рылыстаы ааш шеберлігі жне монтаждау жмыстары
Ааш конструкцияларды монтаждау ртрлі тсілдермен: жекеленген элементтерді блшектерді немесе конструкцияны растырмалы элементтері арылы жргізіледі. Ааш бйымдарын монтаждау тсілі салынып жатан бйымдара, оларды ктеру дістеріне байланысты.
Ааш бйымдарын жекелеген элементтерден монтаждау жмыстары мыналардан трады: алдымен ол орнатылатын жерге алдын ала жинастырылан элементтерді алып келеді, сонан со осы элементтерден бйымдар растырады (терезе блоктарын жекелеген ораптардан, жармалардан, фрамугадан, желдеткіш кзінен немесе жекелеген аланнан ралан осалы абыралар рылысы). Бл тсіл те кп ебек сііруді талап етеді жне ол ебегін ажет етеді, сондытан да оны жмыс клемі азыра кезде олданады.
Ааш конструкцияларды монтаждау ксіпорындар мен рылыс аладарында жиналатын ірі элементтер мен блоктар арылы жргізу сынылады.
Ааш шеберлігі рылыс бйымдарын ірілендіріп растыруды ірілендірілген элементтер жобасы клеміне сай етіп тексеруден бастайды.
Дайын конструкииялы элементтерден терезе жне есік блоктарын, осалы абыра секцияларын, шкаф блоктарын монтаждау тиімдірек.
Конструкциялы элементтерді бірден жобадаыдай етіп орналастырады, мны зі имаратты салуын тездетеді жне арзандатады.
Ааш конструкцияларын жобадаыдай етіп орналастыру шін, конструкцияны вертикаль ктеру, оны жылжыту, ктеріп бру жне баса жолдары арылы келуге болады.
Ааш конструкцияларын монтаждаан кезде атарылатын барлы процесс жекеленген кезедерге блінеді, мны зі дайынды жмыстарынан, конструкцияны жобадаыдай етіп растырып жне орналастырудан трады.
Дайынды жмыстары кезінде конструкция монтаждалатын ойытарды клеміні дрыстыын, монтаждалатын ааш конструкцияларды еріктілігі мен орнытылыын, жк ктергіш ралдар мен механизмдерді, доалаты сатыларды, сигналдаушы аспапты жй-кйін тексеріп отырады.
Ааш конструкцияларды орналастырмастан брын оны мият етіп длдейді. Сонымен атар оны дымылдан, ара кйені тсуінен орау шін не істелгенін тексеру керек. 
Бйымны жк асатын аранды ілетін жерін сырмен белгілейді. Бдан баса конструкцияларды дл дрыс растырыланын,
оны жмыс сызбасымен сйкестігін, сонымен атар кездесетін
ауытуларды тексереді. Конструкцияларды орнататын жерін мият тексеріп, тегіс емес жері жне ауытуларды жою ажет.
Конструкцияларды орнына орнату жк асатын арана байланысты, жкті жобадаыдай етіп ктеру мен орнату, оны длдеу жне біржолата бекіту болып табылады.
Ааш конструкцияларды алдын ала бекітілген технологиялы
карта бойынша, ал егер ол болмаан жадайда, бекітілген схема
бойынша монтаждайды
Ааш конструкцияларды монтаждау шін монтаждау жабдытары — крандар, лебедкалар, блоктар т.б., монтаждау тетіктері жне трлі арандар, армауыштар олданылады.
Айтылан машиналар мен тетіктер тиеу жне тсіру жмыстарында пайдаланылады.
Крандар. рылыста ктергіш тасымалдау машиналары болып табылатын брылмалы крандар кеінен олданылады. Оларды кмегімен жктерді жоары, горизонталь жне иаш ктеруге, сондай-а кран мнарасыны вертикаль осіне айналдыра тасымалдауа болады.
Бір орына орналастырып, монтаждау процесі кезінде сол орыннан жылжымайтын траты, ал монтаждау процесі кезінде жылжып отыратын крандарды жылжымалы (здігінен жретін) крандар деп атайды. Жылжымалыа шынжыр табанды, автомобильді, пневмодоалаты крандар жатады.
Крандар сонымен атар мнараны орналасу дісіне арай:
айналмалы жне озалмайтын болып, ал тіреу тріне арай сырты тірегі бар жне онысы жо болып ажыратылады. Мнаралы крандар здігінен жк ктеретін жне жылжымалы болып келеді. здігінен жк ктеретін крандарды кп абатты йлерді саланда олданады. Оларда йлерді рсауына немесе жылжымалы портала монтаждайды.
Жылжымалы мнаралы крандарды салынып жатан объектіні жанына орналастырады. Олар сол салынып жатан йді бойымен тселген рельстер арылы жылжиды. Мндай кран трлеріні брылмалы мнарасы болады.
рылыс конструкциясын монтаждау шін здігінен жретін
стрелалы крандар: шынжыр табанды, автомобильді жне т.б. олданылады, крандарды озалуы ке, оларды орнату жылжыту шін рельс жолдары ажет емес.
Лебедкалар. Лебедкалар арнайы жне жалпы пайдаланылатын болып ажыратылады. Арнайы лебедкалар крандарда жкті ктеріп тсіру жне мнара стреласын згерту шін олданылады.
Орналастыру дісіне арай лебедкалар траты жне жылжымалы болып ажыратылады.
Жалпы жмыстара пайдаланылатын лебедкалар олмен жне механикаландырылан жетекті (электр двигателінен немесе
іштен жанатын двигательдер кмегінен) болады.
ол жетекті лебедкалар редукторлы, реверсивті жне фрикционды болып таы да блінеді. Монтаждайтын лебедкалар кбінесе реверсивті болады, яни барабан екі жаына да айнала алады. Лебедканы барабан айналымындаы згерістер тек электр двигатель айналу згерісінен болады. фрикционды лебедкалар бір, екі, ш барабанды болып келеді.
Лебедкалар орныты жне мыты етіп бекітілуі керек.Кбіне кп лебедкалар сол жадайда якорды алмастыра алатын трызылан й-жай конструкциясына бекітіледі. Лебедканы бекіту шін сым аранны бірнеше тарамын оны рамасы жне й-жай конструкциясы, рылыс арылы ткізеді. Лебедкамен жмыс істеуде оны рылысын жасы білетін жне оны басара алатын жмысшылар жіберіледі. Іске оспастан лебедка механизміні йкелетін блшектерін майлап, оларды дрыстыын жне алай бекітілгенін тексеру ажет. Сонымен атар сым аранны бекітілуімен болт осылыстарыны іске осыш аппаратураны тексереді.
Лебедкамен жмыс істеп транда, аранны барабана біріні стіне бірі шатаспай, біркелкі оралуын адаалап, ал аран тартыланда барабанда оны екі орамнан кем алмауын адаалау керек. Аран барабана жасылап бекітілуі тиіс. Жкті тмен тсіргенде немесе ктергенде жайымен, жлып тартпау керек. Ктеретін жкті салмаы паспортта крсетілген млшерден аспау керек. Жмыс істеп тран кезде лебедканы майлауа, тазартуа жне жндеуге болмайды. Лебедканы барлы айналмалы блшектері (шестернялар, ременьдер жне басалары) оршалан болуы керек.
Арандар. Ааш конструкцияларды монтаждау, жкті ктеру тсіру шін кендірден, болаттан жне капроннан жасалан арандар олданылады.
Кендір арандар блок арылы олмен жк ктеру шін, сонымен атар ктергіш жне тартыштарды орналастыру ызметін атарады. Арандарды шайыр жаылан жне боялан екі трі шыарылады. Боялан арандар нерлым иілімді жне жмыс барысында ыайлы, біра дымылданан жадайда зіні беріктігін жоалтып, шіруге бейім болды, ысты сіірілген шайыр арандар боялан арандара араанда, берік жне заа
тзімді, ылал жеріне азыра шырайды, кбінесе монтаждау
жмыстарында олданылады.
Болат арандарды жктерді ктеру, тсіру жне орнына жылжыту, жк асатын арандарды бекітетін жне тартыштарды дайындау шін пайдаланылады. Олармен жк ктеретін механизмдерді — крандар, лебедкалар, полиспас, тали жне басаларын дайындайды. Аранды мейлінше кбірек иілімді ету шін болат орамдарды арасына кендірден немесе асбестен зектерге салынады. Арандарды рімдері оларды элементтеріні йлесімдігіне арай біржаты немесе иылысан болуы керек. рімі бір жаты арандарда сымдарды оралу баыты, арандарды оралу баыты арандардаы оралыма сйкес баытта жргізіледі. иылыстыра рілген арандарда сымдарды оралу баыты, арандардаы оралыма кері баытта ріледі.
Арандар бір рімді, ос рімді жне ш рімді болады. Арандар о, жне сол баыта да рілуі ммкін. рімні адымы з осіні айнала рілімні толы айналым жасайтын участке зындыын айтады.
Бір рімді арандар нерлым иілімді болады, біра кбіне
иылыстыра рілген арандара араанда ауыр салма тсіп немесе жаншыланда тез тартылады, сондытан крандар, лебедкалар жне такелаж жмыстары шін иылыстыра рілген арандар олданылады.
Пайдалану процесі барысында арандарды жарамдылыын
немі адаалап отыру керек. Пайдаланылуа жарамдылыын тозу
дрежесі бойынша, жеке сымдарды зіліп кетуінен, рілім адымыны зындыы жне тотыып мжілуінен анытауа болады. Аранны тіпті болар болмас зілген жері оны беріктігін нашарлатып жне аранды алмастыруды негізі болып табылады. Аранны ширатылан брымы здіксіз жне ешандай томпасыз болуы керек.
Пайдалануа берместен брын аранны бетін техникалы
вазелинмен, солидол немесе аран майымен майлайды. Монтаждау жмыс кезінде жкті ктергенде арандарды тю жне крмеу арылы бекітеді. Аран штарын бір-бірімеи берік рі сенімді байлау шін оны штарын ру (тю) болып табылады; арандарды байланысан тстарында аран жуан болмауы керек.
Арандармен жмыс істемей транда, оларды лебедка барабанына жне ілмешек жерге бекітілу беріктігі мен мытылыын тексерген жн. Лебедка барабанына аранды барабанны екіш тесігінен ткізіп алып бекітеді. Аран иылып кетпес шін, барабандаы тесікті екіштігі аран орамы баытына сйкес келуі ажет.
Аранды тесіктен ткізген со жне 4-5 орам ораланнан кейін аран шын ысып ояды.
Арандаы ысыштар аранны жмысты жаында тартыш гайкалар болатындай етіп, арана орналастырылады. Арандарды мытап бекіту шін гайкаларды біркелкі етіп тарту керек. ысыштар аралыы аранны алтыдан бір диаметрінен кем болмауы тиіс.
Жк асатын арандар. Жкті кранны ілгегіне асу шін болаттан жасалан жне сирек кезде кендір араннан жасалан жк
асатын арандар олданылады. Кбінесе жиі олданылатыны мбебап жк асатын арандар, оны зі крмеу тріндегі тйы араннан трады. Оларды диаметрі 19,5…31 мм, зындыы15 м жмса болаттан дайындайды.
Жеілдетілген жк асатын аран – штарында ожауы жне ілгегі, немесе екі ілмек, екі ожауы – бар болат аранны бір блігі болып табылады.
Ктеретін жктерді байлау жне шешу – кп ебекті ажет ететін операция, сондытан да арапайым жк асатын аранды
жартылай автоматтымен алмастырады, мны зі жктарді ктеруді жне оларды босатуды анарлым жеілдетеді.
Таталарды, осалы абыраларды ктеру шін трттарматы жк асатын арандар пайдаланылады.
здігінен тегерілетін жк асатын арандар ауырлы центрін анытайтын симметриялы емес кштерді ктеру шін олданылады. Мндай жксіз алпында сым аран (3) лыпты жырашыымен еркін жылжиды. Жкті ктерген кезде ысыштар аранды лыпа ыса тсіп, жмысты алпында бекітеді.
Жктерді ктерген кезде жк асатын аранды дрыс тадай
біліп, оны жкке сенімді трде бекітеді. Жк асатын аранны
майысан, ілмек немесе айта тккен жері болмау керек.
Екі немесе бірнеше тсынан ілмектерді ажет ететін конструкцияларды ктеру шін траверс олданылады, олар асышы бар ттіктен жасалан арапайым аралы трінде болады. Траверс, жк ктеретін аран, ктергіш тріндегі такелажды тетіктерді жк ктергіш машиналардын жмыс органына саиналар, ілмек, ілгешектер арылы бекітеді.
Керамика(грек. keramіke – ыш нері, keramos – саз) – ыш-саз бен оларды минералды оспаларымен араласан, сондай-а тотытармен, т.б. органикалыемес осындылардан (карбидтер, боридтер, нитридтер, силицидтер, т.б.) кйдіріліп жасалан бйымдар мен материалдар. Керамика трмысты барлы салаларында: й трмысында (р трлі ыдыстар), рылыста (кірпіш, ыш, быр, тата, т.б.), техникада, т. ж., су жне уе клігінде, мсін нерінде т. б. кеінен олданылады. К-ны негізгі технол. тріне рылысты кірпіш, терракота, майолика, фаянс, фарфоржатады.
Керамика дегеніміз не?
Керамика - ыштан керамиалы бйымдарды жасау нері. Кзеші кнделікті шыныая пен трелкелерді 5000 жылдан аса уаыт бойына жасап келеді. Керамикалы бйымдарды лгілері ретінде саз балшытан жасалан табашаларды, гректік жне ытайлы мыралар мен бастарды, сонымен атар саз мсіндерді алуа болады. Боялан жне лакталан фарфор ( крлер ) ( керамикалы бйымдарды е демі трі ) ытайда шамамен 1300 жыл брын жасалан
рылысты керамика – бл трын й жне ндірістік имараттар мен ймереттер трызуа олданылатын керамикалы бйымдар тобы. Керамикалы абыралы бйымдар – те кне материал болып табылады. Керамика сзі грек тілінен «keramos» деген сзден шыан,саз деген маынаны білдіреді. Керамикалы бйымдар саз оспасынан, топыратан жне баса табии материалдардан ралады. оспа дайын боланнан кейін, оан белгілі бір форма беріледі, содан кейін ол белгілі бір температурада кйдіріледі. Керамикалы материалдар азіргі кезде те белгілі материал болып саналады. Олар ышыла тзімді, олдануда затылыымен ерекшеленеді. рылысты керамика ндірісі халы шаруашылыындаы е маызды сала болып саналады. Соы он жылдыта механикаландырылан керамикалы кірпіш жне тастар ндіретін зауыттар пайда болуда. Бл зауыттар уатты саз дейтін жне алыптайтын машиналармен, жаа кептіргіш ондырылармен жне пештермен жабдыталан. рылысты керамикалы тастар цемент, аз кездесетін металл, сонымен атар тасымалдау ондырыларын немдеуге септігін тигізетін е кп тараан абыралы материал болып саналады. Тастар з бойына кнні энергиясын сііріп, бірте-бірте оны бліп отырады, сондытан да жаз мезгілінде аптап ыстытан жне ыс мезгілінде блме ішіндегі жылуды сатайды. абыралы тастар зіні алыдыы арылы бу ткізеді. Нтижесінде имарат ішінде ылалдылыты тепе-тедікте стап тра алады.
азіргі кезде рылысты керамикалы тастар ндірісінде басты назар німні сапасын жасарту мен ндірісте жаа технологияларды пайдалану болып табылады. Жаа ндіріс орындарын трызуда автоматтандырылан жне жоары механикаландырылан жергілікті жне шетелдік ондырылармен жабдытау ескерілуде. Сонымен атар кдімгі керамикалы тастарды алмастыратын жаа эффективті ірі уысты тастар абыра трызуда олданылып келеді. Бл тек шикізатты немдетіп ана оймай, тастарды жылу орау асиетін сатай отырып абыраларды массасы мен алыдыын тмендетеді.
Ешандай материалдар керамикалы материалдарды орнын толы ауыстыра алмайды. Мысалы, еденге арналан плиталар, зіні беріктілігімен атар, адама жасы сер береді. азіргі уаытта рынокта кптеген дизайндаы материалдар бар. Соны ішінде итальянды технологиялы діспен жасалынан керамикалы тастар да бар. Оны зі лкен олданыста. Оны едендерге, терассалара, жолдара, ішкі абыраа, баспалдатара жне т.б. жерлерде олданады.
Керамикалы бйымны таайындалуына байланысты олданылуы: кірпіш пен керамикалы тастар – аз жне кп абатты имараттар мен салулар шін; керамикалы плита мен беттік кірпіш – ішкі жне сырты аптама жмыстары кезінде; жолды кірпіш пен керамикалы трубалар – жол рылысына жне жер асты коммуникацияларына; черепица – жамылты рылысына; жеіл керамикалы бйымдар – жылу ошаулау шін.
рылысты керамика – керамикалы бйымны лкен тобы, олар й рылысы, нерксіпті имаратты рылысында жне салуларда олданылады. Керамикалы абыралы бйымдар – ертедегі жасанды материалдарды бірі, оларды жасы 5 мы жыл.
азіргі уаытта керамикалы рылыс материал ндірісінде технологияны толы жетілдіруіне, сапа жасаруына назар аударылан. Автоматтандырылан, жоары механикаландырылан технологиялы ксіпорындарды ру кзделіп отыр.
.Жоары молекулалы осылыстар немесе полимерлер (гр. - — кп, — блік, блігі) — молекула рамында зара химикалы немесе координатты байланыстармен осылан жздеген, мыдаан атомдары бар жне здеріне ана тн асиеттермен ерекшеленетін заттар тобы.
Жоары молекулалы осылыстар кбіне молекулалары кп айталанып отыратын мономерлер тізбегінен трады. Оларды ішіндегі е арапайымы — полиэтилен, оны мономері — этилен. Жоары молекулалы осылыстар табии (ауыздар, нуклеин ышылдары, табии шайырлар), жасанды (табии полимерді химикалы реактивтермен рекеттестіру кезінде алынатын), синтетикалы (полиэтилен, полипропилен, полистирол, полиамид, фенолды шайыр, т.б.) болып ш топа блінеді. Табии жоары молекулалы осылыстар Биосинтез барысында тірі организм клеткаларында тзіледі. Синтетикалы жоары молекулалы осылыстар мономерлерді поликонденсациялау, полимерлеу арылы алынады. Оларды тізбектері ашы, бірінен со бірі тзу сызы бойымен орналасан мономер бліктерінен, тарамдалан немесе тор трізді Жоары молекулалардан ралан (. Полимерлер). Жоары молекулалы осылыстар машина жасауда, рылыста, ауыл шаруашылыында, электртехникада, медицинада, т.б. кптеген салаларда кеінен олданылады.
Жоары молекулалы осылыстарды жалпы орта асиеттері болады. Біра оны классикалы лгідегі химия трысынан тсіндіру иын. Сондытан полимерлерді асиеттерін арастыру шін тиісті жаа тсініктерді енгізуге тура келеді.
Полимерлерді молекулалы массасы р трлі жне рылымыны айрыша сипаты болуына байланысты, оларды асиеттеріні кіші молекулалы заттарды асиеттерінен айтарлытай згешелігі болады. Кіші молекулалы заттар, детте, здеріне тн балу, айнау температураларымен жне баса да траты шамалармен, яни константалармен сипатталады.
Жоары молекулалы осылыстарды бірінші ерекшелігі — млде жаа орташа молекулалы масса тсінігіні болуы. Кіші молекулалы заттар асиеттеріні траты болуы, оларды молекулалы массаларыны тратылыында, ал жоары молекулалы осылыстарды молекулалы массасы рылым буындарыны санына байланысты згеріп отырады. Осыан сйкес асиеттері де елеулі трде згереді. зындытары р трлі, біра бірдей химиялы буындардан тратын макромолекулалар полимергомологтар деп аталады.
Жоары молекулалы осылыстарды молекулалы массалары лкен болан сайын р трлі полимерлерді асиеттеріндегі айырмашылытар да азая береді, тіпті жеке зат ретінде айырмасы болмай алады. Сондытан полимергомологтарды жеке химиялы зат ретінде блу дісі жо деуге болады. Полимергомологтарды оспасын молекулалы массалары бір-біріне жуы шамадаы фракциялара бліп арастырады.
Полимерді келесі маызды асиеті — олар механикалы берік келеді, сіресе кеістіктік рылымды полимерлер ерекше берік болады. Беріктік асиет полимерлерді тарматалу дрежесі мен типіне байланысты. Тіпті молекулааралы байланыстар лкейген сайын затты аттылыы да арта тседі, серпімділік модулі артып, салыстырмалы деформациялыы азаяды. Торлы рылымды (кеістіктік) полимерді асиеттері алмаз трізді кристалл заттарды асиеттеріне жаындайды. Сонымен полимерлерді беріктігіне сер ететін факторлар атарынамолекулалы массасы, табиаты, макро-молекулаларды бадарлануы, рылымдарыны сипаты, тізбектеріні тігілу дрежесі жне т.б. жатады.
андай да бір затты балуы, буа айналуы немесе еріп кетуі шін ыздыру арылы немесе еріткішті серімен оны молекулалары арасындаы зара тартылыс кшін жеу керек. Кіші молекулалы заттарды молекулалары арасындаы зара тартылыс кші оншалыты мыты болмайды. Сондытан оларды молекулаларын бір-бірінен ажыратып блу иына сопайды. Ал лкен молекулалы заттарды молекулаларыны зара сері анарлым кшті, йткені олар толып жатан бунатары арылы бірін-бірі тартып трады. Сондытан ондай молекулалы затты буа айналдыру немесе балыту шін едуір ыздыру керек. Сонда кейбір заттарды молекулаларындаы атомдар арасындаы байланыстар зіле бастап, зат айырылады. Ондай макромолекулаларды еріткіш молекулаларыны сері арылы ыдырату ммкін емес.
Сызыты рылымды полимер мен кеістіктік рылымды полимерлерді асиеттеріндегі айырмашылы каучук пен резеке асиеттерінен айын байалады. Сызыты рылымды молекулалардан ралан, вулканизацияланбаан каучук сйы кмір-сутектерде ериді жне механикалы беріктігі онша жоары болмайды. Ондай каучукты созып тартса, зіліп кетеді. Ал сызыты молекулаларды арасы ккірт атомдары арылы осылан вулканизацияланан каучук (резеке) еріткіштерде ерімей, тек ісінеді жне блар едуір берік болады.[2]
Полимерді электр ткізгіштігі, детте, те нашар. Оларды электрлік асиетіне оан электр рісін бергенде крсететін асиеттері сияты диэлектриктер, жартылай ткізгіштер жне электр ткізгіштер болып блінеді.
Кптеген полюсті жне полюссіз полимерлер диэлектриктерге жатады. Диэлектриктерге те саталан электр ткізгіш толтырыштар (техникалы кміртек-графит, саталан металдар) енгізілсе, электр ткізгіш материалдар алынады.
Жартылай ткізгіштерге осарланан байланысы бар жне заряд тасымалы бар кешенді жйелер жатады.
Полимерлерді электрлік асиеттеріне электр ткізгіштік, электрлік беріктілік, диэлектрлік шыын, диэлектрлік тімділік, электр-реттік эффект, термополюссіздену жатады. Осындай асиеттеріне байланысты полимер материалдар техниканы маызды салаларында олданылады
Полимерлерді жылу ткізгіштігі нашар. Жылуткізгіштік дегеніміз — жылуды полимерді жылыра блігінен суыыра жеріне тасымалдануынан температураны теесу процесі.
Полимерлерді олдану аясын кеейте тсуге ммкіндік беретін асиеттеріні атарына жеілдігін, химиялы тратылыын, семдігін жне т.б. жатызуа болады.
азіргі кезеде жобаланан асиеттері бар синтездік полимер материалдар алу шін ылыми негізделген деу тсілдері ажет, яни полимерлерді беріктігін арттыратын, морттыын тмендететін, созылыштыын жоарылататын молекуланы олайлы рылымын алыптастыру тсілдері ажет. Полимерлерді ызмет ету мерзімін арттыру шін олара жылу тзімділігін, динамикалы беріктігін жне т.б. негізгі асиеттерін арттыратын арнайы оспалар осады.
Полимерлерді маызы зор. Сондытан оларды ндіру мен тиімді пайдалану — халы шаруашылыын дамытудаы негізгі баыттарды бірі.