Фарміраванне феадальных адносін і ўзровень сацыяльна-эканамічнага развіцця беларускіх зямель у IX – XIII стст
Бронзавы век на тэрыторыі Беларусі.Рассяленне індаеўрапейцаў.
Бронзавы век на тэрыторьи Беларуси пачауся на мяжы 3-га-2-га тысячагоддзяу да н. э. 1 доужыуся прыкладна да пачатку 1-га тысячагоддзя да н. э. У гэты час паяуляюцца вырабы з медзи и бронзы, якия трапляюць на тэрыторыю Беларуси з поудня. Людзи пачали прыручваць усё больш жывёл, а потым перайшли да их развядзення. Таким чынам, на мяжы каменнага и бронзавага вякоу (2,5—1,8 тыс. гадоу да н. э.) адбываецца пераход ад палявання да жывёлагадоули, ад збиралънщтва паступова зараджаецца земляробства. Спачатку земляробства было матычным,а потым—лядна-агнявым, або лясным. Пераход ад палявання и збиральництва да жывёлагадоули земляробства азначау пераход ад спажывецкай да вытворчай гаспадарчы.на змену матрыярхату прыходзиць патрыярхат.У час бронзавага веку на тэрыторыю Беларуси паступова пачынали праникаць индаеурапейцы — шматликия плямёны жывёлаводау-вандроуникау,якия жылипершапачаткова у Малой Азии па суседству з краинами Старажытнага Усходу. Индаеурапейцау часам называюць арыйцами.У час расеялення на тэрыторыи Еуропы у вынику змешвання индаеурапейцау з мясцовыми плямёнами узникли тры вяликия народы—германцы, славяне и бал-ты.
Жалезны век на тэрыторыі Беларусі. Пачатак рассялення славян і славянізацыя балтаў.
Жалезны век на тэрыторыи Беларуси пачауся прыкладна у VII ст. да н. э. Людзи навучылися здабываць жалезную руду и выплауляли з яе у печах, зробленых з глины порыстую масу-крычнае жалеза.Жалеза стала якасна новым матэрыялам для вырабу прылад працы: з’явіліся матыкі, ралы, што садзейнічала пераходу ад матыкавага да лядна-агнявога земляробства.Гэта была цэлая сістэма гаспадарання, якая патрабавала ад чалавека цяжкай і напружанай працы.Зямельная дзялянка, прыгодная для сяўбы, называлася ляда.З мэтай абароны ў гэты перыяд старажытныя людзі пачалі будаваць умацаваныя паселішчы -гарадзішчы. Гарадзішча звычайна займала плошчу ад 5 да 20 сотак. Вакол яго выкопвалі равы і насыпалі валы, на якіх рабілі сцены з бярвёнаў. Сярэдзіну гарадзішча займалі жылыя і гаспадарчыя пабудовы. Такім чынам, на змену суседска-родавай абшчыне прыйшла суседская (тэрытарыяльная) абшчына.Ад удзелу ў сельскагаспадарчых работах вызваляліся старэйшыны і правадыры. Так, у жалезным веку пачалося разлажэнне першабытных адносін. Сталі ўтварацца новыя саюзы плямён, якiя аб’ядноўваліся на падставе ўжо не родасных сувязяў, а тыпу гаспадаркi.
Фарміраванне феадальных адносін і ўзровень сацыяльна-эканамічнага развіцця беларускіх зямель у IX – XIII стст.
Тэрмін «феадалізм» упершыню ўвёў французскі гісторык Ф.Гізо ў ХІХ ст.ён знач. новы перыяд у гаспадарчым і сац. жыцці грамадства, які прыйшоў на змену рабаўладальніцкаму. Станаўленне і развіццё феадальных адносін можа адбывацца 2 шляхамі:сінтэзным і бяссінтэзным.У некаторых краінах Заходняй Еўропы феадалізм развіваўся ў выніку сінтэзу родаплемянных і рабаўладальніцкіх адносін. Ён грунтаваўся на запазычванні некаторых гаспадарчых і тэхнічных дасягненняў Рымскай імперыі: двух- і трохполля, добрага ўгнаення глебы і інш., а таксама на развіцці дробнай вытворчасці і існаванні свабодных абшчыннікаў. Пры бяссінтэзным шляху развіццё феадалізму праходзіць больш марудна. Яно было ўласціва для краін, у якіх сувязь з рымскім грамадствам адсутнічала ці была слабая. На такіх землях станаўленне феадалізму адбывалася пасля разлажэння родавага ладу.У гісторыі Беларусі этапы феадалізму храналагічна выглядаюць наступным чынам:1) перыяд ранняга феадалізму (ІХ - першая палова ХІІІ ст.);2) перыяд развітога феадалізму (другая палова ХІІІ - першая палова ХVІІІ ст.);3) перыяд крызісу феадалізму і зараджэння капіталістычных адносін (другая палова ХVІІІ - першая палова ХІХ ст.).Станаўленне феадальных адносін на землях Беларусі адбывалася ва ўмовах існавання шматукладнай гаспадаркі. значную ролю ў жыцці сельскага насельніцтва адыгрывала абшчына.З утварэннем на землях Беларусі першых дзяржаваў-княстваў ішло фарміраванне і сац. структуры феадальнага грамадства.у ІХ - першай палове ХІІІ ст. сац. структура раннефеад.грамадства поўнасцю сфармавалася.сельская гаспадарка з’яўлялася асновай гаспадарчай дзейнасці людзей на бел.землях у ІХ - першай палове ХІІІ ст.Узровень яе развіцця дазваляў не толькі пракарміцца адной сям’і, але і стварыць дадатковы прыбавачны прадукт, які быў неабходнай умовай для развіцця рамяства і гандлю.