Клин.ағымы.Симптоматикасы
-дизурия-кіші дәретке отырғанда ауырсыну және жиі баруы.
-қуық маңы ауырсыну,қасақа үсті ауырсыну.
-пиурия,терминальды гематурия қабыну проценті және кіші дәретке жиі барады.
Қабыну проценті күшті болған ауырсыну интенсивті жіне кіші дәретке жиі барады.
Қуық қабырға тітіркенулерінен.Әр бір 20-30 мин сайын.
Ерлерде ауырсыну-аралыққа,аартқы өтіске,ер жыныс мүшесінің басына береді.
-мөлдір емес зәр-бактерия жоғ,лейкоц жоғ.эритроцит,қуық эпителиі.
-сирек температура жоғ,егер температура жоғары болса,онда қабыну проценті бүйрекке өткені, яғни пилонефрит.
7-10 күн аралығында симптомдар жойылып,науқас халі жақсарады,дұрыс ем қабылдаса.
Диагностика
-лабораториялық зерттеулер,зәр анализі
-цистоскопия-шырышты қабатты бағалауға,себебін анықтауға.Жедел циститте қолданбайды.Соз.циститте қолданады.
-Рентген-бүйрек,жоғары зәр жолдарының
-УДЗ
Диф.диагноз
Балаларда:жедел аппендицит,көбінесе аппендикс жамбаста орналасса
-Қуық,зәр шығару каналының тас ауруларында
Соз.цистит:
-туберкулез,қарапайым ойық жара,қуық рагі,қуық асты безі рагі.
Аденома,қуық тас ауруы, қуықтың дивертикулі,нейрогенді дисфункция, созылмалы циститке өтеді.
Емі:
-жедел циститте консервативті ем
Төсектік режим,тамақтан сүт-өсімдік,диета,кисель.
Болмайды:тұзды,ащы тамақтар.
-Күніне 2л сұйықтық ішу.
-зәр айдаушы препараттар :бүйрек майлары,шөптік майлар.
-қуыққк грелка,ыстық ванна,
-антибиотикатерапия:нитрофуронды препарат,нитроксолин 0,1г 4 рет күніне
-спазмолитиктер-ношпа,папаверин, ауырсынуды басатын аналгин,баралгин.
Дизурияны ликвидациялау үшін көк метилен ішке капсуласымен
Болмайды:қуыққа инстилляция болмайды.
Ауырсыну, дизурия, зәрдің түсінің өзгеруі, патогенезі. Аталық без сөлін зерттеу, эякуляттың биохимиясы, патологиялық өзгерістер.
Ауырсыну.Урологиялық ауруларда ауырсыну жедел және түсініксіз(тупой) болып келеді.Бел аймағындағы ауырсыну бүйрек ауруларына тән, ал оның шап аймағына иррадияциялануы несепағарға, аралыққа берілсе – қуықасты безі мен ұрық көпіршігі ауруларына тән. Түсініксіз ауырсынулар бүйректің созылмалы ауруларында кездеседі. Несеп қуықтың ауруларында ауырсыну тұрақты, төзімсіз несеп шығаруға шақыру(мучительные позывы), болады, және шат аймағына немесе кіші жамбас қуысына беріледі. Несеп шығару актысында ауырсыну күшеюі мүмкін. Егер несеп қуықта тас болса ауырсыну қозғалғанда күшейіп, тыныштықта басылады, ол қуықта тастың жылжуымен түсіндіріледі. Несеп шығару өзегі бойында ауырсыну қабыну процесімен, канал бойымен тас пен тұз жылжығында. Қуықасты безі аймағындағы ауырсыну жедел және созылмалы простотитте, тас болғанда, қуықасты безінің рагында туындайды. Бұл ауырсынулар аталық безіне, шат үсті аймағына иррадиацияланады, Простатаны пальпациялағанда жыныс мүшессінің басына беріледі. Дизурия: Тәулік бойында адам 1500мл зәр шығару қажет, зәр шығару жиілігі 4-6 рет болу қажет.Дизуриялық бұзылыстарға: Поллакиурия – жиі-жиі, бірақ аз мөлшерде зәр шығару. Олигакиурия – қалыпсыз сирек зәр шығару. Никтурия – түнгі диурез күндізгі диурезден зәр көлемі мен жииілігі бойынша басым болады. Странгурия – жиі және ауырсынумен жүретін зәр шығару бұзылысы. Несеп ұстамау – несеп шығаруға позыв болмай, зәрдің еріксіз ағуы. Энурез – түнгі уақытта зәр ұстамау. Ишурия – несеп шығарудың тоқтап қалуы.Опсоурия – 1 тәулік немесе одан көп уақыт бұрын көп мөлшерде су қабылдағаннан кейін оның кеш уақыттан кейін бөлінуі. Олигурия – шығарылатын зәр көлемінің азаюы. Анурия – несеп қуыққа зәр келуінің тоқтауы. Зәр түсінің өзгеруі: қалыпты зәрдің түсі сабан тәрізді сарғыш болады, урохром пигментіне байланысты.Зәр түсінің интенсивтілігі бүйректің концентрациялық қызметіне байланысты.Зәрдің мөлдір болмауы онда тұз, бактерия, ірің, шырыш араласқанда қалыптасады.Миоглобинурия-зәрде миоглобин болып, ол қызыл-қошқа түстес болады, гематурия – зәрде эритроциттердің болуы, ет жуындысынан интенсивті қызыл түске дейін өзгереді. Уратурия – зәрде ураттардың анықталыуы, фосфатурия- зәрден фосфаттардың анықталуы, оксалурия – оксалаттар кездессе зәр түсі мөлдір емес, бұлыңғыр болады. Аталық без секретін зерттеу простатаның қабыну аурулары мен рак ауруларының алдын алу үшін қолданылады.Без сектерін алу үшін алдымен аталық безіне тік ішек арқылы массаж жасайды,массаж нәтижесінде несеп шығарушы каналдан аталық без сөлі бөлінеді.Егер сөл бөлінбесе науқастан тез арада зәр жинайды, оның құрасында зерттеуге жеткілікті мөлшерде сөл болады. Қалыптыда сөл тұтқыр ақшыл сұйықтық , құрамында микрофлора болмайды. Алынған сөл құрамынан макрофагтар, сыдырылған эпителий клеткалары, рак клеткалары, қан анықталуы мүмкін. Сектер құрамын нақты бағалау үшін эякулятты биохимиялық зерттеуге алады. Эякулят құрамы: Фруктоза (13-15 ммоль/л), Азотты заттар, белок, инозит, аскорбин қышқылы, простагландиндер Е-2 тобы, Лимонная қышқылы(в норме: 2,5-3,5 ммоль/мл), қышқылды фосфатаза, сілтілі фосфатаза, спермин мен спермидин, Аталық без сөлінің патологиялық өзгерістер: асперматизм – жыныстық актта эякуляцияның болмауы, олигозооспермия – эякулятта сперматозойдтың аз болуы, астенозооспермия – қозғалатын сперматозойдтар мөлшері аз, азооспермия – эякулятта сперматозойдтардың болмауы, гемоспермия- -спермада қанның болуы,тератозооспермия – қалыпты морфологиялық сперматозойдтар санының аз болуы.
15. Жіті зәр шығарудың ұстап қалуына әкелетін аурулар. Жіті зәр шығарудың ұстап қалуы кезіндегі жедел жәрдем.
Жити зар шыгарудын усталып калуы – шектен тыс толган куыкты босата алмау. Зардин усталуын ануриядан ажырата билу керек. Анурияда зардин шыкпауы зар болинуинин бузылысынан немесе жогаргы несеп жолдарынын обструкциясынан болады. Анурияда куык зарге толмайды.
Жіті зәр шығарудың ұстап қалуына әкелетін аурулар:
-Куыктын кысылуы: куык асты безинин аденомасы, кабынулык процесстери, абцесстери, уретранын исиги
-Несеп жолдарынын бителип калуы: уретранын таспен, ботен денемен бителуи, т.б.
-Уретранын жаракаттары мен жамбас суйектеринин сыныктарында.
-Куыктын булшыкеттик тонусынын немесе уретранын сфинктеринин нервтик реттелуинин бузылысынан дамиды.
-Медикаментозды интоксикация (снотворлы препараттармен улану т.б.)
-уретранын кабынудан тарылуы
-Рефлекторлы функциональды жагдайлар( шатаралыкка тик ишекке, айел жыныс мушелерине операция жасалганнан кейин,босанганнан кейин , стрессте, алкогольды масаю, истерияда, тосекте узак мерзимде мажбур жату жане т.б.)
Жедел жардем:
Куыкты катетерлеу- емдик жане диагностикалык максатта колданылады.Куыкты катетерлеген сон наукас бирден женилдейди. Шыккан зар сипатына карап диагноз коюымызга болады.(уретранын стриктурасы, ботен денеси, закымдалуында катетеризация жасалмайды)
Егер катетерлеу болмаса (уретранын стриктурасы, ботен денеси, закымдалуында ) онда шап устилик троакарлы катетеризация, иш кабыргасы аркылы енгизилген тутикшеден зарди шыгарады.
Адекватты антибактериальды, дезинтоксикационды жане кабынуга карсы терапия. Егер кажет болса толыгымен шока карсы жане гемостатикалык шаралар жургизеди.
Куык сфиктеринин спазмында
- 0,5-1мл 0,1% р/р атропина сульфата
- 2-4мл 2% р/ра папаверина гидрохлорид
Куык жыртылуларында, травмада жедел операция.
16.Гематурия.Диагностика алгоритмі.Гематурияның әр түрлі формасының арасындағы салыстырмалы диагностикасы.Гематурияны басудың консервативті және операциялық тәсілдері.Зәрде қанның болуы гематурияны көрсетеді.Оның микроскопиялық және макроскопиялық түрі бар.Макрогематурия кезінде зәрдің түсі ет жуындысы түсінен қан ұйындылары бар интенсивті қызыл түске дейін өзгереді.Микрогематурия(эритроцитурия) микроскопиялық анықталады және әр түрлі патологиялық процесстер кезінде кездеседі.Микрогематурияны уретроррагиядан ажыратуымыз қажет.Яғни уретроррагия кезінде зәр шығару актісінен бөлек уретрадан қанның бөлінуін айтамыз.Макрогематурия көбінесе бүйректің, тостағаншаның, несепағардың, қуықтың қатерлі ісіктері кезінде байқалады.Гематурияның қай жерде екенін анықтауға болады. Егер қан тек зәрдің бірінші порциясында болса(инициальді),онда патологиялық процесс уретраның алдыңғы бөлігінде локализацияланады.Бұл жағдай зәр шығару каналының жарақаттарында, полип, қатерлі ісік, қабыну аурулары кезінде болады. Ал егер қан зәрдің тек соңғы порциясында болса(терминальді), детрузордың жиырылуы кезінде зақымдалған аймақтан қанның бөлінуін тудырады, ол көбінесе уретраның артқы бөлігі зақымдалғанда байқалады. Терминальді гематурия қуықтың мойнының,қуықасты безінің қабыну ауруларында, қуықасты безінің аденомасы, қатерлі ісігі кезінде, қуық мойнының ісігі кезінде болады. Егер қан зәр шығару актісінің барлығында болса, онда тотальді гематурия туралы айтуға болады.Тотальді гематурия бүйрек паренхимасы, тостағанша, несепағар немесе қуықтың зақымдануы кезінде болады.Ол бүйрек, тостағанша, несепағар, қуықтың ісігі, бүйрек поликистозы, бүйрек туберкулезі, пиелонефрит, бүйректас ауруы, бүйрек емізікшесінің некрозы, геморрагиялық цистит, қуықтың ойық жарасы, қуықасты безінің аденомасы, эндометриоз, қуықтың шистосомозы сияқты аурулардың симптомы болып табылады. Гематурияның сипатын анықтау үшін екі және үш стақанды проба қолданылады.Онымен қатар қан ұйындылары формасы арқылы анықтауға болады.Формасыз қан ұйындылары қуықтан қан кетудің белгісі болып табылады. Құрттәрізді қан ұйындылары бүйректен немесе несепағардан екенін байқатады.Зәр шығарудың жоғарғы бөліктерінен қан кетуінің топикалық диагностикасы болып несепағардың қан ұйындысымен бітеліп қалған аймақтағы бүйректің ауырсынуы болып табылады. Ісіктік процесстің нәтижесінде туындаған қан кету бүйректе ауырсынудың туындауына әкеледі.керісінше бүйректас ауруында ауырсыну қан кетуді туғызады.Ауырсынусыз жүретін тотальді гематурия кезінде қан кетудің қай аймақта екенін анықтау қиынға соғады.Сондықтан қан кету анықталған сәтте цистоскопия жасау қажет.Зәр тек гематурия кезінде қызыл түске енбейді, кейбір дәрілік преапараттарды, тағамдарды(қызылша) қолданғанда сондай-ақ қызыл түске енуі мүмкін.Мұндай жағдайда анамнездің көмегі тиеді.Сонымен қатар зәрді микроскопиялық тексерідің маңызы зор.Гематурия сондай-ақ антикоагулянттармен емдегенде асқыныс түрінде пайда болуы мүмкін.Гематурияны гемоглобинуриядан ажырата білу керек.Зәрді өткізгіш жарықта қарағанда қызыл түсті, бірақ тұнық болады.Микроскопиялық қарағанда эритроциттер табылмайды. Диагностикасы:шағымдар,іш қуысының және бүйретін УДЗ,КТ,МРТ,урография,цистоскопия. Емі:антианемиялық терапия.қанды тоқтату үшін суық басу,иммунокорректорлар.
17.Бүйрек соғылуы.Гематурия.Негізгі клиникалық симптомдары.Диагностика.Негізгі емдеу принциптерін атаңыз.Ішперде артында орналасқан белдің екі жағында орналасқан жұп мүше. бауырдан кейінгі жиі соққыға ұшырайтын мүше болып табылады.Себептері:түрлі жарақаттар нәтижесінде туындайды.Мысалы,қатты заттарға құлау, бел аймағына соққы, ұзақ жаншылу, тұрмыстық жарақаттар, жол апаты кезіндегі жарақаттар.Симптомдары:ауырсыну, гематурия, бел аймағының ісінуі.Гематурия өте ауыр жарақаттар алған кезде пайда болатын симптом.Біріншілік және екіншілік болып бөлінеді.Гематурия бүйрек паренхимасының соққы нәтижесінде бұзылуынан болады.Яғни зәрде қан және қан ұйындыларының болуымен сипатталады.Негізгі диагностикалық мәлімет беретін науқастың шағымдануы бойынша зәрдің қан аралас болуы.Одан кейін лабораторлы зерттеулер:жалпы қан анализі,жалпы зәр анализі,кейбәр зәр пробалары,инструменталды әдістерге цитоскопия,рентгенография,урография,уретеропиелография,УДЗ. Емі:соққыдан алған зақымданудың дәрежесіне, асқынысына және де өосымша ауруларға байланысты ем тағайындалады.гематурия ұзақ жалғасқан жағдайда анемия пайда болуы мүмкін.яғни антианемиялық терапия.Гематурияны тоқтату үшін жарақат орнына суық басамыз.тоқтағаннан кейін гематоманы кетіру үшін физиотерапия тағайындаймыз.ауырсынуды басу үшін анальгетиктер, новокаинді блокадалар тағайындаймыз.
18.Анурия.Этиологиясы.Негізгі клиникалық симптомдарын атаңыз.Негізгі емдеу принциптерін атаңыз. Анурия - қуыққа зәрдің түсуінің жоғалуы.Себептері:бүйрек паренхимасыынан зәр бөлінбейді немесе жоғарғы зәр шығару жолдарының обтурациясынын натижесінде зәр қуыққа түспейді.Анурия кезінде зәр шығару мүлдем болмағандықтан,катетрлеу арқылы 20-30 мл зәр алуға болады.Қуықта зәрдің болмауының ұш формасын ажыратамыз:а) преренальды,б) ренальды секреторлы,в) постренальды экскреторлы.Ерекше орыналатын түрі аренальды, яғни бүйректің болмауынан.Преренальды анурия - бір немесе екі бүйректің де қанайналу бұзылыстарынан,бүйрек артерия немесе венасының окклюзиясы,коллапс,ауыр шок жағдайы,дегидратация.Ренальды секреторлы анурия-жедел гломерулонефрит,баска топтағы қан құйылу,нефротоксикалық улармен улану,аллергиялық реакциялар,үзақ жаншылу сииндромы,бүйректің шумақтық жане өзектік аппараттарының бұзылыстары.
Постренальды экскреторлы анурия - бір немесе екі бүйректегі зәрдің өтуіне кедергі.Несепағар обтурациясын буйректегі жане несепағардағы тастар себеп болады,сонымен қатар зәр шығару жолдарының ісіктері,гинекологиялық операциялар кезіндегі қабынулар. Симптомдары:Зәр шыгарудың тоқтауынан басқа бірнеше белгілері болады:Жайлап жане ісінудің белгілері өседі,ол организмде артық сұйықтықтың жиналуына байланысты.Жалпы интоксикация ацидоздың дамуы.Науқас аузының құрғауына,шөлдеуге басының жане бұлшықеттердің ауырыснуына шағымданады.Орталық жүйке жүйесінің зақымдануының белгілері пайда болады.(Қозу немесе тежелу)кейде интосикацияның фонында сандырақтау болады. Диагностикасы:Шағым анемнезін жинаймыз,консультация,клиникалық қан анализі,биохимиялық қан анализі,бұйрек жане қуық УДЗ,қуықты катетеризациялау,тамырішілік урография.Лечение:Анурияның емі қатаң түрде жүргізіледі.Емді анурияның түріне байланысты таңайындайды.Мысалы,постренальды анурия кезінде зәрдің шығуын қалпына келтіру үшін несепағарды катетеризациялау немесе пиелонефростомия жасаайды.Сонымен қатар жүрек қан тамыр жұмысын ұстап тұру үшін ем тағайындалады.Дезинтоксикация жасау ауыр жағдайда гемодиализ жолымен дезинтоксикация жүргізбесе өлім жағдайына алып келуі мүмкін.
19.Орхоэпидидимит.Негізгі клиникалық симптомдарын атаңыз.Диагностика әдістерін атаңыз.Негізгі емдеу принциптерін атаңыз.Орхопидидимит- аталық безі мен оның қосалқыларының қабынулық ауруы.Оның спесификалық жане бейспицификалық түріболады.Спец орх ты сифилистің,туберкулездің,брусцелездің қоздырғыштары тудрады.Бейц орх ты простатит,уретрит кезінде аталық безінің қосалқысына тіскен бактерия,вирус, қарапайымдылар тудырады
Этилогиясы:Зәр шығару жуйесінің созылмалы қабынулық аурулары,жыныстық инфекциялар(микоплазма,уреаплазма,хламидия,трихомонада)жалпы инфекциялық аурудың асқынуы,кіші жамбаста қаннын іркілуі,аралықтық жарақаты,гиповитаминоз,интоксикация.Ауру жедел жане созылмалы түрі бар.Жедел түрінің симптомдары:дене темп оте жогары болуы,аталық безіндегі ауырсыну,ұманың қызаруы жане үлкеуі,жалпы жа,дайдың төмендеуі.Созылмалы орх тың симптомдары:аталық бездің үлкеюі мен жане аралықтың ауырсынуы мен байқалады. Орх ты диагностикалау үшін келесі зерртеу адістері қолданылпды:УДЗ,уретроскапия,қуық асты безінің секретінің микраскапиялық зерттеуі,уретрадан алынган жұгындыны микроскапиялық зерртеу,уш порцияда зірдің анализі,жаныстық инфекцияларга ПЦР диагностика,антибиотикке сезімталдықты анықтау,простатикалық антигенге анализ. Емі:Жедел орх та антибактериальды терапия,суық компресті қолдану,коп молшерде суйыктық ішу,демалу.Созылмалы орх та антибактериальды терапия, физиотерапия,химиопрепараттар,сініру терапиясы(рассасывающая тер).
20.Аталық бездің аденомасы.Этиологиясы.Патогенезі.Негізгі клиникалық симптомдары.Ауру сатысы.Негізгі консервативті емнің принциптерін атаңыз. Простата аденомасы – кауіпсіз гиперплазия.Көбіне 50 ден асқан еркектер шағымданады.Пайда болу себебі аталық безінде бөгде тіндердің өсунен пайда болатын кауіпсіз ісік болып табылады.Еркектер арасындағы кеңтаралған ауру болып табылады.Аталық безі кіші жамбаста қуықтың астынгы бөлігінде,жане зәр шығару жолдарының бастапқы бөліктерін жанаса орналасқан без болып табылады.Аталық безінің негізгі қызметі озінен секрет бөліп отырады.Ол секрет тұқым сұйықтығымен араласып сперматазойдтардың белсенділігін қалпында ұстап,басқа да қауіпті асерлерден қорғайды.Аденома кезінде аталық безі ісініп зәр шығару жолын қысады,соның асерінен қуықтан зәрдің шықпауына алып келеді.Зір шығару қалпы бұзылғананан кейін зірдің тұрып калуы байкалады(застой мачи)Соның асерінен зәртас ауруы,цистит,буйрек аурулары,пиелонефрит жане т.б Аталық безінің ісінуі ауырсынусыз отеді жане оны науқастар сезбейді.Ауру дамуына маңызды факторлар:науқастың жасы,горманалдық бұзылыстар,қосымша аурулары мысалы(атеросклероз)артық салмақ,жастық өзгерістер,стрестер,экологиялық факторлар.Аталық безінің аденомасы көбіне улкен жастагы адамдарда байқалады,гормондардың мөлшерінің өзгеруі ягни тестестерондардың көлемі.Аденома симптомдары:-Қуықты босату үшін іш бұлшықеттерін жиырылту керек.-зәр шығару ұзақ,әлсіз,жінішке жіп тарізді созылып шығады.-Соңына қарай зәр үзіліп шығады.Аурудың соңғы стадияларында қуықтың толық босамауының себебінен келесі симптомдар пайда болады.-Тунгі уақытта жиі бару,бірнеше рет.Зардің үнемі тапшылап тұруы.Ауырсынумен отетін эакуляция.Зәр шығару уақыт оте келе қиындап тапшылап шығады.Аденоманың асқынулары:Аденоманы уақытында емдемесе мынадай асқынулар пайда болады.Зәрдің мүлдем тоқтап қалуы,гематурия(қанда зәрдің пайда болуы)зәр шығару ауырсынумен жүоеді,ашып ауру,арқаның томенгі болігінің катты ауырсынуы,зәрде ірің немесе қанның пайда болуы.Диагностика:Науқасты қарау,ректальды тексеріс(пальцевое ректальное исследование)УДЗ,урофлоуметрия,цистография,пневмоцистография,цистоскопия,жалпы кан анализі,биохимиялық анализдері тагайындалады.Аталық безінің рагының алдын алу үшін трансперинеальды жане трансректальды биопсия жүргіземіз.Емі:Консервативті ем қолданамыз жане хирургиялық.Дарілік емдеу тек бастапқы стадияларында жүргізіледі.Дарі дармектер тек толық тексерістен кейн беріледі.