Дрісті таырыбы: озу

Ф КГМА 1-8-21/02

МУ «Организация методической работы в соответствии с ГОСО 2006 года» от 04.07.2007 г

 

Араанды мемлекеттік медицина академиясы

 

Физиология кафедрасы

 

 

Д Р І С

 

 

Таырып: «озу»

 

 

«Физиология-1» пні

051301 «Жалпы медицина» мамандыы

 

 

2 курс

Уаыты 1 саат

 

араанды 2008 ж.

 

Кафедра мжілісінде талыланып жне бекітілген

 

Хаттама _____________ 2008 ж.

 

Кафедра мегерушісі ______________ Ф.А. Миндубаева

 

 

Дрісті таырыбы: озу

Дрісті масаты:жалпы физиологияны негізгі тіршілік процестерді табиатын,жалпы тіршілік ызметтеріні крсеткіштерін жне бір-біріне атысын зерттейтіндігін крсету. озатын лпаларды негізгі асиеттерін талылап крсету жне тсіндіру. Барлы лпаларды ызметіні жалпы тітіркендіру зандара баынуын талылау. Траты тоты серіні негізгі зандылытарын тсіндіру.

 

 

Дрісті жоспары:

1.Жалпы физиологияны зерттейтіні.

2.озушы лпалар туралы тсінік.

3.Тітіркендіргіштер туралы тсінік, оларды жіктелуі.

4.озушы лпаларды негізгі асиеттері.

5.озушы лпаларды тіткендіру задары.

6.Траты тоты серлігіні задылытары.

 

 

 

Жалпы физиология- негізгі мірлік былыстарды табиатын, жалпы тіршілік ызметіні крсеткіштерін жне оларды бір-біріне атынасын зерттейді.

Барлы тірі клеткалар мен лпаларды белгілі бір серлерді абылдап, оан жауап ретінде здеріндегі зат алмасу процесіні денгейін згерте алады, осыдан оларды тиісті ызметтік кйі згереді, оны тітіркену деп атайды. Тітіркену тітіркендіргішті асиеттіні нтижесі немесе крінісі. Ф.Энгельс айтандай, тітіркендіргішті барлы тірі материяа тн болатын жалпы асиеті.

Жануарлар леміні дамуы негізінде оршаан ортамен организмні бірлік заы жатады. Осы заа негізделіп мір сруі ммкін. Тірі организмні физиологиялы ызметі р трлі тітіркендіргішке серленіп мір сруден пайда болуында.

Барлы тірі клеткаларды жалпы биологиялы реакциялары тітіркендіргішті сипатында, яни тітіркендіргішті серінен физиологиялы тынышты кйден активті кйге теді.

Тірі рылымдар, лпалар мен олара сер етуші факторлар арасындаы зара рекеттесуді жалпы задылытарын озу физиологиясы зерттейді. Осыан орай ол лпаларды озыш деп атайды. Тірі организмні негізгі озыш лпаларына-блшы ет, жйке, безді лпалар жатады.

Блара сер етуші сырты жне ішкі факторларын-тітіркендіргіштер деп атайды, ал серді зін тітіркендіру дейді. Бл оздырыш лпаларды бірінші асиеті.

2. Тітіркендіргіш р трлі себебіне арай жіктеледі:

а)табиаты жаынан:

1.Физикалы /Т, ауа, ысым, ылал, дыбыс, суле, электр тоы/.

2.Химиялы /тздар, ышылдар, сілтілер, трлі улы заттар/.

3.Биологиялы /микроорганизмдер, баса тірі объектілер/.

б)сйкестігіне байланысты:

1.Адекватты /сай, сйкес/, йренкішті.

2.Адекватты емес /сай емес, ттенше, сйкес емес/.

 

Адекватты тітіркендіргіштер- белгілі бір рецепторлар тандап сезетін яни соларды табии ызметіне сай келетін тітіркендіргіштерді атайды /кру анализаторлар-жары сулелері, есту-дыбыс/.

 

Адекватты емес- рецепторларды тадап сезбейтін, алан баса тітіркендіргіштерді атайды. Мысалы: электр тоымен немесе адам мадайын бір нрсеге атты соса кзі жар ете алады. Оны адекватты емес тітіркендіргіш дейді, оларды кші адекваттылардан арты болуы ажет. Ал адекватты тітіркендіргішке рецепторлар сезгіштігі те жоары болады /кзге 3-10 квант жарыты энергиясы болу керек/.

в)орналасан жеріне арай:

1. Сырты.

2. Ішкі.

г)тітіркендіргішті кшіне арай:

1.Табалдырыкты-минимальды озу тудыра алатын тітіркенуді е аз кші.

2.Табалдырытан жоары кш.

3.Табалдырытан тмен кш.

 

озыш лпаларды негізгі асиеттері:

1. Тітіркену-бл клетканы физиологиялы тынышты кйден ызмет ету кйіне ауысуы.

озу- бл тітіркенуді бір кшіне лпаларды спецификалы активті реакциясы. озу- озышты асиетті арасында іске асады. озыштыын жоалтан клеткада, лпада озу тумайды.

2. озышты-бл тірі рылымдарды тіршілігін крсететін негізгі асиеті. ысаша айтанда озышты - бл тітіркендіруді серіне жауап беру асиеті. Оны сырты кріністері арылы круге болады. Мысалы: блшы еттерді озыштыы жиырылуымен байалады, безді лпалар- секрет бледі, нерв жйесі-электрлік кйінен згерістері болады /импульс/.

3. ткізгіштік- тітіркендіргішті серінен пайда болан озуды ткізу , таралу асиеті. Бл асиеті озышты лпаларды арасында тек ана блшы ет жне жйке лпаларында болады. Бл лпаларды бір жерінде пайда болатын озу жасушаны мембрана арылы рекет потенциал трінде 2-ші жаа арай таралады. ткізгіштік асиеті е жоары бл жйке лпаларда.

4. Лабильдік /функциональды жылжыышты /-ызметтілік-белгілі бір уаытта пайда болатын озу толындарыны максимальді жиілігімен аныталатын лпаларды асиеті. Е жоары лабильділік нерв талшытарында. Бл асиеті озбаушылы деген асиетімен байланысты.

5. озбаушылы - / рефрактерлік/- бл озатын лпаларды тітіркенуді серіне жауап бермеу асиеті, ол 2 трлі болады:

а) абсолютті/ толы озбайтын/.

б) салыстырмалы.

Абсолютті кезінде – озатын лпалар ешандай тітіркендіргішті серіне жне кші е жоары болсада жауап бермеуі.

Салыстырмалы кезінде – тітіркендіргішті арама-арсы байланысы бар. озбаушылы кезеі лкен болса, лабильдігі тмендейді, озбаушылы кезеі тмендесе, лабильдігі жоарлайды. Е жоары лабильдік жйке лпаларында, біра оларды озбаушылы кезеі те тмен болады.

 

Иллюстрациялы материал:

 

1. Кестелер

2. Кодокарталар

3. Слайдтар

 

 

дебиеттер:

 

1. Адам физиологиясы / оулы – Сатпаева Х.К., Нілдібаева Ж.Б., тепбергенов А.А. – Алматы: «Білім», 2005 ж.

2. Тлеуханов С.Т. алыпты физиология (биологиялы жйелерді мезгілдік ралымдар блімі): Оу ралы. – Алматы: аза университеті, 2006 ж. – 140 бет.

3. Дюйсембин .Д., Алиакбарова З.М. Жаса сай физиология жне мектеп гигиенасы: Оулы - Алматы: «Білім», 2003 ж. – 400 бет

4. Нрмхамбетлы Е. Орысша-азаша медициналы (физиологиялы) сздік / азММУ – Алматы: «Эверо», 2007 ж. – 904 бет.

5. Миндубаева Ф.А.,Абаева А.Т. Тыныс алу физиологиясы /оу ралы.- араанды, 2005. – 65 бет.

6. Керимбеков Е.Б. Физиология атауларыны орысша-азаша тсіндірме сздігі. – Алматы: азастан, 1992. – 280 бет

7. алыпты физиологияны лабораториялы жмыстары / студент тер шін. – Шымкент: Б.И., 1993. – 254 бет.

 

Баылау сратар:

 

1. Жалпы физиология андай былыстарды зерттейді?

2. озу деген не?

3. озыш лпалара андай тіндер жатады?

4. озыш лпаларды андай касиеттері бар?

5. Тітіркендіргіштерді андай трлерін ажыратады?