Айналым аражатында ттынылатындар жне оларды аржыландыру кздері

Айналым капиталыны мні жне рылымы

Ксіпорынны іс-рекеттерін амтамасыз етудегі міндетті шарт - олда бар айналым аражаттарыны (айналым капиталы) болуы. Айналым аражаттары - бл ндірістік айналым орларын ру, пайдалану жне здіксіз ндірістік процестер мен німді ткізуді амтамасыз ету шін авансылауды ашалай аражаттарыны жиынтыы. Айналым аражаттарыны мні - дайы ндірістік процестерді ажеттілігін амтамасыз етудегі экономикалы рлімен аныталады. Айналым аражаттары ндірістік процестерге бірнеше рет атысатын негізгі орлара араандаы айырмашылыы, ол тек бір ана ндірістік кезеде ызмет етеді жне ндірістік ттыну тсіліне туелсіз зінінын тікелей дайын німге апарады.

ндірістік айналым оры -бл ебек заттары мен ебек ралдарыны арзан баалы жне тез тозатын заттарды есепке аландаы затты мазмны. Мны экономикалы мні - здеріні толы нын дайын німге тгелдей кшірілуімен сипатталады.

Айналыс оры -ндірістік процеске тікелей атынаспайды, алайда ндіріс жне айналыс бірлестіктерін амтамасыз ету шін ажет.

ндірістік айналым оры мен айналыс оры ауыспалы айналым аражаттарын здіксіз амтамасыз етуде траты озалыста болуы тиіс. Осыдан авансты ныны траты жне зады аусым нысаны пайда болады:

· Ашалайдан тауарлара;

· Одан кейін ндірісте;

· айтадан тауарлы жне ашалай;

орытындысында айналым аражаттарын береді.

Айналым аражаты -нім ндіру мен оны сатуды здіксіз процесін амтамасыз ету масатында ндірістік айналым орлары мен айналыс орларын ру шін бірлестіктерге, ксіпорындара, йымдара алдын-ала берілетін ашалай ражатты жиынтыы. Айналым аражатыны ызметі німді ндіру жне сату кезедерінде тлем-есеп айырысу жмыстарынан трады. Міне бл жадайда ндірістік айналым орыны озалысы дер кезінде материалды факторларды айналымын алпына келтіруге, ал айналым аражатыны озалысы - аша, тлем айналымына жаласады.

Айналым аражатыауыспалы айналым процестеріне арай:

· ндірістік айналым оры;

· айналыс оры;

алыптастыру кздеріне арай:

· меншіктік;

· арыз;

жоспарлау ерекшеліктеріне арай:

· млшерлеу;

· млшерлемеу болып блінеді.

Ксіпорын жарылы орын анытааннан кейін, дербес ндірістік ызметіні ммкіндіктеріне арай айналым аражатыны млшерін белгілейді.

Ауыспалы айналым ш кезенен трады:

· Бірінші кезеде ксіпорын аша аражаттарын ебек заттарын, яни шикізатты сатып алуа жмсайды. Аша аражаты ашалай нысаннан тауарлы нысана, аша аражаты айналыстан ндіріске теді.

· Екінші кезеде ндірістік ор мен жартылай фабрикаттар айналысыны нтижесінде дайын нім пайда болады.

· шінші кезеде дайын нім сатылады, айналым ор ндірістен айналыса кшеді жне айтадан ашалай нысана айналады.

Айналым аражатында ттынылатындар жне оларды аржыландыру кздері

Айналым аражатында ттынылатындарды анытаанда негізінен ш діс олданылады:

1. Талдамалы дісбойынша ндіріс клеміні суіне байланысты айналым аражатында ттынылатындарды орташа наты алдытарыны млшері аныталады. Бл - діс айналым аражатыны жалпы сoммасында лес салмаы жоары ксіпорында олданылады.

2. Коэффициентті дістіолдананда запастар мен шыындар, ндіріс клеміні згеруіне тікелей сер ететін (шикізат, материал, аяталмаан ндіріс, оймадаы дайын нім) жне оан сер етпейтін (осалы блшектер, арзан баалы жне тез тозатын заттар, болашатаы шыындар) болып екіге блінетінін ескеру ажет.

Бірінші топ бойынша айналым аражатында ттынылатындарды алдаы жылдаы млшері мен ткен жылдаы нім шыындарыны су арыны аныталады.

Екінші топ бойынша ттынылатындар орташа наты алдытар дегейіне арай арастырылады.

3. Тікелей есептеу дісіксіпорындаы йымды техникалы даму дегейіндегі рбір айналым аражаты элементтеріні барлы згерістерін есепке ала отырып, тауарлы материалды ндылытарды тасымалдау жне ксіпорындар арасындаы тжірибелі есеп айырысу жмыстарын атаруа олданылады. Бл діс ксіп орында ндірлетін німні болашата ебек сыйымдылыын нерлым азайтуа баытталан. Ол ксіп орынны жабдытау, за, нім ткіз, ндірістік блімдерінде, сондай а есептеу жне басада ішкі рылымдарында жмыс істейтін кадрларды аса біліктілігін талап етеді.

Айналым аражатыны млшері бірнеше бліктен трады:

· Клік оры, жк пен жаттарды айналым уаыттары арасындаы айырмашылы (жат айналымы есеп айырысу жаттарын банктерге тапсыру уаыты, банктегі жаттарды деу уаыты, жаттарды почта аралыында жру уаыты);

· оймаа жк тсіру, абылдау жне деу уаыттары, наты тскен материалдар негізінде аныталады;

· Материала талдау жасау, хронометраж арылы жргізіледі;

· Материалды ндіріске дайындау уаыты;

· оймадаы запас, ол ндіріс процесіні здіксіз жмыс істеу шін ажет;

· Кепілдіктегі (сатандыру) запасы, дайы алыпты жадайдаы ажеттілік, ол аымдаы запасты 50% млшерінде белгіленеді.

Ксіпорынны айналым аражатын аржыландыру кздері:

· Траты пассивтер;

· Несиелік арыз;

· Банк жне баса да несие бере алатын субьектілер.

Траты пассивтер:

Жалаы жне леуметтік сатандыру аударымдары, зейнетаы оры, жмыспен амту оры жне т.б. ауыспалы арыздар:

· Резерв бойынша алдаы шыындар мен тлемдерді теу жніндегі е аз арыздар;

· Фактураланбаан жеткізілім мен акцептелген есеп айырысу жаттары бойынша тлем мерзімі басталмаан жеткізушіні арыздары;

· Тапсырыс берушіні німдерді алдын ала немесе бліп тлейтін арыздары;

· Салы трлері жне баса да міндетті тлемдер бойынша бюджетке тсетін арыздар.

Несиелік арыз уаытша айналымда жрген ксіпорын иелігінде жо аражаттар, олар алыпты есеп айырысу ерекшеліктеріне байланысты дамитын жне алыпты емес, яни тауарды сатып алушыны есеп айырысу жаттарын тлеу мерзімі бзылуыны нтижесінде айта жасалатын болып екіге блінеді.