Орталы жйке жйесіні рефлекстерді йлестіруі

Ф КГМА 1-8-21/02

МУ «Организация методической работы в соответствии с ГОСО 2006 года» от 04.07.2007 г

 

Араанды мемлекеттік медицина академиясы

Физиология кафедрасы

 

Д Р І С

Таырып: «ОЖЖ йымдастыру ызметтеріні негізгі принциптері»

 

«Физиология-1» пні

051301 «Жалпы медицина» мамандыы

2 курс

Уаыты 1 саат

 

 

араанды 2008 ж.

Кафедра мжілісінде талыланып жне бекітілген

 

Хаттама _____________ 2008 ж.

 

Кафедра мегерушісі ______________ Ф.А. Миндубаева

 

 

· Дрісті таырыбы: «ОЖЖ йымдастыру ызметтеріні негізгі принциптері»

 

· Дрісті масаты: ОЖЖ йымдастыру ызметтеріні негізгі принциптерін талылау.

 

· Дрісті жоспары:

1. Жйке орталыындаы озуды конвергенциясы.

2. « Жалпы соы жолды» принципі.

3. Басымдылы принципі.

4. озуды дивергенциясы мен иррадиациясы.

5. Жеілдету (із салу) мен окклюзия.

6. Посттетанусты потенциация.

7. Реттілік индукция былысы.

8. Рециптрокты (біркелкі) иннервация принципі.

Орталы жйке жйесіні рефлекстерді йлестіруі

Орталы жнке жйесіні е крнекті жне маызды кызметі-ні бірі рефлекстерді келістіру, йлестіру, координациялау/ Мыса-лы, о аяты бгетін еттерді орталыгы озып тонусы ктерілсе, дл сол стте бгілгеи аяты жазатын еттерді орталыы тежеледі жне жлыннын, екінші жартысындаы аталан орталытарда а-рама-арсы процестер туады, яни бгу орталыры тежеледі, ал жа-зу орталыы озады. Сондытан о ая бгілгенде сол ая жазы-лады. Осыны арасында адам жре алады. Адам бір стте тама-ты шайнап жне жта алмайды, йткені шайиау мен жту орта-лытары бір мезгілде озбайды. Біреуі озранда, екіншісі тежеле-ді. Сондай-а дем алу орталыры озса, дем шырару орталыры те-желеді. Осыны арасында тынысты екі кезеі мір бойы бірін-бірі алмастырып отырады. Юрталы жйке жйесі де озу мен те-желу процестеріні тууы мен снуін, орталытарды арым-аты-насын здіксіз жнге келтіріп йлестіріп отырадьр' Рефлекстерді келістіріп йлестіруде орталы жйке жйесіндегі субординация былысы меи озуды ткізу ерекшеліктері сірес^, жинаы озу, конвергенция мен окклюзияны маызы те зор. Блармен атар орталы жйке жйесіндегі кездесетін бес трлі былыстар (прин-циптер) рефлекстерді координациялау негізін рады: озу мен тежелуді жайылуы (иррадиациясы), бір жерге жиналуы (концен-трациясы), процестерді индукциясы мен рециптрокты тежелу, домиматтык озу, керісінше байлаиыс, соы жалпы жол.у

Орталытары озу сол жерде алмай ызметі байланысты бас-ка орталытарра жайыла бастайды. озудын, жайылуын озу ирра-диациясы дейді» озу мен атар оны айналасындары орталытар-да тежелу туып, озу процесін жан-жарынан оршап, оны кері а-рай алрашыда пайда болран жеріне жияды (концентрациялайды), озу сияты тежелу де орталыкта жайылады, одаи со жиналады. Жйке процестеріні бл асиеті ми сыарлары ыртысымда да кездесетімін И. П. Павлов дейі ойылан тжірибеде длелдеген. озу мен тежелуді иррадиациясы мен концентрациясы тітіркен-діргішті кшіне байланысты. Торлы рылым жйке процестері-ІІі жайылуы мен жиналуын реттейтін орталык болып саналады.

Жйке орталырында пайда болган бір процесс екінші арама-карсы процесті тууына себепкер болады. Бл индукция кбылы-сы. Жйке жйесінде озу тежелуді, тежелу озуды тудырады. М-селен, жлынны, бір сегментіні жартысында бгу орталыры о-зады. Мнымен бірге екінші жартысындары жазу орталыы о-зып, бгу орталыры тежеледі. Келесіде осы орталытары процестер бірін-бірі алмастырады. ОСЫРЗН орай индукция бір мезгілді жне бірін-бірі алмастыратын кезекті болып екі трге блінеді.

Индукция себебінен пайда болан тежелуді Ч. Шеррингтон ре-ципрокты (ілеспе.п) тежелу деп атаран^Реципрокты тежелуді аркасында бір стте орталыта арама-карсы озралтатын имыл рефлекстері тумайды. Бл былыс рефлекстерді бір-бірімен йлесуін амтамасыз етеді. Осыан орай дем алан стте дем шыа-рылмайды, ауыздаы ас шайналып транда жтылмайды, бгілген ая дл сол арада жазылмайды т. т.

Кггке дейін реципрокты тежелуді пайда болу механизмі бел-гісіз еді. Д. Ж. Экклс жлын орталытарында кездесетін бір мез-гілді индукцияны Реншоу клеткалары трізді аралы тежелу клет-каларды атысымен туатынын аныктады. Мысалы, бгу орталы-гына арналан серпініс сол орталыты оздырумен атар ызметі арама-арсы орталыкты аэалык тежеуші нейрондарды да сол стте оздыру аркылы тежейтінін крсетті.

'Доминатты озу (лат.— сіотіпапз — стемдік, устем). Белгілі бір жадайда уаытша бір орталы стемдік ететін билеуші орта-лы бола алады. стем озу орталыы баса орталытарды кыз-метін токтата алады. Бл орталыкты ерекше асиеттері бар:

1. те озыш келеді. озу табалдырыынан тмен кштерге жауап береді.

2. Баса орталытарга баытталран серпіністерді зіне тартып зіндегі озуды кушейтеді де баса орталытарды ызметін те-жейді.

3. озу созыы (инертті) болады.

4. озуды кші, жиілігі тітіркендіргішті кші мен жиілігінен кп арты. Сл тітіркендіргішке кшті жауап береді.

5. озу тез жинаталады. Бл орталы керексіз рефлекстерді тотатып тастайды. Оргаиизмге те ажетті рефлекстерді тудыра-ды. Сйтіп, оны организмді дегеніне, алдына ойылан масаты-иа жеткізуде маызы зор. детте стем озу заа созылмайды, тіршілікке ажет ызметі орындалан со оныц стемдігі жогала-ды, билігі тотайды. те траты стем озу сау адамда кездес-пейтін ой пікірлерді пайда болуына келіп соуы ммкін.

Керісінше байланыс немесе айталанан (афферентация) реф-лексті нтижесі туралы орталыа баратын апараттар жолы.Рефлекс тотаан со оны нтижесі кптеген рецепторларды тітір-кепдіреді. Ол рецепторлардан хабар ми ыртысы орталытарын-даы акцептора жеткізіледі. Акцепторда рефлекс нтижесініц ба-дарламаа сйкес не сйкес еместігі аныталады. Егер рефлекстік рекет кяілдегідей болса, рефлекс тоталады. йтпесе рефлекс масата жеткенше бірнеше рет айталанылады. ерісінше бай-ланыс организмде кездесетін процестерді, рекеттерді здігінен реттеуді амтамасыз етеді.

Соы жалпы жол былысы конвергенцияа негізделген. Ор-талык. жйке жйесінде конвергенция былысы кеінен кездесе-тіні белгілі. Жлында сезгіш нейрондарды саны мотонейрондара караанда 5 есе кп. Демек, олар аз санды мотонейрондара серпі-ІІістер жеткізеді. Жлын мотонейронына кптеген сезгіш жне ара-лы нейрондардан, бас миыны р блімдерінен серпіністер жина-лады. Сондытан жлын мотонейроны турлі рефлекстерге аты-сады ягни мотонейрон кптеген рефлекстерді согы жалпы жолы болып саналады. Жан-жактан жиналран серпіністер мотонейрона таласады. Мндай жадайда дл сол стте тіршілік шін маызды жне кшті серпіністер жееді, олар мотонейрона ие болады. «Та-лас» нтижесіне мотопенронны функциялы жагдайы (озу асие-ті, ажуы) осер етеді. Сонымен бл кбылыс та рефлекстерді ке-лісімді болуын камтамасыз етеді.

 

 

· Иллюстрациялы материал:

Слайд-карталар:

1. Рефлекторлы доа.

2. Нейрон жне оны рамдас бліктері.

3. Конвергенция-дивергенция.

4. Жалпы соы жол.

5. Жинаталу.

6. Иррадиация.

 

Кестелер:

1. Синапс.

2. Нейронны болуы ммкін жадайлары.

3. Шартты рефлекс.

4. Функционалды жйе.

 

· дебиеттер:

1. Адам физиологиясы – Сатпаева Х.К., Нілдібаева Ж.Б., тепбергенов А.А. – А.: «Білім», 2005 ж.

2. Тлеуханов С.Т. алыпты физиология (биологиялы жйелерді мезгілдік ралымдар блімі): Оу ралы. – А.: аза университеті, 2006. – 140 б.

3. Дюйсембин .Д., Алиакбарова З.М. Жаса сай физиология жне мектеп гигиенасы: Оулы - А.: «Білім», 200. – 400 б.

4. Нрмхамбетлы Е. Орысша-азаша медициналы (физиологиялы) сздік / азММУ – А.: «Эверо», 2007. – 904 б.

5. Керимбеков Е.Б. Физиология атауларыны орысша-азаша тсіндірме сздігі. – А.: азастан, 1992. – 280 б.

6. алыпты физиологияны лабораториялы жмыстары. – Шымкент: Б.И., 1993. – 254 б.

 

· Баылау сратар (кері байланыс):

1. «Соы жалпы жол» принципін кім ашты?

2. Доминантты (басымдылы) ошаты андай асиеттері бар?

3. Дивергенция деген не?

4. Жеілдету мен окклюзияа мысал келтірііз.

5. Индукцияны трлері.

6. Рециптрокты иннервация принципі айда олданылады?