Ола дуіріндегі тайпалар

Ежелгі дуірдегі азастан

Карта

Неолит кезеінен артефакттер

Тас дуірі палеолит, мезолит жне неолит болып шке блінеді. уелгі палеолитті зі ш дуірге блінеді. Олар олдувай (2,6 млн.-700 мы жыл брын), ашель (700 мы -150-120 мы жыл брын) жне мустье (150-120 мы -31-30 мы жыл брын) дуірлері. Тас ралдарыны мынадай трлері болды: шапылар, ырыштар, шкір тастар, пышатар.

Тас дуірі

Ауыр салматы, тік брышты, са шапа тастар е ежелгі ебек ралдарына жатады. Олар аратаудан табылды. Бріазан мен Тіразан деген жерден табылан ралдар - ашельдік кезеге жатады. Олар шапылар, ауыр тас сынытар, нуклевстар. Тменгі палеолитте адам тасты сындыру шін баса тасты пайдаланып, біріне-бірін ран. Мндай техника "малта тас мдениеті" (зенні малта тастарын пайдаланан) деп аталады. Мны тапан археолог халел Алпысбаев. Ашель уаытыны ескерткіштері Орталы азастанда дайкл, Жаман айбат, Обалысай тратары, батыс азастанда – Маыстауда Шапаата, Сарытас.

Мустье кезінде тас деуді жаа техникасы табылды. Ол отстік азастанда Ш.Улиханов атындаы тра деп аталынады. Адамдар бизон, жылы аулаан.

азастанны ежелгі трындары эволюциялы даму жаынан хомо сапиенс (саналы адам) сатысына сай келеді.

Палеолит

Соы палеолит – б.з.б. 40-35 мы жылды аяталады. Адамдар жер бетіні барлы аймаында мір срді. Ру пайда болды. Ана жаынан (экзогамия-аналы ру). Дниетанымы сті. нер шыты, жануарлар суреттерін жартаса салу пайда болды.

О дниеге сену болды. Мдениеті – Шыыс азастанда - анай, Свинчатка, Пещера, Шлбі тратары.

 

Мезолит

Мезолит – азастанда аз зерттелді. Тек 80-90 жылдары Батыс жне отстік азастанда археологиялы жмыстар жргізілді. Мезолит (орта) кезінде сада пен жебе пайда болды. Тратар зен-клдерге жаын болды. Мезолит тратары – араандыда - лімбек, Ккшетауда - Виноградовка, останай маында - Дачная, Маыстауда – ызылсу жне т. б.

Неолит

Жаа тас асыры – неолит - бл дуірді басы шамамен б.з.б. 7 мыжылды - 2 мы жылды басы. Тас деуді тегістеу, брылау трі пайда болды. Басты белгісі - табиатты дайын німдерін пайдалану орнына, ндіретін шаруашылы, яни мал шаруашылыы мен егін егу пайда болды. ыш мыра, тоымашылы пайда болды. азастанда 600-ден астам неолиттік, энеолиттік ескерткіш бар. Неолиттік тратар орналасу сипатына арай блаты, зендік, клдік, гірлік болып 4-ке блінеді. Блаты тра кп тарады. й малдары пайда болды. Жылы. От жау пайда болды. Ескерткіштері -солтстік азастанда, Есіл ірінде - Атбасар мен Торай стірті -маханжар неолиттік мдениет; отстік азастанда - арагір гіріні неолиттік траы. Атырауда Шатпакл; лсары 1-5; Маыстауда Бозащы тбегі (Шебір), орталы Маыстауда Тйесу (Сенек 1,4).

Энеолит

Энеолит - адамдар міріне мыс ралдар енген дуір. Ботай мдениеті (Ккшетау облысы, Ботай бекеті жанындаы онысты аты. Б.з.б. 3-2 мыжылды. Ботай мдениетін зерттеген Зайберт В.В. (Энеолит. Урало-Иртышского междуречья, Петропавл,1993). азір 158 трын й жрты табылды, сазбалшы, сйектен жасалан ыдыстар, шекейлер табылды. 70.000 жылыны сйегі табылды. Маыстауда е елеулі тра Бозащыда, Шебірде табылды. Шапа тас, керамика, кішкене метал, біз табылды. Жылжымалы мал шаруашылыы пайда болды.

ола дуіріндегі тайпалар

Б.з.д. 2 мыжылдыты алашы ширегі бітер кезде Волга мен Алтай арасында мал шаруашылыымен айналасан адамдар ола жасауды мегерді. Мыс пен алайыны осындысы ола. Отстік Сібірдегі Ачинск аласы маындаы Андроново селосынан ола дуірі ескерткіштері алаш рет табылды. Оны 1913 ж. Б.В.Грязнов ашты. ылымда шартты трде ола дуірі ескерткіштерін Андронов ескерткіштері деп атайды.1927 жылы археолог М.П.Грязнов осындай орымды Батыс азастаннан да тапты. Андронов ескерткіштері азастан, Орта Азия, Сібірден табылып отыр.

Андронов мдениеті

Жалпы, азастанда Андронов мдениетімен бірге, има мдениет ескерткіштері Батыс азастанда табылан. има мдениетіні бас ерекшелігі - айтыс болан адамдарды иылан аашты арасына салуы. Андронов мдениетіні ескерткіштері Казастанда мол кездесетін боландытан, осы хронологиялы кезеді Андронов мдениеті арылы арастырады.

Андронов мдениеті шартты трде ш кезеге блінеді. Ерте ола -б.з.д. 18-16 , орта ола б.з.д.15-12 ., кейінгі ола б.з.д. 12-8 .б. Андронов мдениеті 8-9 асыра созылады (б.э.д. 17-9 асырлар).