Адамдарды іс-рекетіні экономикалы уждері.Уждемені экономнкалык емес дістері

Билет№13

Йымдастыру рылымын жобалау эдістемесі

олданыстаы крылым тиімсіз болан жадайда йымны

басару крылымын жобалауды шешу ажет болады. Жобалау кезінде

йымны міндеті мен масатын толы ашып крсететін рылым жасау

міндеті ойылады, яни айта рылан рылым арылы ызметшілер

кшін тиімді пайдалану, сол арылы клиенттерді ажеттіліктерін

анааттандыру жэне жоары тиімділікпен масата жетуі, сырты

ортамен зара жасы рекет етуі алыптасады.

Уйымдык крылымды жобалау рдісі

3 кезецнен трады:

1 кезе

йымдастырушыды рылымны

сараптамасы

2 кезе

йымдастырушылы рылымды

жобалау

3 кезе

иымдастырушылы рылымны

тиімділігін баала

йымдастырушьшы рьшымды жобалау рдісіні кезедері

йымды рылымды жобалау рдісі ш кезенен трады:

Бірінші кезе -

йымдастырушылы крылым сараптамасы.

олданыстаы басарма рылымыны сараптамасы сол йымны

ойан талаптарына андай деейде жауап беретіндіін білу шін,

яни сапаа аншалыты сай екендігін білу шін ажет баалаушы

белгілерге мынадай факторлар жатады:

Басару агидаттары —

орталытандыру мен орталысыздандыру

арасындаы атынас (тменгі дегейде анша жне андай шешім

абылданады? Оларды орьггындысы андай болады? Басарманы

эр дегейінде баылау ызметіні анша клемі жатыр?).

Басару аппараты

- блімдерді айта топтастырылуы, оларды

арасындаы байланысты згеруі, кілетгілік пен жауапкершілікті

жіктеу, андай да болмасын буындарды з бетінше рылыма шыару,

ксіпорынаралы байланысты згеруі, аралы буынды ру, т.б.

Адамдарды іс-рекетіні экономикалы уждері.Уждемені экономнкалык емес дістері

Уждемені экономикалы емес эдістеріне йымдастьфушылы жэне саналы-психологиялы эдістер жатады. ¥йымдастьфушылы діс жмысшылардыйымны жмысына тарту масатында олданылады, яни кейбір мселелерді шешуде олара еркін дауыс ыын береді.Маызды рлді келешекте білімге жэне дадылара ие болу уждемесі алады. Бл жмысшыларды туелсіз болуын, ертегі кндеріне сеніммен арауына ммкіндік береді.Ебек мазмнын байыту уэждемесі адамдара мазмнды, маызды, ызыты, леуметтік маызды, жеке бейімділіктеріне сэйкес келетін, ке лауазымды келешекпен кэсіби суді сынудан трады жне ол119

ебек шарттары мен ресурстара баылау жасаумен жзеге асырьшады (мндай жадайда эркім зіне-зі сенімді болуы керек). Моральді- психологиялы уэждеме эдістері келесі элементтерді амтиды.ызметкерлерді басалармен салыстыранда жмыстарын жасы атарып жатандыын, жмыса деген жауапкершілікті эрі оны маыздылыын тсінетіндей жадай жасалуы керек. Атарылатын жмыс анааттандырарлыгай болу шін ол туекелді маызды лесін жэне жетістікке жету ммкіндіктерін амту керек. ркімге жмыс орнында з абілеттерін толыанды крсетуге ммкіншілік жасап, зіні ойа аланын іске асырып, бір нрсеге ол жеткізе алатындыын дэлелдеу (бл «бір нрсеге» жасаушы немесе растырушы ол кою керек. Мысалы, козге тскен ызметкерлер здері эзірлеген жобаа не бір жмыса з олдарын оюа рсат алады; бл оларды маыздылыын сезіну шін ажет).Жеке жне кпшілік алдындаы танымалдылы. Жеке танымалдылы бл йымны жоары басшылыына кзге тскен ызметкерлер жнінде баяндау, мерекелерде оны дербес трде ттытаумен ерекшеленеді. Бізді мемлекетімізде жеке танымалдьшык жмысшыларды уждеме эдісі ретінде ке тараан жо. Оан араанда копшілік алдындаы танымалды кп тараан.Ебек міндеттерін орындааны шін, ебек онімділігін арттырып, німні сапасын жасартаны шін жэне ажырлы ебегіне эрі жмыста жаашылды танытанына жэне баса да жетістіктері шін йым з ызметкерлеріне алыс жариялайды немесе баалы сыйлытармен марапаттайды.ызметкерлерді ебегіне арай ордендер, медальдармен марапаттайды немесе рметті ата береді.Мадатау бл бір субъектіні ана емес, басаларды да ынталандыру масатын кздейді. Ол шін йым бны ділетті деп абылдау керек. Ынталандыруды бірнеше трлері олданылады, мысалы, материалды жэне моральды ынталандыру.Ебек міндеттерін табысты эрі адал атарып жатан ызметкерлерге, е алдымен, элеуметтік-мэдени саладаы жеілдіктер сыньшады. Сонымен атар жоары лауазымды жмыса немесе баса да ызметке ауыстырады (бос орын, ажет дайынды пен жмысты алып кете алатын жеке сапалары болан жадайда).Жоары буын тараптары ызметкерлерді мадатауда жеке атысулары керек, блімшелерге жиі-жиі барып, болмаса, телефонмен хабарласып труы ажет. Осы жадайда ана мадатау жйесі тиімді120

болады. Адамдар арасындаы зара сыйласты, сенімділік ахуалы, ателер мен сэтсіздіктерді мойындап, соан тзе білу, басшылы жэне ріптестер тарапынан дрыс арым-атынас жасау ебек барысында лкен рл атарады.арастырылан барлы дістер мен уждемелерді біріктіретінызмет дэрежесіні жоарылауы. Бнда жоары ебекаы береді (экономикалы уэж), ызыты эрі мазмнды жмыс (йымдастырушылы уэж), басшылар арасында ебегіне лайы танымалдылы пен беделге ие болу (моральды уж), біра бл эдіс ішкі шектеулі болып табылады. ¥йымда жоары дрежелі бос ызметтер де кп емес; адамдарды барлыы басаруа лайы емесжне барлыы оан мтылмайды; мамандыызметіжаынан жоарылатуда оны айта даярлаудан ткізеді, ал бган омагы аражат ажет. Матау дісі рационализациялы сыныстарды енгізу, жаа нім немесе жаа ебек эдістерін игеру, лкен клемді жмысты аятау кезінде олданылады.Жмыс стті аяталса,ондаонымалдаукерек.Бндайжадайларда мынандай создерді олданан жн: «дрыс, жаастыра берііз», «ріптестесіізге бл дісті крсетііз, кейін алай боланын маан айтыыз». Малдау барысында сыныспен сынауды пайдалануа бола- ды: «мына жерлерде барлыы дрыс, ал мына жерде ателік жібердііз». Сонымен атар оларды шыдамдылыын, ыптылыын малдап, жмысты орындалуыны баса да жолдарын сынуа болады.ызметкер жмысты орындау барысында зіне сенімсіздік танытса, оан олдау крсету керек. сіресе, жаа жмысты мегерген кезде кызметкер олдауды ажет етеді. олдауды негізгі масаты - сенімсіздік пен ауытуларды шеттету. ызметкер жмыста сэтсіздіктерге шырап, нашар кіл-кйде боланда эрі жмыса абілеттері бола тра жмысы жрмеген шагарда олдау эдісіні атаратын рлі ерекше болады.Тура айту. Бл адамны мінез-лына байланысты болады. Тура айту дісін олдананда бірнеше ережелерді сатау керек:біріншіден, іс-эрекетгі, мэн-жайды біліп алан жн.Жмыс барысында кеткен ааулар, жмысты аяталмай алуы, алаасарлы, зейін оймау, мытшагы, жалаулы, асыысты, талпынбау секілді жеке баса тэн ерекшеліктерді тура айтуа болады. Кейде ызметкер басшыны айтанына баынбай, зінікін длелдеуге тырысады. Мндай жадайда ызметкерді длелді айатары болуы міндет.Басшыны жмыс бабында жасаан ескертпелеріне кпелеуге болмайды, оган реніш білдірмеген жон. Адамны жеке басын121

орлайтын сздерден аула болуы тиіс. Мндай жэйттер ызметкерлер тарапынан ашы трдегі наразылы, агрессивті реакциясын туызуы ммкін.ялтуда о багдарлама мазмндалуы тиіс. ызметкерді тек кемшіліктерін крсетіп оймай, мндай жагдайлардан шыгу жолдары мен тсілдерін йрету керек.Егер ызметкер айтылган сынды жанына жаын кабылдаса, ескертулер нэтижесінде кйзеліске шырап, нэтижесінде одан да кп ателік жасаса, онда мадактауды олдау мен малдау секілді нысандарын олданбаан дрыс. ьізметкер киын жагдайлардан шыгу жолдарын зі табуы тиіс.Кнделікгі моральды-психологиялы ынталандыруды йым ішіндегі орнын аныктаужымдаы беделді мшеге тапсырылады. Мадатау, олдау, малдау дістері тек басшы тарапынан гана болма- уы тиіс. ызметкерді сынау, ескерту секіпді эдістерді жымны беделді мшесі жасай алады. Бл ескертпелер достар, эріптестер тарапынан боландытан, ызметкерге атты эсер етед

Басару стильдер

Басару стилін алаш рет авторитарлы, демократиялы жнеанархиялы деп блген К. Левинь болды. Осы тэсіл автор мен басарустильдері жіктемесіні негізін салды. Басаруды бл стилі баыныштыларда жмыса деген ыыласты пайда болуына септігін тигізбей, керісінше, кбіне олар автократпен жазаланады, сондытан ол йым жмысыны тиімділігіні артуына кедергі жасайды. Керіс кезінде ол мына сакраментальдысзді жиі айтады: «Біз сенімен жмыс істеп кете алмаймыз». Мндай жадайларда, рине, ебекке анаат тту орын алмайды, йткені баыныштылар здеріні шыгармашылык абілеттерін тиісінше олданбайды деп есептейді.