Мотивация

Ф КГМА 1-8-21/02

МУ «Организация методической работы в соответствии с ГОСО 2006 года» от 04.07.2007 г

Араанды мемлекеттік медицина академиясы

Физиология кафедрасы

Д Р І С

Таырып: «Мотивациялар»

«Физиология-1» пні

051301 «Жалпы медицина» мамандыы

2 курс

Уаыты 1 саат

араанды 2008 ж.

Кафедра мжілісінде талыланып жне бекітілген

Хаттама _____________ 2008 ж.

Кафедра мегерушісі ______________ Ф.А. Миндубаева

· Дрісті таырыбы: «Мотивациялар»

· Дрісті масаты:биологиялы мотивацияларды алыптасуыны механизмі мен оларды трлі ызметтік жйелерді алыптастырудаы маызын талылау.

· Дрісті жоспары:

1. Мотивацияа анытама.

2. Мотивацияларды жіктеу.

3. леуметтік мотивациялар.

4. Биологиялы мотивацияларды жалпы асиеттері.

5. Мотивацияны теориялары.

6. Биологиялы мотивацияларды алыптасу механизмі.

7. Мотивациялар мен эмоциялар.

8. Мотивациялар мен есте сатау.

Мотивация

Мотивация биологиялык, жне леуметтік болып блінеді. Трлі сезімдерге ішкі жетекші ажеттілігін анааттандыру шін талаптануы. Ми рылымында іріктелген козуды негізінде а-лыптасан мотивация оларды масатты іздену мінезін тудырады.

Биологиялы мотивациялар (ашыу, шлдеу, рей, лззат, агрессия, жынысты, ата-аналы, жылулы т. б.) организмні жетекші мтаждытарын анааттандыруа баьтталады. И. П. Павлов мотивацияны бл тобын организмні негізгі уестігі деп атады. Бларды барлыы да туа пайда болады жне тым уалау негізінде алыптасады.

Дегенмен кптеген мотивация П. А. Анохинні системогенез ілімі бойыінша іріктеліп, дйекті трде рбір жас кезедерінде жетіледі.

Биологиялы мотивация кбінесе, организмдегі зат алмасуды алыпты крсеткіштер згерістеріне байланысты, ішкі ортаны тікелей себептерінен туадыг (нрлі заттарды млшері, осмостыік. ысым, гормондар т. б.). Осы гомеостазды крсеткіштерді згеруі салдарынан организмні ішкі мтаждыы пайда болады. Сйтіп тканьдегі жне гуморальды згерістер биологиялы мотивацияцы материялы трткісі болады.

Биологиялы мотивация арнайы сырты трткілерді серімен де туады. ейде оны крделі шартсыз рефлекс пен инстинкті атарьша жатызады. Алайда мотивацияны рефлекспен салыстыраида салалы згешеліктері болады.

Адамнын, леуметтік дрттері: білім алу, маманды игеру, кркемнер, дебиет танымы, биологияльг мотивациядан ерскше, оамдык трбие арылы алыптасады.

Биологиялы жне леуметтік трыда жетекші мтажды р уаытта стемдік етеді де, ал аландары иерархиялы туел-дікпен соан жапсарласады. Сондытан мотивациялы озуды А. А. Ухтомский ашан доминант былысымен кп састыы бар. Организмні стемді мктажы туралы жйке жне гуморальды сигналы миды белгілі зонасына — гипоталамуса, кк ноат аймаына, ортаы мидын торлы крылымына баытталатындыы аныкталды. Ми ыртысы астында мотивация орталы-ыны озуы триггерлік (жргізгіш) механизм аркылы пайда болады. Ол аумалы дегейге дейін жинаталган нейрондарды белгілі серпіністерінен туады да, ашан мтажды анаатталанша саталады.

Мотивациялы озу — миды ерекше бірлестірілген жагдайы. нткені ол миды іс-рекетін осатын орталы жне аралы ми рылымдарынан жогары рлейтін ыпалды туындысы.

Мотивациялы озуды физиологиялык ерекшеліктерін П. К. Анохин зерттеді. Адамньгн, жоары дрежелі мотивациясы, оны тсінігі бойынша, орталы жйке жйесінде брынц жеке тжірибе ескеріліп, ішкі жне сырты серлер негізінде туатын озудыц сезгіштік механизмдерінен алыптасады.

Мотивацияны згешеліктері ми ыртысы мен оны астыы бліктеріні ерекше бірлестігіне байланысты болады. йткені миды ртрлі' рылымы, олардаы крделі химияльь заттар мотивация крінісіне зіндік лестерін осады.

Мотивациялы серленіс туатын рылымда гипоталамус ерекше жне жетекші орын алады. Мселен, лкен ми сыарлары ыртысыны немесе лимбия жйесіні ртрлі блімдері блінсе, биологиялы мотивация кп згеріске шырамайды. Ал гипоталамус орталытары бзылса, ол толы жойылады. Сйтіп гипоталамусты латеральды блімі ашты орталыы, ал вентро-медиальды белімі тоты орталыы екендігі длелденді.

Сонымен атар, мотивацияны реттейтін гипоталамусты зі баса рылымдарды баылауында болады. Кбінесе гипоталамусты ызметін лимбия жйесіне жататы бадамша ядро (амигдала) йымдастырады жне адаалайды. Оны рекеті сырты ортаны трткілері мен мтаждыты анааттандыру жадайына байланысты. П. В. Симоновты айтуынша, бадамшаны негізгі рекеті — бірінші кезектегі анааттандырылатын стемді мтаждыты ажырату. Гипоталамус ми ыртысыны мадай белігімен тыыз байланысты.

Биологиялы мотивацияны шыруында, дамуында жне калыптасуында гипоталамусты пейсмейкерлік («ыра беруші») ролі те зор. Гипоталамусты мотивациялы орталытары мидын, баса дегейіндегі рылымдарын рекеттік туелділікте стайды. Алайда организмні тиісті мтаждыы негізін анааттандыратын рбір мотивациялы козуды рылымында филогенездік жне онтогенездік кріністер, себепкер тітіркендіргіштерді жетекші асиеттері білінеді. йткені рбір тітрікендіргш мотивация озуыныц рылымында зші тиісті ізжазбасын (энграмма) алдырады. Ол рбір мотивациялы озу алдында айта жаы-рыи отырады. Сйтіп, болмысты алдан бейнелеу мотивациялы кбылыстардын брыны ныгаю негіздерінен алыптасады.

Организмні стемді мтаждырын тейтін нтижені болжау аппаоаты жылжымалы болып ралады. Мысалы, тагамды мотивация пайда болранда ми сыарыны кру аймаы тагамны трсипатын, соматосенсорлы (денесезу) аймаы таама тиіскенді, иіс сезу аймаы тарамны иісін, таламус ауыз куысына тскен таамды, гипоталамус асказана тскен таамды, торлы крылым таам рамындаы химиялы (сіресе амин ышылдары) заттарды серін абылдайды. Осы сияты барлы мтаждыты анааттандыруды бадарламасы жасалады. Айта кететін жай, жаа туан перзенттерде жне туа біткен инстинкт бадарламасымен имылдайтын жануарлар тлдерінде болмысты алдан бейнелеу клемі те аз болады.

ртрлі сапалы биологиялы мотивацияньг биохимиялы негіздері бірнеше топты белсенді заттар: нейромедиаторлар (ацетилхолин, серотонин, дофамин, норадреналин т. б.), ішкі слініс бездеріні гормондары мен жйке тканьдері тзетін нейрогормондар. аркылы алыптасады. Олар а, лимфа, ткань жне жлын сйытыры арылы орталы жйке жйесі мен ішкі азалара сер етеді.

Ерекше топа те жоарьг биологиялы белсенділігі бар ней-ропептидтер жатады. Олардын. е басты ерекшелігі полифункциялы (кпрекеттік) асиеті. Нейропептидтер мидыц кптеген ызметін реттеуге атысады. ралуан жйке рылымын бірлестіріп, таамды мінезді рекеттік жйесіи райтын нейропептидтер ролін алрашыда К. В. Судаков ашты. Адам мен жануарларды гипоталамус пен лимбия жйесі рылымында нейропептидтік жаратылысы бар заттардыц мол шогырланысы байалады. Олар биологиялы мотивация туызатып орталы тетіктерде белсенді атысады.

Таамды жне ішулік мотивациясы ашыу немесе шлдеу кейбір апиын-опиаттарды (морфин) серінен кшейеді, ал бларды тежеуші (налоксон, наптрексон) керісінше су мен таам кабылдауды тмендетеді.

Мотивация медицина мен педагогикада те маызды орын алады. ісіні жеке жне оамды тілектеріні алыптасуы, ртрлі ауытулар биологиялы мотивацияны туа біткен тетіктенуіне байланысты болады. Адам мінез-лыыны алыптасуына леуметтік дрттер сер етеді. рнекті леуметтік мотивация: жеке адамны масатты ісін айыпдап, оны адамгершілік асиеттерін жне рухани кйін за тртібіне, мратына сйкес алыптастырады. Сонымен жоары дрежелі мотивация рбір-адамны мірлік тжірибесі, тлім-трбиесіні нтижесі болып танылады. Бл процестер адамны жне эволюциялык жогары орын алатын жануарлардьвд, міпездік серленісі биат жадайларына сезімталдыын амтамасыз ететін жйке іс-рекеті арылы аткарылады.

· Иллюстрациялы материал:

1. Мотивациялар.

2. Папецті эмоциялы шебері.

3. П.К.Анохинні ызметтік жйесі.

· дебиеттер:

1. Адам физиологиясы / оулы – Сатпаева Х.К., Нілдібаева Ж.Б., тепбергенов А.А. – Алматы: «Білім», 2005 ж.

2. Тлеуханов С.Т. алыпты физиология (биологиялы жйелерді мезгілдік ралымдар блімі): Оу ралы. – Алматы: аза университеті, 2006 ж. – 140 бет.

3. Дюйсембин .Д., Алиакбарова З.М. Жаса сай физиология жне мектеп гигиенасы: Оулы - Алматы: «Білім», 2003 ж. – 400 бет

4. Нрмхамбетлы Е. Орысша-азаша медициналы (физиологиялы) сздік / азММУ – Алматы: «Эверо», 2007 ж. – 904 бет.

5. Керимбеков Е.Б. Физиология атауларыны орысша-азаша тсіндірме сздігі. – Алматы: азастан, 1992. – 280 бет

6. алыпты физиологияны лабораториялы жмыстары / студент тер шін. – Шымкент: Б.И., 1993. – 254 бет.

· Баылау сратары (кері байланыс):

1. Мотивация деген не?

2. Мотивацияларды трлері.

3. леуметтік мотивациялар.

4.Биологиялы мотивацияларды жалпы асиеттері.

5. Мотивациялар теориясы.

6. Биологиялы мотивацияларды алыптасу механизмдері.