Биологиялы мембраналар

Кіріспе

Негізгі блім:

Биологиялы мембраналарды трлері

Биологиялы мембрананы моделі

Мембрананы асиеттері мен параметрлері

Ионды каналдар

Орытынды

Пайдаланылан дебиеттер

Кіріспе

рбір клетка негізінде ядро мен цитоплазмадан жне пішіні, клемі, рылысы, химиялы асиеті, атаратын кызметі р трлі структуралы заттардан трады (1-сурет).

Цитоплазма(грекше "цитос" — ыдыс (клетка), "плазма" — жасалан, алыптасан) — сімдік жне жануарлар клеткасы протоплазмасыны ядро мен абышадан баса барлык элементтері болатын клетка рамы. Цитоплазма гиалоплазмадан, органоидтардан жне уаытша рамдардан трады. Онда белоктар синтезі жне клеткаа тн баса зат алмасу процестері жреді. Ядро мен органоидтарды зара серін жне атынасын амтамасыз етеді

1-сурет. Электронды микроскоптаы клетканы крінісі.

1 — плазмалы мембрана;

2 — ядро;

3 — цитоплазма;

4 — ядрошы;

5 — ядроны саылаулары;

6— центриоль;

7 — май тамшысы;

8 — лизосома;

9 — микроттікшелер триплеттері;

10 — Гольджи копмлексі;

11 — пиноцитозды уыс;

12 — талшыты айма;

13 — жылтыр эндоплазмалы ретикулум;

14 — коршалан торсы;

15 — митохондрия;

16 – рибосомалар.

Клетка сырты ортадан биологиялы мембрана абатымен оралан. Сырты мембранасыны (75 А° шамасындай) сырты жне ішкі екі абаты белоктардан, ал шінші ортаы абаты майларданы ралан саылаулармен блінген.

Биологиялы мембраналар

2-сурет. Биологиялы мембрана (клдене кесіндісінін сызба-нсасы):

1-фосфолипидтерді молекуласыны екі атар абаты;

2-белоктік абат; 3-тоннельдік белок.

Биологиялы мембрана — клетканы жне клетка ішіндегі блшектерді (ядро, митохондрии, хлоропластар, пластидтер) бетінде орналасан молекулалы млшердегі (алыдыы 5 — 10 нм), белокты-липидтік рылымды жа абыша. Биологиялы мембрана ткізгіштік асиетіне байланысты клеткада тздарды, антты, амин ышылдарыны, иондарды, т.б. заттарды алмасу німдеріні концентрациясын, оларды тасымалын жне алмасуын реттейді. Клетканы протоплазмасын оршап тран биологиялы мембрана клеткалы мембрана деп аталады. Клеткалы мембрана ос абатты белокты-липидті молекулалардан трады. Биологиялы мембрананы рылымы мен ерекшелігі туралы наты ылыми мліметтер 20 асырды басында белгілі болды.

· 1902 ж. неміс алымы Э. Овертон мембрананы рамында май тектес заттар болады деген пікір айтты.

· 1926 ж. америкалы биологтар Э. Гортер мен Ф.Грендел адам эритроцитіні абышасынан сол затты бліп шыарды.

· Ал 1935 ж. аылшын алымдары Л.Даниелли мен Г.Даусон жне америкалы биолог Дж. Робертсон биологиялы мембрананы рылымды моделін сынды. Кейін электронды микроскоп жне рентгендік анытау дістерін олдану нтижесінде клетканы барлы бліктеріндегі биологиялы мембрана табиатыны сас болатыны аныталды.

Биологиялы мембрана — аса крделі рылымды зат. Оны рамында ферменттік белоктар, ерекше рецепторлар, электрондарды тасымалдаушы, энергияны деуші рылымдар сонымен атар гликопротеиндер мен гликолипидтер болады. Мембраналы белоктарды кпшілігі мембрананы тесіп тіп орналасса, ал кейбірі оан жартылай ана еніп немесе жанасып жатады. Мембраналы белоктар трлі ызмет (мысалы, гликопротеиндер антиген рлін) атарады. Кейбір химиялы реакциялар (мысалы, хлоропластарда жретін фотосинтезді жары реакциялары немесе митохондриидаы тотыа фосфорлану процесі) биологиялы мембрананы зінде жреді. Сондай-а, биологиялы мембрана клетканы оршап, сырты ортадан ошаулауы арылы клетканы морфологиялы ттастыын сатайды.