Ші дріс таырыбы. «Бірфазалы басарылатын тзеткіштер».

 

Бірфазалы басарылатын тзеткіштерді екі схема - нлдік шыпасымен (4.1сур.) жне кпірлік схема (4.2 сур.) бойынша орындайды.

Бірфазалы басарылатын тзеткіштерді жмыс станымын жне сипаттамаларын нлдік шыпасы бар схема мысалында арастырамыз. Талдауды жктемені екі трі – таза активті жне активті-индуктивті жктемемен жасаймыз. Т₁ жне Т₂ тиристорларына трансформаторды екі екіншіреттік орамасы кернеулеріні u_2-1 + u_2-2 осындысы келтіріледі. Т₁ тиристорында тура, ал Т₂ тиристорында - кері кернеу болады.

брышымен аныталатын t₁ уаыт мезетінде СУ басару жйесінен тиристорды басарушы электродына импульс келеді (4.2, б сур.). Т1 тиристорыны ашылу нтижесінде R_н жктемесі трансформаторды екіншіреттік орамдарыны U_2-1 = U₂ кернеуіне осылады.

4.1 суреті. Бірфазалы басарылатын тзеткіш.

t_1- интервалында жктемеде u_d кернеуі алыптасады. Жктеме жне Т₁ тиристоры арылы i_d = i_а = ud/R_н тогы теді (4.2, г сур.). оректендіру кернеуіні нл арылы ткенінде (t = ) Т₁ тиристорыны тогы нлге те болып, тиристор жабылады. t₂ - = интервалында оректендіру кернеуіні полярлыы арама-арсыа згереді.

4.2 суреті. Кернеу диаграммалары.

U_d кернеуіні брышына туелділігі басарылатын тзеткішті реттеу сипаттамасы деп аталады. Ол жктемедегі орташа кернеу шін аныталады. Бл кернеу - интервалында екіншіреттік кернеу синусоидасына сйкес болады (4.2, а немесе 4.2, в, б сур.).

U_d = U_d0 ,

бл жерде = U_{d 0} = 0,9 U₂ - среднее значение напряжения на нагрузке при = 0 боландаы жктеме кернеуіні орташа мні. Осы атынас бойынша рылан реттеу сипаттамасы 4.2 сур. келтірілген.

.

4.3 суреті. Трансформаторды нлдік шыпасы бар бірфазалы басарылатын тзеткіш схемасы.

Бірфазалы басарылатын тзеткіштер трансформаторды нлдік шыпасымен жне кпірлік схема бойынша орындалады.

4.4 суреті. Таза активті жктемемен, нлдік шыпасы бар бірфазалы басарылатын тзеткішті жмыс станымын суреттейтін уаытты диаграммалары.

 

4.5 суреті. Таза активті жктемемен, нлдік шыпасы бар бірфазалы басарылатын тзеткішті жмыс станымын суреттейтін уаытты диаграммалары.

 

4.6 суреті. Бірфазалы басарылатын тзеткішті реттеу сипаттамасы.

 

 

4.7 суреті. Схемасыны шыысты кернеу (а), жктеме тогы (б) жне тиристорындаы кернеу (в) исытары.

4.8 суреті. Нлдік диод бар боландаы 4.3 схемасыны кернеулері мен токтарыны уаытты диаграммалары.

Басарылатын бірфазалы кпірлік тзеткішті схемасы басарылмайтын тзеткішке сас болады. Ол басарылатын вентильдерді (тиристорларды) толы жне толы емес санымен олданылады.

 

4.9 суреті. Вентильдер саны толы емес (а) бірфазалы басарылатын тзеткіш схемасы жне L_H жадайы шін оны уаытты диаграммалары (б-и).

дебиет: нег.1[318-325], ос. 5 [38-52].

Баылау сратары:

1. Ud=f( ) туелділігін анытайтын тедеуді келтірііз.

2. Тзеткіштерді сырты сипаттамасы, оны аналитикалы жне шартты бейнелері.

3. Кпірлік схема мысалымен бірфазалы басарылатын тзеткіш жмысын тсіндірііз.

4. Нлдік шыпасы бар басарылатын тзеткіш схемасыны артышылытары мен кемшіліктерін атап тііз.

5. Басарылатын вентильдер саны толы емес (симметриялы емес схема) кпірлік тзеткішті андай ерекшеліктері бар?

№5-ші дріс таырыбы. «шфазалы басарылатын тзеткіштер».

 

шфазалы басарылатын тзеткіштер біржартыпериодты тзету (5.1,а сур.) жне екіжартыпериодты тзету (кпірлік) (5.1,б сур.) схемалары бойынша орындалады.

5.1 суреті.шфазалы басарылатын тзеткіштер.

шфазалы кпірлік схема шфазалы токты басарылатын тзеткіштерін ранда кеінен олданыс тапан. Тзеткіш схемасы (5.1 б сур.) активті-индуктивті жктемемен жне кері диодпен x_m = х_л - х_ас = 0 мндері шін крсетілген.

Басарылатын тзеткіш жмысыны ерекшелігі кезекті тиристорларды ашылу мезетін табии ашылу нктелеріне атысты брышына кідіртуге негізделген(5.2 сур.).

 

5.2 суреті. =60° жне > 60° боландаы шфазалы кпірлік басарылатын тзеткіш шыысындаы кернеу.

Тзетілген кернеуді орташа мніні брышына туелділігі (реттеу сипаттамасы) а 60° боланда келесі атынаспен аныталады:

(5.1)

120°>а>60° интервалындаы реттеу сипаттамасыны блігі келесі атынастан табылады:

(5.2)

5.1, 5.2 атынастары бойынша рылан шфазалы кпірлік тзеткішті реттеу сипаттамалары 5.3 сур. крсетілген.

Тиристорларды анодты токтарыны жне ттыну тогы исытары, бірфазалы басарылатын тзеткіштердегідей синусоидадан ерекшеленеді. Тиристордаы кері кернеу амплитудасы 1,045 те. Бл шамамен кері кернеу ана емес, брышын реттегенде тиристордаы тура кернеуді ммкін боларлы амплитудасы да аныталады.

5.3суреті.шфазалы кпірлік тзеткішті реттеу сипаттамасы.

Кернеуді коммутациялы тсуі и_н кернеу исыы формасына сер етеді жне оны U_n орташа мнін тмендетеді:

, (5.3)

бл жерде u_н – коммутация есептелмей аныталан кернеу.

(5.3) атынасы шфазалы басарылатын тзеткішті сырты сипаттамаларыны тедеуі болып табылады.

Тзетілген кернеуді орташа мніні брышына туелділігі (реттеу сипаттамасы) L_H болан жадайда u_d исыын орталандыру арылы /3 интервалында табылады:

ол бірфазалы схемалардаыдай атынастан аныталады.

Активті жктемемен (L_H = 0) реттеу сипаттамасыны блігін 120°> а> 60° интервалында келесі атынастан табады:

Крсетілген атынастар бойынша рылан реттеу сипаттамалары 5.3 сур. келтірілген.

 

5.4 суреті. L_H жне басару брышыны ртрлі мндерінде басарылатын шфазалы кпірлік тзеткішті шыысты кернеуі исытары .

5.4, а – д сур x_aa, x_ab, x_ac.индутивті кедергілерімен негізделген коммутациялы процестер есебімен басарылатын тзеткішті уаытты диаграммалары келтірілген. Кернеуді коммутациялы тсулері и_а кернеуі исыына жне оны U_d орташа мніні тмендеуіне ыпал жасайды (5.5, б сур.):

арастырылып жатан схема шін атынастар келесі трде болады:

Мндерін орындарына ойып, коммутация былысы есебімен жктемедегі орташа кернеуді мнін табамыз:

Бл атынас шфазалы басарылатын тзеткішті сырты сипаттамаларыны тедеуі болып табылады. Ол орта болады, йткені = 0 шартына сай келеді.

 

 

5.5 суреті. Коммутация былысы ескерулі шфазалы кпірлік басарылатын тзеткіш кернеулері жне токтарыны уаытты диаграммалары.

дебиет: нег. 1[340-344], ос.5 [38-49].

Баылау сратары:

1. шфазалы кпірлік схемада тзетілген кернеуді 0 ден UН–ге дейін реттеуге ммкіндік беретін реттеу брышыны диапазонын крсетііз.

2. андай схемада басарушы импульстер 65° – 70° болуы ажет жне неліктен?

3. Тзеткішті сырты сипаттамасына коммутация процесі алай сер етеді?

4. Коммутациялы кернеу тсулеріні орташа мні алай есептеледі?

5. Басарылатын тзеткіш жмысы немен ерекшеленеді?