы згерістерді біртіндеп кре бастаанын крсетеді.Алайда отыз жыл ткеннен кейін Иверт Стрэттонны тжірибесін айталайды, біра зіні зерттеулеріні бірінде адаптацияны арамаан. Бан арамастан оны тжірибесі екі аптаа созылды, сонымен стрэттона араанда екі есе кп болды.Сондытан адаптацияны мселесі-инверциаланан кру п.б. Келесі тжірибелер осы мселеге наты еш нрсе оспады. Америка университеттерінде екі за тжірибе жасалан, перцептивті адаптацияны инверсияа атыстылыына.Сол кезде Австриялы психолог КОЛЕР, инвертировты крумен айналысты,ол Стрэттонны шешіміне толы осылды.
Кнделікті тжірибеде осы авторлар естен кеткен деректерді араан.
Біріншіден перцептивті адаптация (храно) кне тжірибе кезінде ашылан, барлы тжірибелерде бірдей болан.
Екіншіден Тжірибедегі адам адаптация кезінде инверсияа атысты ателескен.Былайша айтанда, тжірибеші сраа жауап беруден иналан, олар лемді алай креді,тура немесе ткеріліп.
шіншіден тжірибе жргізген авторларды здері, тжірибені толы перцептивті адаптациямен аяталанын айтса да, е маызды жерін, яни дрыс елестеуді басталуын айтпаан.
Тртіншіден барлы зерттеулерде суретті кру кезінде круге атысты, оны интроспективті анализі, ткеріліп кретін рісті за адаптация кезінде де крген.
абылдауды баса згерістері:
1)Затты кру кезінде фактіні анытау иына соады.
Сонымен инверциаланан кру кезінде затты оны креі бзылады.Бл жадайда зіні басыны шайауымен жне кзіні имылдауымен згереді.
2) Инверциаланан кру кезінде затты аны кру жойылады.Затты дрыс крмеуді 2 формасы бар.Біріншісі-зата екею.Екіншісі вертикаль бойында.
3)Барлы зерттеулерде,стрэттоннан бастап инверция кезінде наты еместік, дрыс крінбеушілікке, иллюзияа алып келеді. Осы образдарды Стрэттон жазан, ол бейнелерді инверциаланан кру кезінде аны жне наты крген. Ол басында заттара та аларлыеш нрсе келмегендігін, біз обьектерді кргенде, яни алыпты жадайда кргенде оларды біз тірік немесе иллюзиямен креміз.
4)Кру кеістігін инвертоскоппен кргенде инверсия бейнесінде крінеді,ол зіні координатына негізделеді.
Тйсікті негізін анализдеу жне салыстыруды атап крсеткен жан, инвертоскоппен кргенде оршаан лем згеріп,яни ткеріліп крінеді.
Бл жадайда перцептивті адаптация кезінде былысты згертіп креді.
Инвертировты былысты Гипсон зерттеген.Ол тйсінуді крініп тран лемнен крініп тран ріске туін зерттейді.
Инверциаланан круді адаптацияда зерттеулерде крсетеді.Тжірибе кезінде бір-біріне атысты ш стратегия туындайды.
1)Тжірибедегі адам зін еркін, яни ол зін араы блмеде сияты сезіну. Алдымен ол зіне таныс зат-ды сипап біледі.Бірата тжірибеші кнні соында ештекені есіне тсіре алмайды, оан керекті заттарды,сонымен атар таныс емес жерде сияты олайсыз сезінеді.
2)Кейін ол имыл жасай бастайды жне оларды дрыс боланын алайды.Мысалы:чашканы алу шін олын созанда оны дрыс боланын алайды.Оан чашка ткеріліп крінгендіктен,олын айналдыра стау керек.
3)Бл стратегия перцептивті адаптациямен аяталады.Ол баылау транспозициясымен байланысты.
Таы бір тжірибеде инверциаланан круге арналан.Тжірибені 4саат инвертоскопты кнні іші жартысында киеді 2саата шешіп ояды кейін кнні екінші жартысында таы да 4саат киеді.Сосын азана дейін шешіп ояды.Бл тжірибеде толы перцептивті адаптация болатынын креді.
Алаш кре бастаанда инвертировты кру бірінші тмен крінеді, ал кейін біртіндеп алпына келе бастайды.
Бны барлыы перцептивті адаптация кезінде жаа бір бейне аб,брыны абылдауымен бірге крінеді. Адам инверциаланан кру аймаында лемді дрыс бадарлай алатын абілеті бар, ал біра инвертоскопсыз кріп тран лемді абылдай біледі