Рационалды шешімдер және оны қабылдау этаптары
Шешімдерді қабылдау үрдісінің мазмұны алдымен, пайда болған мәселе жағдайының қиындығына тәуелді. Кез келген тіпті, ең қарапайым шешімдерді қабылдауда сәйкес шығындарды (материалды, әлеуметтік, т.б) талап етеді. Сондықтан, менеджер алдымен, шешімді қабылдау керек пе немесе кеңеспен, тілекпен және т.б шектелуге болатындығын анықтап алу қажет.
Басқару шешімдерді қабылдаудың классикалық жолмен шешу нақты процедураларды сақтау мен міндетті іс-әрекеттерді жүзеге асырудан құралады:
1. мәселені анықтау;
2. шектеулерді шығару және альтернативтерді анықтау;
3. шешімдерді қабылдау;
4. шешімдерді жүзеге асыру;
5. орындауды бақылау.
Мәселені анықтау. Кез келген шешімнің қайнар көзінде өзінінің шешімін талап ететін проблемалық жағдайлары болады. Бұл этапта менеджердің міндеті проблемалық жағдайларға анализ жасау, яғни «аурудың» белгілерін анықтау, мақсат пен істің жағдайын зерттеу, шешім критерийлерін алдын ала қалыптастырудан құралады. Осылайша, проблеманы анықтау үрдісі оны табу және оған баға беруден тұрады.
2. Басқару жүйесіндегі жеке тұлға. Толық мәліметті 149 беттен оқыңдар бұл қысқаша негізгісі бірақ оқысаңдар артық болмайды
Жекетұлға психологиясы- бұл психологиялық бөлім,тұлғаны және әр түрлі даралық процестерді зерттейді,осының барлығы,бізді тұлға ретінде қалаптастырады.Негізгі көңіл бөлу барысында біз мақұлдалған тұлға бейнесін және тұлғаның негізгі психологиялық процестермен жасаймыз.Сонымен қоса, жеке айырмашылығы зерттеледі.
Сурет-11. Жеке тұлғаның психологиялық құрлымы
- танымдылық - беталыс - білім - ұнамды
- эмоциялық - темперамент - әдет - ұнамсыз
- жігерлі - мінез - икем
- қабілеттілік - әдет
Жеке тұлға теориясы.Жеке тұлға теориясына басты үлесін Зигмунд Фрейд қосқан,ол психоанализ теориясына психика құрлымын ұсынған. Тұлға теориясы жұмыстарында (КСРО уақытында) психологиядағы құрлым А.Г. Ковалёва, В.Н. Мясищева и К.К. Платонованың жұмыстары ерекшеленеді.
А.Г. Коволев тұлғаның жан дүниесінің бейнесін біртұтас,оның шығу тегі мен құрлысын күрделі құрлымды синтез ретінде қарастырады:
- темперамент (табиғи қасиеттер құрлымы);
- бағыттылық (қажеттіліктер, қызығушылықтар, мұраттар жүйесі);
- қаблеттіліктер(зерділікті, жігерлі және эмоционалды қасиеттер жүйесі). Мына барлық құрылымдар олардың шағылысу салдарының ең үлкен адекваттылықтың әсер ететiн қоздырғыштарына индивидтың ең жақсы құрал-сайман қамтамасыз ететiн белсендiлiктер орнықты, тұрақты деңгей сипаттайтын адамдардың психикалық қасиеттерiнiң өзара байланыстарынан пайда болады. Нақтылы түрдiе қасиеттiң қызметтерi процессте, қызметтiң талаптарымен сәйкес бiр-бiрiмен байланыстырылады.
Жеке тұлғаның барлық 4 жағы да бір бірімен тығыз байланысты. Алайда, олардың ішінде баслышық ететің тұлғаның әлеуметтік жағы, яғни оның өмірге көзқарасы,бағыттылығы,қажеттіліктері, қызышылықтары,идеалды және эстетикалық салалары.
Ю.В. Щербатых өзінің тұлға мағынасына 2 диалаектикалық қарама-қарсы мінездемелер жұбын қосады. Оның пікірінше бұл терминді осы мінездемелерді түсіну арқылы ғана ашуға болады.
1. Әрбір адамның тұлғалы басқа адамдардан ерекшелейтін жеке дара және спецификалық мінездемелер жиынтығынан тұрады.
2. Сонымен қатар, адам ортасыны қоғамына байланысты адамдар тобын біріктіретін қасиеттер жиынтығы тұлға қалыптасуына септігін тигізеді, яғни олар: тарихи, ұлттық, саяси және діни ерекшеліктерімен тіріледі.
3. Тұлға тұрақты құрлым болып табылады. Сондықтан тұлғаның қасиеттері өз ішінде бір-бірімен байланысты иерархиялық жүцені құрайды.
4. Адам тұлғасы қатып қалған немесе өзгермейтін ұғым емес,ол тұлғаның жеке даму процесі мен сыртқы әсерлердің әсер етуі нәтижесінде қалыптасады.
Б.Г. Ананьев тұлға құрлысына мына қасиеттер кіреді деп есептейді: тұлғаның өзгеретін анықталған қасиеттер жиынтығы (жастық, жыныстық, нейродинамикалық, коституциалы-биохимиялық); тұлғаның жеке қасиеттеріне кіретін органикалық қажеттіліктердің психофизиологиялық функциялары мен құрлымы. Индивид қасиеттерiнiң Жоғарғы кiрiгуi темпераментте және нышандар елестеткен; мәртебе және әлеуметтiк функциялар - рөл; мiнез-құлықтың себебi және құндылық бағыттар; қатынастардың құрылым және динамикасы. Жоғарғы интеграциядағы индивид (жеке) қасиеттеріне темперамент және нышандар ұсынылған; мәртебе және әлеуметтiк рөл- функциясы; қатынастардың құрылым және динамикасы.