Грунттарды жылжуа кедергісіні параметрлері жне оларды грунт
Грунттарды рамы, грунттарды райтын элементтер.
Грунт дегеніміз-жер ыртысыны стігі абатында жатан жне рылыста пайдаланатын майда блшектері бір-бірімен байланыспаан немесе лсіз байланысан, оларды байланысан беріктігі атты минерал блшектерінен бірнеше рет кем р трлі тау жыныстары.
Табии жадайдаы грунттарды рамы крделі кріністе болып олардаы элементтер зара бір-бірімен атынаста болып атты, сйы жне газ трізді болады. Жалпылай аланда грунт ш негізгі элементтен ралан: атты блшектер, сйы жне газдар.
атты блшектер детте грунт рамыны лкен блігін амтиды. Сйы жадайдаы элементтер атты блшектерді аралыындаы бостытарды бір блігін немесе толы амтиды. Сйы (су) амтымаан бостандытарды газдар амтиды.
Грунттарды рамы компоненттеріні диаграммасы.
а- грунтты компоненттері
б- грунтты компоненттеріні схемалы кесіндісі
1- атты блшектер 2- бостытар (кеуектер) 3- су V – грунт клемі Vs- атты блшектерді клемі Vn- грунт бостыыны клемі Vw – суды клемі Va- ауа клемі m- грунт массасы ms- атты блшектерді массасы mw- су массасы
Грунт компоненттері атты минерал блшектер, сйы жадайдаы элементтер жне газдар олар барлы уаытта зара здіксіз атынаста болып, рылыс процесінде бл атынастар активтеседі. Егер грунттарды рамында тек ана атты блшектер ана болса, онда мндай грунттар бір компонентті грунт дейміз. Егер грунт жер асты суы дегейінен тменле жатса, онда грунт рамында атты минерал блшектен тыс сйы жадайдаы элементтер де болады, онда мндайларды екі компонентті немесе грунт массасы деп атайды. Егер грунт жер бетіне жаын жатса, мндай грунттарда барлы компоненттер немесе ш элементті барлыы болады.
Грунтты атты блшектері
Табиаттаы барлы грунттар минералды рамы жне формасы бойынша р трлі іріліктегі атты блшектерден трады. Бл атты блшектерді ірілігі бірнеше сантиметрден миллиметрді жзден бірі немесе мынан бірінен лшенетін те майда блшектерден райды.
Осы атты блшектерді формасы мен лшемдері грунтты асиетіне лкен сер етеді. атты минералды блшектер здеріні ірілігіне сйкес тмендегі топтара блінеді:
Ойтас тас 200мм-ден лкен
Шаыл тас 200-10мм
Жмыр тас 10-2мм
Мдар 2-0,05мм
Шады грунттар 0,05-0,005мм
Саз блшектер 0,005мм-ден кіші
Минералдарды бір блігі суда ерімейді жне здеріні асиеттерін суды ішінде згертпейді; Мысалы кварц, слюда, авгит, ірі сыныты мдар жне т.б.
Грунттар асиеттеріне суда еритен минералдар (NaCl, гипс, CaSo, 2H2O, CaCO3) Сазды майда блшектерден (0,005мм-ден кіші) тратын грунттар лкен иелену асиетіне ие болып, статкалы жктемемен кп сыылады яни кп деформацияланады.
Грунтты сйы элементті
Грунттарды асиеті, грунттаы суды рамы мен млшеріні зара ара атынасына елеулі байланыста болады.
Тмендегі 2-суретті грунтты атты блшектеріні ондаы сумен зара рекет серіні пропорционалды схемасы крсетілген. Бл суреттен креміз, грунтты бостыындаы су, атты блшектермен зара рекетіні салдарынан, олар атты блшекпен байланысан немесе еркін трде болады.
Грунттаы су атты, сйы жне бу кйінде болуы ммкін.
Байланысан субл сулар грунтты атты блшектеріні бетінде электр зарядыны кшімен сталынып трады.Байланысан суды статикалы ысыммен грунттан кетіру ммкін емес. Байланысан суды атты байланысан жне лсіз байланысан сулар деп блуге болады.
атты байланысан су.Бл сулар тздарды ерітпейді. Берік байланысан сулар ттырлы пен серпімділікке ие жне жылжуа берік, блара гидростатика задарын олданбайды. Берік байланысан сулар бір немесе бірнеше абат малекулаларды райды, оларды тек ана температурасы 105 °С шамасында грунтты рыту арылы шыару ммкін немесе бл кйінде туі ммкін.
лсіз байланысан сунемесе диффуздік абаттаы су. Бл су атты байланысан сумен еркін (байланыста) бос суды аралыындаы абаттаы су. Грунттаы еркін бос сулар гравитациялы жне капиллярлы болып екіге блінеді.
Капиллярлы су-бл орташа іріліктегі майда жне шады мдарда сіресе сазды грунттарда болады. Капиллярлы су грунттардаы кеуектікті диаметріне байланысты болып болып ол жер асты суы дегейінен жоары ктерілетін «капиллярлы ктерілу биіктігі» деп аталатын суа айтылды. Мысалы «капиллярлы ктерілу биіктігі» ірі мда-3,5см, орташа іріліктегі м шін – 35см, шады мда - 120 см, мдата – 350 см, ал сазда – 650.
Еркін бос (гравитациялы) су –бл су зіні ауырлыыны арасында рекеттеседі. Бл су кдімгі суа тиісті асиеттерді барлыына ие.
Грунтты газ трізді растырушысы (элементі)
Газдар здеріні клем млшерімен жадайларына арап грунтты асиеттерін сер етуі ммкін. Осыны арасында грунтты серпімділігі кбеюі немесе азаюы ммкін. Одан тыс газдар грунтты фильтрация абілетіне де сері болады.
Грунттаы газдар еркін немесе суда араласан кйде болуы ммкін. Сумен араласан газ суды асиетіне те лкен сер етеді. Судаы небрі ауа кпіршіктері суды сиымдылыын 100 есе немесе одан да кпке арттыруы ммкін.
Грунттарды жылжуа кедергісіні параметрлері жне оларды грунт