Педагогикалы техника

Педагогикалы шеберлік жйелеріні таы бір маызды бір трі – педагогикалы техника. Педагогикалы техника дегеніміз – педагогты іс-рекетті йымдастыра білудегі малімні ішкі жне сырты асиеттеріні жиынтыы, іскерлігі.

Педагогикалы техникалы іскерлік – алдымен, педагогты зін-зі баса- ра білуі; екіншіден – педагогты міндетті жзеге асыру шін зара сер ете білуді мегеру. Бл станымдарды талдай айтса: біріншіден, педагог з денесін, эмоциялы сезім дниесін, сйлеу техникасын мегеріп басара білуге тиісті. Екіншіден, педагогты зін-зі йымдастыра білуі, зара йлесімділікті жзеге асыруы, дидактикалы талаптара сай болуы.

Педагогикалы техника - малімні ызметінде трлі жадайларда трбиеленушілермен нтижелі рекеттесуге, зіні тртібін, кіл-кйін адаалауа ммкіндік беретін жалпы педагогикалы, психологиялы іскерлік жне дадылар жиынтыы. (Г.М.Коджаспирова).

Педагогикалы техника - жеке оушыа, жыма тжірибеде нтижелі ыпал жасау шін малімге ажетті БІД жиынтыы. (пед. энциклопедия).
Педагогикалы техникаа ш топты іскерліктер енеді:

1. Оу-трбие процесін, трбиелеу жмысын жзеге асыру.

2. р трлі іс-рекет процесінде оушылармен зара рекеттестікке

тсу, оларды адаалау, басару.

3. зін-зі басару - зіні эмоциялы кйін, денесін, сйлеуін, яни мінез-

лын басару.

Педагогикалы техниканы компоненттері:

зін-зі мегеру- трлі жадайда зіні эмоциясын, тртібін адамны шамадан тыс кетпеуіне байланысты рекеті.

зін-зі мегеру тсілдері- ызметте зін боса стау, релаксация, ауто- тренинг жасай білу, зін басалара жасылы жасауа дайын болуа трбиелеу, ісіне оптимизммен арау (ебектерапиясы, музыкатерапиясы, кітаптерапиясы, имитациялы ойын т.б.).

Мимика- бет имылы арылы зіні ойын, сезімін, кіл кйін крсете білу. Мимиканы шешуші деталі кз жне аба.

Пантомимика - денені, олды имылы, жріс-трысты, жесттерді сырттай крініс алуы.

Назары– белгілі зата, бейнеге, пікірге бір уаыт млшерінде ыылас ою, оны екі трі бар: ерікті, еріксіз. Назары, зейіні дамыан малім бір уаытта сыныптаы оушылар немен айналысып отырандарын аара алады.

Дамыан педагогикалы зейін- бір уаытта кп объектілерді, траты жне жедел кіл ойып стай білу.

Малімні имиджі- киінуі, гримі, прическасы.

Малімні сзі– сз арылы малімні зіні тлалы сапалары крініс беріп, объектілерді, былыстарды, атынасты мні ашылып, оушыны тлалы асиеттеріні дамуына ммкіндік туады.

Педагогикалы іскерліктер оытушыны ксіби позициясыны алып- тасуына, педагогикалы техниканы жетілуіне кмектеседі, масата сай нтижелерге жетуге ммкіндік береді.

Педагогикалы техникаа атысты іскерліктер:

- зін-зі басару,баылау;

- денесін мегеру;

- эмоциясын мегеру, рдайым жасы кіл-кйде бола білу;

- леуметтік перцепция (назары, елестете білу абілеті, басаларды тсіне,

абылдай білу абілеті).

- сйлеу техникасы (дем алуы, дауысы, дикциясы, темпі, тембрі ).

- дидактикалы іскерлігі;

- йымдастырушылы абілеті;

- коммуникативтік абілеті;

- баа беру, талап оя білу абілеттері;

- мимика, пантомимика, жрісі, кзарасы,сырты мдениеті;

- просодика жне экстралингвистика: интонация, дауысты естілуі, тембр,

пауза, дем алу, клкі, жтел (дауысты сипаты);

- такесика: ол стау, арадан ау, сипау;

- проксемика: оыту кезінде маліммен оушыны арасындаы араашыты.

Малім сз екпінін, мнерлігін сатауа тырысуы маызды. Эстетикалы сезім де педагогикалы шеберлікті негізгі компоненттеріні бірі болып табылады. Жай ана хабарлама трінде ешбір сер, сезім тудырмайтын ра оыту, жала сйлеп, трбие жнінде насихат айту оу рдісінде де ешбір нтиже бермейді. Сондытан оытуды, трбие беруді серлілігін, оушыны сезімін зіне тарта білетін кшін тудыра білу керек. Зейінді бір мезгілде бірнеше іс-рекеттерге тарату абілеті малім жмысы шін ерекше мнге ие. абілетті, тжірибелі малім материалды мазмны мен формасын, з ойыны (немесе оушы ойыны) рісін мият баылайды, сонымен бірге оушыларды барлыын кз алдында стайды, шаршау, назар аудармау, тсінбеу белгілерін, тртіп бзуды байап отырады жне де з мінез-лын адаалап отырады (жріс-трысы, мимикасы жне пантомимикасы).

Малім сйлеу техникасын мегеру шін дрыс дем алуын, дикциясын, сйлеу шапшадыын, дауыс ыраын, бояуын, лаа жаымды- лыын жетілдіруге мтылуы ажет. Мнерлі сйлеу шін дрыс дем алуды маызы зор. Трт трлі дем алу трі белгілі: жоары дем алыс, онда кеудені жоары жаы, иы ктерілу арылы дем алу, екінші - кеуде арылы, яни, абыра арасындаы блшы еттерді кмегімен, шінші - диафрагма арылы, тртінші - диафрагма мен абыра арасындаы блшы етті атысуы арылы дем алу. Е дрысы соы, тртінші трі.

Малімні дауыс ыраы оушылара трлі сер етеді. Егер ол з сзіне немрайлы, алай болса солай арайтын болса, оушылар мны бірден байап алады. Сондытан, малімні сзі тсінікті, лаа жаымды, аны, ашы, жаымды сер ететіндей болуа тиіс. Ол шін кптеген жаттыулар жргізу ажет. Педагог шін дауысты билей білуді маызы зор. Дауысты малімні жмыс аспабы деп атайды, ал бл аспапты арнайы трде штап отыру керек деген пікірді А.С. Макаренко зіні «Мені педагогикалы кзарастарым» деген ебегінде сзге тиек еткен. В.А. Сухомлинский оушыа ыпал ете білу шін «зіне оушыны атынасын алыптастыру ажет»,- деген. Малім мен оушыны арасындаы дистанция: жеке оушымен - 45-120см, лауазымды атынас - 120-400см, аудитория алдындаы 400-750 см дейін араашыта болуы керек.

А.С. Макаренко шебер стаз болу шін «бері кел!», «слеметсізбе!» деп 15-20 трлі кіл кйде, даусын, денесін згерте білгенін жас малімдерге ескертеді.

Жас малімдерге орынды, мазмнды, серлі сйлей алу шін шешендік нерді тмендегідей жеті аидасын ескерген жн :

1. Дниеде тыдаушыларыны зі жасы білетіндерін здеріне тптіштеп айтып жатудан жаман нрсе жо. Сені згеге айтатыны кісіге білім беретіндей, оны жрегін озайтындай нрлі болуы керек.

2. з сзін адірлейтін кісі тыдаушысын да адірлейді. Тыдаушыларды адір тта сйлеген адамны сзі тартымды болады.

3. Сйлегенде рбір сзі аны, дл, айын естілетін болсын. Даусы булыып шыып, бір сыдыры уенмен, жігерсіз, баяу сйлейтін болса, айтаны анша ызыты боланымен тыдаушыларды жалытырып жібереді, оларды кілі басаа ауып кетуі ммкін. Сйлеушіні дауысы былмалы рі жайдары болуа тиіс. р айайлап кетуді де керегі жо. Сені даусынан рашан байсалдылы, сенім, табандылы сезілетін болсын.

4. Сзі татымды болсын десе, оан аздап болса да бет-лпет, олды имылын атыстыр. Біра, жн-жосысыз олыды оды-солды сермей беру жараспайды. Мндай жеілтектік тыдаушыларды аладатып, кілін баса нрсеге аударуа себепкер болады. Е керегі – байсалдылы, таы да байсалдылы.

5. Тыдаушылара кз ырын салмай, екі кзін ааздан алмай сйлейтін кісіні жрт онша натпайды, біреу жазып берген сзді оып, згелерді алдап трандай крінеді.

6. Айтайын деген ойды бден ыыр болан, йреншікті сздермен бастама. Онда сзі тартымды болмайды, згелер ыыласпен тыдамайды. Ойыды з сзімен, деби тілге тн сздермен, серлі, ызыты етіп жеткізуге тырыс.

7.Айтан сзі ыса рі тжырымды болсын. Аз сзбен кп нрсе айтуа тырыс. «Кп сз – кмір, аз сз – алтын» екенін ешашан малім есінен шыармаса сйлеу мдениетін мегеріп алады.

Педагогикалы техникаа малімні сырты мдениеті, кзарасы, оушыа ыпал ете білуі де жатады.

Сырты мдениетке: киінуі, шаш оюі, дене бітімін стай алу, сырты келбет, сйлеу, вербалды емес арым-атынас трлері жатады. Сйлеу мдение- ті дрыс, атесіз сйлеуге, мнерлілікке, сз орыны байлыына, сзді бейнелілігіне, дикцияа, тембрге туелді. Вербалды емес арым-атынас мдениеті мимика, пантомимика, салматылы, зіне сенімділік, аудиториямен контакт жасай алу арылы алыптасады.

Сырты мдениет малімні жасына, фигурасына, модаа, ксібі ызметке сай арастырылады.

Сырты мдениет. Бл оытушы жмысында маызды рл атарады, йткені стаз рашанда аудитория алдында боландытан, оны сырты мдениеті оушылар шін лгі. Сырты мдениетке: сырты келбет, сйлеу, вербалды емес арым-атынас трлері де жатады.

Педагогикалы техниканы мегеру малімге педагогикалы ызметте зіні тлалы, даралы асиеттерін крсетуге, кез келген жадайда орынды шешім абылдауа, сз табуа, зін жетілдіруге ммкіндік береді.

Педагогикалы іскерліктер оытушыны ксіби позициясыны алыпта- суына, педагогикалы техниканы жетілуіне кмектеседі, масата сай нтиже- лерге жетуге ммкіндік береді.