оу бадарламасы
ДЕНЕ ШЫНЫТЫРУ
Жалпы білім беретін мектепті 5-9 сыныптарына арналан
оу бадарламасы
Астана
ТСІНІК ХАТ
«Дене шынытыру» пн ретінде жалпы білім беретін мектепте маызды рл атарып, оушыны жалпыадамзатты мдениет саласында зін-зі белсенді шыармашылы крсетуге дайын тла ретінде алыптасуына ыпал етеді.
Дене шынытыру білім беру саласы бойынша дене шынытыру пнін оытуды масаты: оушыны дене мдениетін алыптастыру, з денсаулыын сатау барысында оушыларды бойында траты мотивтер мен ажеттіліктерін алыптастыру, физикалы жне психикалы асиеттеріні толы дамуын, салауатты мір салтын йымдастыруда дене шынытыру ралдарын шыармашылы олдана білуін амтамасыз ету болып табылады.
Осы масатты жзеге асыру барысында тмендегі міндеттерді шешуді талап етеді:
– денсаулыты ныайту, азаны ызметтік ммкіндіктерін арттыру жне негізгі физикалы (дене) асиеттерін дамыту;
– дамыту жне сауытыру баытындаы дене жаттыулары, базалы спорт трлеріні іс-имыл дістері мен техникасы арылы имылды тжірибені байыту, имыл-озалыс мдениетін алыптастыру;
– дене шынытыру жне спорт туралы, оларды тарихы, азіргі дамуы жне салауатты мір салтын алыптастырудаы рлі туралы білімдерді игеру;
– тланы о асиеттерге трбиелеу, оу жне жарыс рекеттерінде жымды рекеттестік пен ынтыматастыты межелерін сатау.
Оу бадарламасыны рылымы мен мазмны. Бадарлама екі блімнен трады: «Дене шынытыру туралы білім» (апаратты компонент), «Денені жетілдіру» (рекеттік компонент).
«Дене шынытыру туралы білім» бліміні мазмны адамны таным белсенділігіні дамуы туралы негізгі тсініктеріне сйкес келіп, «азастандаы спорт пен дене шынытыруды даму тарихы», «азіргі оамдаы спорт жне дене шынытыру», «Адамны дене мдениеті» таырыптарын амтиды. Онда азастандаы спорт жне дене шынытыруды дамытуды, республикадаы лтты спорт трлеріні алыптасуы, азіргі оамдаы дене шынытыруды дамытуды негізгі баыттары, белсенді демалысты йымдастыру жолдары жне дене шынытыру ралдарыны кмегімен адам денсаулыын ныайту тсілдері туралы мліметтер енгізілген. Сонымен атар, бл блімдерде дене жне спортты дайындытарды негізгі тсініктері, з бетімен дене шынытыру жаттыуларымен айналысуды йымдастыру мен ткізу ерекшеліктері жан-жаты ашылып крсетілген жне ауіпсіздік техникасын адаалау мен талап етуді ережелері берілген.
«Денені жетілдіру» блімінде оушыларды дене дайындыын арттыруа баытталан жне жалпы дене шынытыру дайындыын жетілдіру ралдары туралы мліметтер беріледі.
Дене шынытыру дайындыын жетілдіру ралдары ретінде бадарламаа айындалан маызы бар базалы спорт трлерінен (жзу, шаымен жарысу, спортты ойындар, жеіл атлетика, акробатика элементтерімен гимнастика) дене шынытыру жаттыулары мен озалыс рекеттері сынылып отыр. Сонымен атар, бадарламада азастандаы дене шынытыру туралы тарихи ерекшеліктерді ашатын «лтты ойындар» таырыбы берілген.
Оу бадарламасы дене шынытыруды базалы рамынан тратын материалдарды сынады. Базалы (инвариантты) компонент дене шынытыру саласындаы жалпы білім беру даярлыыны мемлекеттік стандартын айындайды.
Вариативті компонент дене шынытыру малімі оу процесіні сан-алуан трлерін олдануа жне оытуды заманауи дістері мен педагогикалы технологияларын енгізуге бадарлайды. Вариативті компонент мектепті тран орны, материалды базасы мен айматы орналасу ерекшеліктерін, малімні ммкіндіктері мен оушыны ызыушылытарын ескеру ажеттілігіне негізделгендіктен, оу материалдарын жергілікті білім беру мекемелері сынады жне оны дене шынытыру малімі зірлейді.
Бадарлама оушыларды дене шынытыру бойынша дене дайындыы дегейін анытауа оятын талаптармен аяталады. Аталан талаптар трт негізгі тсінікке сйенеді: «білу/тсіну», «мегеру», «крсете білу» жне «мегерген білімі мен біліктілігін кнделікті мірде жне практикалы рекетте олдануы тиіс».
Бадарламалы талаптар екі трлі ызмет атарады. Бір жаынан, олар бадарламалы материалды оушыны табысты мегеруін баалауды критерийі болса, екінші жаынан негізгі орта білім беру бадарламасын аятайтын р оушыны міндетті трде мегеруі тиіс білім мазмнын крсетеді. Осы бадарламалы талаптарды ескеріп, рбір оушыны жеке ммкіндіктері мен жынысты даму ерекшеліктерін баамдай отырып, малім здігінен жеке талаптар ойып (орытынды тапсырмалар), талаптарды зіндік шкаласын руына жне сол бойынша оушыларды жылды лгерімдерін баалауына болады. Осындай зіндік жол дене шынытыру маліміне оыту-йретуді барлы кезедерінде оушыларды даму дегейлеріні жеке жас ерекшеліктерін ескере отырып, саба лгерімдерін шынайы баалауа ммкіндік береді.
Оу процесін йымдастыру жне жоспарлау трлері.Негізгі мектептегі дене шынытыруды педагогикалы жйесін йымдастыруды негізгі трі дене шынытыру сабатары, оу кндерінде йымдастырылатын дене трбиесі жне сауытыру іс-шаралары, спортты жарыстар мен мерекелік шаралар, спортты йірмелерде шылдану, дене жаттыуларымен здігімен шылдану (й тапсырмалары). Сонымен атар дене шынытыру сабатары оушыларды дене шынытыру пніні мазмнын игеру процесіндегі іс-рекеттерін йымдастыруды негізгі трі болып табылады.
Орта білім беруді мемлекеттік жалпы білім беру стандартына сйкес, бадарламада оушыларды гендерлік аида (сынып толымдылыына арамастан л жне ыз балалар топтары) бойынша бліп оыту арастырылан. Оу процесін йымдастыруда аталан жадайды ескерген дрыс.
Типтік оу бадарламасына сйкес «Дене шынытыру» пні бойынша оу жктемесіні клемі мынадай:
5 сынып – аптасына 3 саат (барлыы 102 саат);
6 сынып – аптасына 3 саат (барлыы 102 саат);
7 сынып – аптасына 3 саат (барлыы 102 саат);
8 сынып – аптасына 3 саат (барлыы 102 саат);
9 сынып – аптасына 3 саат (барлыы 102 саат).
Дене шынытыру бойынша саба ткізу барысында келесі оу пндерімен пнаралы байланыс орнатылады:
«Орыс тілі», «аза тілі»: дене шынытыру сабатарында олданылатын терминдер бойынша сз орын толытыру;
«Физика»: «механикалы жмыс», «ауаны арсылыы», «денені массасы», «біралыпты жне біралыпты емес сыру», «уат» туралы тсініктерді оу-жаттыу дерісінде олдану;
«Математика (Алгебра, Геометрия)»: биіктік, зынды, жылдамды, араашыты жне уаытты лшеу; зындыа жне биіктікке секіру кезіндегі жгіруді есептеу;
«Биология»: адамны тірек-имыл аппараты, анайналым жне тыныс алу жйесі, блшыет жмыстары мен ажуды пайда болуы туралы тсінік;
- жктеме кезіндегі жректі ысару жиілігі туралы;
- шылым шегі мен алкогольдік ішімдіктер ішуді адам азасына тигізетін теріс сері туралы материалдарды олдану;
«Дниежзі тарихы», «азастан тарихы»: олимпиадалы озалысты пайда болу тарихы;
- азаты лтты спорт трлеріні пайда болу тарихы;
«География»: баыт тстарын білу, жергілікті жерлердегі трлі белгілер жне карта бойынша бадар алу біліктілігі;
«Музыка»: дене шынытыру сабаында музыкалы уендерді олдану;
- жаттыуларды спортты ралдармен жне ралдарсыз уенмен орындау кезінде екпін, уен жне динамиканы кешенді олдана білу біліктілігі;
«Бейнелеу нері»,«Сызу»: дене жаттыулар крсету шін бейнелі суреттерді олдану; адам денесін семдік трысынан арастыруды алыптастыру;
«Технология»: ебексйгіштікті жне за мерзім жмыс істеу абілетін трбиелеу.
БАЗАЛЫ МАЗМНЫ
5-сынып
Барлыы – 102 саат (аптасына 3 са.)
Бадарлама бойынша жылды сааттар санын
тосандара блу
| Бадар-лама трлері | Бадарлама блімдері | Оу тосандары | ||||
| Базалы | 1. Жеіл атлетика | - | - | |||
| 2. Спорт ойындары | ||||||
| 3. Гимнастика | - | - | - | |||
| 4. Шаы дайындыы | - | - | - | |||
| 5. лтты ойындар | - | - | ||||
| 6. Жзу | - | - | - | |||
| Базалы компонент бойынша сааттар саны: | ||||||
| Вариативті | 1. Айматы климатты жадайына байланысты | - | ||||
| 2. Малімні тадауы бойынша (лтты спорт трлерін олдану) | ||||||
| Вариативті компонент бойынша сааттар саны: | - | |||||
| Оу жылы бойынша сааттар саны () |
Ескерту:
* арсыз аудандарда (отстік ірлер) шаы дайындыыны орнына таза ауада озалмалы ойындарды ткізу сынылады.
** Жзу сабаын ткізу ммкін болмаан жадайда, оны орнына гимнастика сабаын ткізу сынылады.
БІЛІМ НЕГІЗДЕРІ
Ежелгі Олимпиада ойындары туралы тарихи мліметтер. Дене трбиесі жне адамды дене шынытыру трыдан масатты жетілдіру. Жарааттануды алдын алу. Денсаулыты ныайту. Денсаулыты ныайтуа баытталан тзету гимнастикасы. Мектептегі дене шынытыру сабатарыны гигиеналы маызы жне йымдастыру негіздері.
Жеіл атлетика
Жоары жне тмен срелер. дете жгіру. 30 м жне 60 м жылдам жгіру. 10-12 мин бір алыппен жгіру. 1000 м (ыздар) жне 2000 м (лдар) ашытыа жгіру, уаыт есептеледі. 7-9 адыммен жгіріп келіп «тізені бгу» тсілімен зындыа секіру. 7-9 адымен жгіріп келіп «аттап ту» тсілімен биіктікке секіру. Шаын допты 10-15 м ашытытан нысанаа латыру. Шаын допты алыса латыру. Жгіру, зындыа жне биіктікке секіру, допты нысанаа латырудан рылан озалмалы ойындар мен эстафеталар.
Спорт ойындары
Баскетбол. Ойыншыны тру алпы. Баскетболшыны тру алпында аяты аяа тіркестіре о (сол) апталмен, арамен жне ала озалу. Доппен жне допсыз орындалатын брылулар. Секіріп тотау. Допты кеудеден екі олмен беру жне абылдау. Допты бір орында еденнен серпіп трып баыт пен жылдамдыты згерте доппен озалу. Бір орында трып допты латыру. Баскетбол ойыныны элементтерінен рылан озалмалы ойындар. орытындылау ойыны.
Волейбол. Ойыншыны тру алпы. Адымды тіркестіре, алдымен жне арасымен ала озалу. Бір орында трып екі олмен допты жоарыдан беру. Бір орында трып допты тменнен екі олмен абылдау. Тордан 3-6 м ашытыа орналасып, допты тменнен ойына осу. орытындылау ойыны.
Футбол. Ойыншыны тру алпы. Адымды тіркестіре, ала жне арта, о жа жне сол жа бйірмен озалу. Баытты жне жылдамдыты згертіп жгіру. Бір орында тран жне домалап бара жатан допты аяты ішкі жаымен жне стерді орта блігімен соу. Допты аяты ішкі жаымен жне табанмен тотату. Тік баытпен, баытты жне жылдамдыты згерте отырып доппен озалу. апашыны ойыны. Футбол ойыныны элементтерінен рылан озалмалы ойындар.
ол добы (Гандбол). Ойыншыны тру алпы. Адымды тіркестіре, ала жне арта, о жа жне сол жа апталмен озалу. Допты екі олмен аып алу. Жгіріп келе жатып допты беру. Секіріп, допты бір олмен сермей латыру. Допты еденнен екі олмен кезектестіре серпіп озалу. апашыны ойыны. Гандбол ойыныны элементтерінен рылан озалмалы ойындар.
Гимнастика
Сапты жаттыулар. озалыс кезінде орындалатын сапты жаттыулар. Жру трлері: сапты, аяты шымен, кшемен, тізені биік ктеріп, жартылай, толы отырып. Ажырау жне осылу арылы бір колоннадан екі колоннаа сап ру. иаштап, арама-арсы баытпен жне жыланша жру.
Жалпы дамыту жаттыулары. Саппен жріп келе жатып орындалатын жалпы дамыту жаттыулары. Дрыс мсінді (дене бітімін) алыптастыруа, тепе-тедік пен назар салу сезімін дамытуа ыпал ететін жаттыулар. Спорт ралдарымен жне спорт ралдарынсыз орындалатын жалпы дамыту жаттыулары. Тзету гимнастикасыны жаттыулар кешені.
Акробатика. Жрелей отыран алыптан ала жне арта аунау. Жауырына тру. Статикалы элементтерден рылан жаттыулар («кпір», «шпагат», «арлыаш»). Акробатикалы элементтерден рылан озалмалы ойындар мен эстафеталар. Гимнастикалы кедергілерден ту.
Кермеде орындалатын жаттыулар (лдар). Асылып трып бір аяты сермеп, екінші аяпен итеріле аударылып тсу – таяну алпын абылдау; таяну алпынан аяты арта сермеп, оа брыла секіріп тсу (керме сол жата). Кермеде тартылу.
Трлі биіктіктегі сыры (ыздар). Тменгі сырыта орындалатын жаттыулар. Асылып тран алыптан бір аяты сермеп, екінші аяпен итеріліп аударылып тсу – таяну алпын абылдау; таяну алпынан сол аяты арта сермеп, о аяпен сола брыла секіріп тсу. Тменгі сырыта тартылу.
Арана рмелеу. ш тсілмен арана рмелеу (аранны биіктігі – 2,5-3 м).
Тепе-тедік жаттыулары. Бренемен жру трлері: аяты шымен (ол жанында). Тізені биік ктеріп (ол белде), аяты аяа тіркестіре озалу (ол белде). Аяты айастыра тотап, бір орында брылу. Жылдам жріп келіп ыру жне жмса тсенішке тсу.
Гимнастикалы кіші аттан таянып секіру. Жгіріп келіп тізені бгіп секіру (серіппе мен кіші атты араашытыы 30-35 см; биіктігі ыздар шін 100 см, лдар – 110 см).
Ыраты гимнастика. Жалпы дамыту жаттыуларын уенмен орындау (8-10 кешенді жаттыу).
Шаы дайындыы
Алма-кезек екі адымды жріс. Бір мезгілді бір адымды жріс. Дге «шырша» тсілімен ктерілу. Шаышыны тмен тру алпынан еіске тсу. «Соа» тсілімен тежелу. Аяты ктере адымдап брылу. Шаымен 2000 м ашытыты жріп ту.
Дала жарысы. ар жо аудандарда (отстік ірлер) шаы дайындыыны орнына жргізіледі. Жазы далада жру жне жгіру. Тауа арай жне таудан жгіріп тсу. 1000 м жгіру.
лтты ойындар
Тарту жне итеріп шыару секілді рекеттерден тратын жекесайыс трлері. «Кім жйрік», «Балапандар», «аршыалар мен арлыаштар».
Жзу
Етпеттеп жне шалалап кроль тсілімен жзуді йренуге арналан арнайы жаттыулар. Шалалап кроль тсілімен жзу кезіндегі ая пен олды имылдарын йлестіру. Етпеттеп жне шалалап кроль жзу тсілімен ыса ашытытарды жзіп ту. Тырдан (тмбеден) жне суда орындалатын срелер (старт). Суда ткізілетін ойындар жне ойын тріндегі жаттыулар.
5-сынып оушыларыны имыл-озалыс сапаларын игеру дадыларын анытауа арналан оу нормативтері
| № | орытынды жаттыулар | лдар | ыздар | ||||
| «5» | «4» | «3» | «5» | «4» | «3» | ||
| 60 м жгіру (с) | 10,0 | 10,6 | 11,2 | 10,4 | 10,8 | 11,4 | |
| 2000 м жгіру | уаыт есептелмейді | ||||||
| зындыа секіру (см) | |||||||
| Биіктікке секіру, см | |||||||
| Доп латыру (150г), м | |||||||
| Биік кермеде тартылу (рет) | - | - | - | ||||
| Асылып жатып аласа кермеде тартылу (рет) | - | - | - | ||||
| Арана рмелеу (м) | |||||||
| Шаымен 1 ш жгіру, (мин, с) | 6,30 | 7,00 | 7,40 | 7,00 | 7,30 | 8,10 | |
| Шаымен 2 ш жгіру | уаыт есептелмейді | ||||||
| Жзу (м) | |||||||
| арсыз аудандарда 1500м жгіру ( мин, с) | 8,50 | 9,30 | 10,00 | 9,00 | 9,40 | 10,30 |
5 сынып оушыларыны дене дайындытарын баалау кестесі
лдар
| Сына трлері | Дене дайындыыны дегейі | |||||
| Х | т-мен | орта-шадан тмен | орташа | орташа-дан жоары | жоары | |
| 30 м жгіру | 5,6 | 6,5 | 6,4 – 5,9 | 6,0 – 5,3 | 5,2 -4,9 | 4,8 |
| Бір орыннан зындыа секіру | 133 -142 | 143–163 | 164– 173 | |||
| Ныыздалан допты екі олмен бастан асыра латыру | 260- 312 | 313–419 | 420 – 472 | 473,0 | ||
| 3×10 м айталап жгіру | 9,3 | 10,0 | 9,9 – 9,7 | 9,6 – 9,0 | 8,9 – 8,7 | 8,6 |
| олды білезік буыныны динамометриясы (о олмен) | 17,6 | 13,0 | 14,0–15,0 | 16,0-20,0 | 21,0 – 22,0 | 23,0 |
5 сынып оушыларыны дене дайындытарын баалау кестесі
ыздар
| Сына трлері | Дене дайындыыны дегейі | |||||
| Х | тмен | орта-шадан тмен | орташа | орташа-дан жоары | жоа-ры | |
| 30 м жгіру | 5,8 | 6,5 | 6,4 – 6,2 | 5,9 – 5,3 | 5,2 -5,0 | 4,9 |
| Бір орыннан зындыа секіру | 146,0 | 125 -135 | 136 – 156 | 157 – 167 | ||
| Ныыздалан допты екі олмен бастан асыра латыру | 325,0 | 212,0 | 213 - 271 | 272–386 | 387 – 440 | 441,0 |
| 3×10 м айталап жгіру | 9,7 | 10,6 | 10,5–10,2 | 10,1 – 9,3 | 9,2 – 9,0 | 8,9 |
| олды білезік буыныны динамометриясы (о олмен) | 16,0 | 11,5 | 12,0 –13,5 | 14,0 -18,0 | 18,5 – 20,0 | 23,5 |
6-сынып
Барлыы - 102 саат (аптасына 3 са.)
Бадарлама бойынша жылды сааттар санын
тосандара блу
| Бадар-лама трлері | Бадарлама блімдері | Оу тосандары | ||||
| Базалы | 1. Жеіл атлетика | - | - | |||
| 2. Спорт ойындары | - | |||||
| 3. Гимнастика | - | - | - | |||
| 4. Шаы | - | - | - | |||
| 5. лтты ойындар | - | - | ||||
| 6. Жзу | - | - | - | |||
| Базалы компонент бойынша сааттар саны: | ||||||
| Вариативті | 1. Айматы климатты жадайына байланысты | - | ||||
| 2. Малімні тадауы бойынша (лтты спорт трлерін олдану) | ||||||
| Вариативті компонент бойынша сааттар саны: | - | |||||
| Оу жылы бойынша сааттар саны (): |
Ескерту:
* арсыз аудандарда (отстік ірлер) шаы дайындыыны орнына таза ауада озалмалы ойындарды ткізу сынылады.
** Жзу сабаын ткізу ммкін болмаан жадайда, оны орнына гимнастика сабаын ткізу сынылады.
БІЛІМ НЕГІЗДЕРІ
азастандаы олимпиадалы озалыс. мірлік маызы бар имыл-озалыс біліктіліктері мен дадыларын алыптастырудаы дене жаттыуларыны маызы. Дене шынытыру сабатарында жарааттануды алдын алу шаралары. Оушыларды денсаулытарын ныайту жне оларды спортты йірмелерге тартудаы жалпы дамыту жаттыуларыны маызы. Трлі дене жктемелеріне азаны реакциясы.
Жеіл атлетика
30-60 м ашытыа жылдам жгіру. 10-12 мин. орташа арынмен жгіру. 1500 м ашытыа жгіру (уаыта). Далалы жазытыта 2000 м ашытыа жгіру (уаыт есептелмейді). Жгіріп келіп «тізені бгу» тсілімен зындыа секіру. Жгіріп келіп «аттап ту» тсілімен биіктікке секіру. 5-10 м зындыа жне биіктікке секіруді толы йлесіммен орындау, нтиже есептелінеді. Шаын допты алыса жне нысанаа латыру, нтиже есептелінеді. Секіру, жылдамдыа жгіру жне допты нысанаа латырудан рылан озалмалы ойындар мен эстафеталар.
Спорт ойындары
Баскетбол. Тменгі сыныптарда йретілген діс-тсілдерді айталау. Бір орында трып жне озалыста допты кеуде тсында екі олмен абылдау; иытан жне бастан асыра беру. озалу баыты мен жылдамдыты згертіп доппен озалу. Бір орыннан жне екі адым жасап допты себетке латыру. Баскетбол ойыныны элементтерінен рылан озалмалы ойындар. Жеілдетілген ережелер бойынша ойын.
Волейбол. Тменгі сыныптарда йретілген діс-тсілдерді айталау. Ойыншыны тру алпы. Бір орында жне орын ауыстыран со допты екі олмен жоарыдан ктеру. Бір орында жне орын ауыстырудан кейін допты тменнен ктеру. Тордан 3-6 м ашытыа орналасып, допты тменнен тік олмен ойына осу. Ойын жне ойын тапсырмалары. Жеілдетілген ережелер бойынша ойын.
Футбол. Тменгі сыныптарда йретілген діс-тсілдерді айталау. Игерілген озалу техникаларынан рылан діс-тсілдер. Допты аяты ішкі жаымен жне табанмен тотату. Домалап келе жатан допты аяты ішкі жаымен жне стерді ортаы блігімен соу. 2-3 адымнан жгіріп келіп серігіне аяпен доп беру. Серігі берген допты абылдау жне оны тотату (ара-ашыты 5-6 м). Орташа арында тік баытпен жне доа бойынша доппен озалу. апашыны ойыны. Ойын жне ойын тапсырмалары. Жеілдетілген ережелер бойынша ойын.
Гандбол. Тменгі сыныптарда йретілген діс-тсілдерді айталау. Бір орында трып жне озалыста допты абылдау жне беру. Орташа арында озалып келе жатып, серігіне допты бір олмен иытан асыра беру. Допты екі олмен кезектестіре еденнен серпе отырып озалу жне тотау трлері. апашыны ойыны. Ойын жне ойын тапсырмалары. Жеілдетілген ережелер бойынша ойын.
Гимнастика
Сапты жаттыулар. Сапта жргенде орындалатын жаттыулар. Жру трлері: сапты, аяты шымен, кшемен, тізені биік ктеріп, жартылай отырып. Жартылай оа жне сола брылу. Бір орында трып ажырау жне осылу. озалыста келе жатып ажырау жне осылу арылы екі колоннадан трт колоннаа сап ру.
Жалпы дамыту жаттыулары. Саппен озалып келе жатып орындалатын жалпы дамыту жаттыулары. Дрыс мсін (дене бітімін) алыптастыруа, тепе-тедік пен назар салу сезімін дамытуа ыпал ететін жаттыулар. Спортты ралдармен жне ралдарсыз орындалатын жалпы дамыту жаттыулары. Тзету гимнастикасыны жаттыулар кешені.
Акробатика. Жинаталып отыран алыптан ала жне арта аунау. Бірізділікпен 2-3 аунап домалау. Жауырына тру. Ала мтыла аунау. Жрелей отыран алыптан арта аунау. Арта шалайып, серігіні кмегімен «кпірге» тру. олды кмегімен «шпагата» отыру. Акробатикалы элементтерден рылан озалмалы ойындар мен эстафеталар.
Аласа кермеде орындалатын жаттыулар (лдар). Бір аяты сермеп, екінші аяпен итеріле аударылып тсіп таяну; таянып тран алыптан аяты арта сермеп 90° брылып секіріп тсу. Кермеде тартылу.
Трлі биіктіктегі сыры (ыздар). Сырыта асылып трып шайала-тербелу, екінші аяпен итеріле ктеріліп айналу; таянып тран алыптан сол аяты сермеп, о аяпен айналып, олды арта жібермей серпіліп секіру.
Арана рмелеу. Арана екі жне ш тсілмен рмелеу (биіктігі 3-4 м).
Тепе-тедік жатыулары. Бір аяпен тепе-тедік стау («арлыаш»). Бренеде жру трлері: аяты шымен (ол жанында); тізені биік ктеріп (ол белде). Айналулар. Аяты кезектестіре секіру. Бренені стімен жгіріп келіп алыса секіріп тсу.
Таянып секіру. Жгіріп келіп аяты бгіп таянып секіру. Гимнастикалы ааш атты стінен аяты ашып секіріп ту, серіппе мен ааш атты ара-ашытыы 35-45 см, биіктігі 100 см (ыздар) жне 110 см (лдар).
Ыраты гимнастика. Жалпы дамыту жаттыуларын уенмен орындау (8-10 кешенді жаттыу).
Шаы
Алма-кезек екі адымды жріс жне бір мезгілді бір адымды жрісті толы йлесіммен орындау. «Конький» тсілімен озалу (таяты кмегінсіз).
Жылдам екпінде «шырша» тсілімен дге ктерілу. Шаышыны тмен тру алпында еіске тсу жне «соа» тсілімен тежелу. Жазы далада 3000 м ашытыты шаымен жгіріп ту.
Дала жарысы(ар жо аудандарда (отстік ірлер) шаы дайындыыны орнына жргізіледі). Жазы далада 1500 м жгіру. Табии кедергілерді айналып ту.
лтты ойындар
Тменгі сыныптарда йретілген лтты ойындарды айталау. «Балапандар», «аршыалар мен арлыаштар», «Тау теке», «Теге алу» жне т.б.
Жзу
Етпеттеп жне шалалап кроль тсілімен жзуді йретуге арналан арнайы жаттыулар. Етпеттеп кроль тсілімен жзу кезіндегі ол мен аяты имылдарын тыныс алумен йлестіру. Шалалап кроль тсілімен жзу кезіндегі ол мен аяты имылдарын йлестіру. Етпеттеп жне шалалап кроль тсілімен жзу кезіндегі брылу тсілдері. Судан сре (старт). Тырдан (тмбеден) орындалатын сре (старт). Суда ткізілетін ойын трлері жне ойын тріндегі жаттыулар.
6-сынып оушыларыны имыл-озалыс сапаларын игеру дадыларын анытауа арналан оу нормативтері
| № | орытынды жаттыулар | лдар | ыздар | ||||
| «5» | «4» | «3» | «5» | «4» | «3» | ||
| 1. | 60 м жгіру (с) | 9,8 | 10,4 | 11,1 | 10,3 | 10,6 | 11,2 |
| 2. | 1500 м жгіру (мин, с) | 7,30 | 7,50 | 8,10 | 8,00 | 8, 20 | 8,40 |
| 3. | 2000 м жгіру | уаыт есептелмейді | |||||
| 4. | зындыа секіру (см) | ||||||
| 5. | Биіктікке секіру (см) | ||||||
| 6. | Доп латыру (150г), м | ||||||
| 7. | Биік кермеде тартылу (рет) | - | - | - | |||
| 8. | Аласа кермеде, жатып тартылу (рет) | - | - | - | |||
| 9. | Шаымен 2 ш жгіру (мин, с) | 14,00 | 14,30 | 15,00 | 14,30 | 15,00 | 15,30 |
| 10. | Шаымен 3 ш жгіру | уаыт есептелмейді | |||||
| 11. | Жзу 50 м | 1,00 | у/е-мейді | 25м | 1,10 | у/е-мейді | 25м. |
| 12. | арсыз аудандарда 1500 м жгіру, мин, с | 8,00 | 8,30 | 8,50 | 8,20 | 8,50 | 9,50 |
6 сынып оушыларыны дене дайындытарын баалау кестесі
лдар
| Сына трлері | дене дайындыыны дегейі | |||||
| Х | тмен | орташа-дан тмен | орташа | орташа-дан жоары | жоары | |
| 30 м жгіру | 5,3 | 6,0 | 5,9 – 5,7 | 5,6 – 5,0 | 4,9 -4,7 | 4,6 |
| Бір орыннан зындыа секіру | 144 -155 | 156 – 178 | 179– 192 | |||
| Ныыздалан допты екі олмен бастан асыра латыру | 265- 319 | 320– 428 | 429– 482 | |||
| 3х10 м айталап жгіру | 9,0 | 9,9 | 9,8 – 9,5 | 9,4 – 8,6 | 8,5 – 8,2 | 8,1 |
| олды білезік буыныны динамометриясы (о олмен) | 20,3 | 15,0 | 16,0 –17,0 | 18,0 -22,0 | 23,0 – 25,0 | 26,0 |
6 сынып оушыларыны дене дайындытарын баалау кестесі
ыздар
| Сына трлері | дене дайындыыны дегейі | |||||
| Х | тмен | орташа-дан тмен | орташа | орташа-дан жоары | жоа-ры | |
| 30 м жгіру | 5,6 | 6,3 | 6,2 – 6,0 | 5,9 – 5,3 | 5,2 -5,0 | 4,9 |
| Бір орыннан зындыа секіру | 136 -144 | 145 – 161 | 162 – 169 | |||
| Ныыздалан допты екі олмен бастан асыра латыру | 237– 287 | 298 – 420 | 421– 481 | |||
| 3х10 м айталап жгіру | 9,6 | 10,5 | 10,4-10,1 | 10,0 – 9,2 | 9,1 –8,8 | 8,7 |
| олды білезік буыныны динамометриясы (о олмен) | 18,0 | 11,5 | 12,0 –14,5 | 15,0 -21,0 | 21,5 – 24,0 | 24,5 |
7-сынып
Барлыы - 102 саат (аптасына 3 са.)
Бадарлама бойынша жылды сааттар санын
тосандара блу
| Бадар-лама трлері | Бадарлама блімдері | Оу тосандары | ||||
| Базалы | 1. Жеіл атлетика | - | - | |||
| 2. Спорт ойындары | ||||||
| 3. Гимнастика | - | - | - | |||
| 4. Шаы | - | - | - | |||
| 5. лтты ойындар | - | - | ||||
| 6. Жзу | - | - | - | |||
| Базалы компонент бойынша сааттар саны: | ||||||
| Вариативті | 1. Айматы климатты жадайына байланысты | - | ||||
| 2. Малімні тадауы бойынша (лтты ойын трлерін олдану) | ||||||
| Вариативті компонент бойынша сааттар саны: | - | |||||
| Оу жылы бойынша сааттар саны (): |
Ескерту:
* арсыз аудандарда (отстік ірлер) шаы дайындыыны орнына таза ауада озалмалы ойындарды ткізу сынылады.
** Жзу сабаын ткізу ммкін болмаан жадайда, оны орнына гимнастика сабаын ткізу сынылады.
БІЛІМ НЕГІЗДЕРІ
азіргі заманы азастанда спорт ойындарыны даму тарихы. Жаттыуларды орындау кезінде зін баылау жне зіндік сатануды негізгі дістері. Таматану, оны бойды суі мен дамуындаы маызы. Шылым шегу мен алкогольді зияндытары. ауіпсіздік ережелері.
Жеілатлетика
Жгіру техникасын жетілдіруге баытталан арнайы жаттыулар.
Жгіру. 30 м жне 60 метрге спринтерлік жгіру. 1000 м (ыздар) жне 2000 м (лдар) дала жарысы. Орта жне алыс ашытыа жгіру кезіндегі брылулар. 400 м жне 800 м ашытыты біралыпты екпінмен жгіріп ту. Эстафеталы жгіру (жгіру ашытыын малім немесе оушы анытайды).
Секірулер. Секіру техникасын жетілдіруге арналан арнайы жаттыулар. зындыа жне биіктікке секіру кезіндегі жгіру техникасыны дербес лгісін тадау. Жгіріп келіп «тізені бгу» тсілімен зындыа секіруді толы йлесімде орындау. Жгіріп келіп «аттап ту» тсілімен биіктікке секіруді толы йлесімде орындау.
Латырулар. Латыру техникасын жетілдіруге арналан арнайы жаттыулар. Бір орыннан шаын допты нысанаа латыру. Жгіріп келіп шаын допты алыса латыруды толы йлесімде орындау.
Жгіру, секіру жне латырулардан рылан ойындар мен эстафеталар.
Жалпы дене дайындыына арналан жаттыулар.
Сына тапсырмалары: 60 м жгіру, бір орыннан зындыа секіру, 3×10 м айталап жгіру, 1500 м жгіру.
Гимнастика
Сапты жаттыулар. озалыс кезінде бір колоннадан екі, ш жне трт колоннаа айта сап ру. иаштап, арама-арсы баытта, жыланша жне арсы кезігетін колоннада озалу.
Дрыс мсінді (дене бітімін) алыптастыруа арналан жаттыулар, тыныс алу гимнастикасыны жаттыулары, дене салмаын реттеуге жне дене дамуыны жеке ерекшеліктерін ескере отырып, дене келбетін тзетуге арналан жаттыулар кешені.
Жалпы дене дайындыына арналан жаттыулар.
Акробатика.. лдар: ала мтыла аунау; тотамай 3-4 мрте бірге ала-арта аунау; аяты жоары ктеріп, бас жне ола тру; ола тру. Бйірге аунау. Тменгі сыныптарда йретілген акробатикалы жаттыулар (жаттыу трлерін малім немесе оушы тадайды).
ыздар: Бірізді 3-4 мрте аунау; тепе-тедік стап тран алыптан ала аунап жрелей отыру; отыран алыптан арта сол иы арылы аунап, жартылай шпагата отыру (ол екі апталда); тргеліп тран алыптан «кпір» жасау, алпына тсу жне айтадан бастапы алыпа келу; бір бйірге аунау. Тменгі сыныптарда игерілген хореография жне ыраты гимнастика элементтерінен рылан комбинация.
Таянып секіру. Таянып секіру техникасын жетілдіруге баытталан арнайы жаттыулар. Кіші ааш аттан аяты ашып секіріп ту. Ааш аттан аяты бгіп секіріп ту (ааш атты биіктігі ыздар шін 100-110 см, лдар – 110-120 см).
Керме (лдар). Кермеде тартылу. Бір аяты сермеп, екінші аяпен итеріліп аунап тсіп таяну; бір аяты сырытан ала жне арта ткізе таяну, секіріп тсу. Таянып тран алыптан аяты кезегімен сырытан асыра ткізіп арттан таяну; сол (о) олмен айнала брылып таяну; аяты арта сермей секіріп тсу.
ос сыры (лдар). Ыри мініп таяну; аяты ашып отыру; аяты ішке тсіру жне таянып трып тербелу; сол жамбаса отыру; аяты сырытан асырып ткізіп о жамбаса отыру, секіріп тсу. Таянып трып тербелу жне аяты ала, арта сермеп секіріп тсу трлері.
Трлі биіктіктегі сыры (ыздар). Ыри секіріп жоары сырыта асылу; тербелу; аяты бгіп тменгі сырытан асыра ткізіп арамен жату; шебермен айнала сола брылып (сол ол бойымен) таяну; шебермен айнала оа брылып (о ол бойымен) таяну; аяты арта сермеп оа брыла, сол апталмен секіріп тсу.
Брене. Тепе-тедік жаттыулары. олмен бренеге таянып трып, бір аяты сермей ткізіп бренеге отыру; брылу жне аяты сермей ткізіп бір жамбаса отыру – ол екі апталда; олмен арттан таянып, аяты ала сермей жрелей отыру; бір аяты сермеп, екіншісімен итеріліп аяа тру; ол жоары; бір орында жне ала озалып мнерлеп секіру; мнерлеп жру жне жгіру трлері; 180° брылулар; шалая итеріліп секіріп тсу.
Арана рмелеу. Тменгі сыныптарда йретілген тсілмен арана рмелеу (лдар 4 м, ыздар – 3 м).
Сына тапсырмалары: кермеде тартылу; арада жатып денені ктеру, ол желкеде; бірізділікпен домалап аунау; еденде таянып жатып олды бгіп-жазу.
Шаы
Шаы жрістеріні техникасын жетілдіруге арналан арнайы жаттыулар. Бір мезгілді екі адымды жріс. Бір мезгілді бір адымды жрісті екі мезгілді алма-кезек жріспен кезектестіре озалу. Шаымен таянып жне сермей брылу. Шаымен аттап ту жне асып тсу арылы табии кедергілерден ту. Шаышыны тмен тру алпында еіске тсу. Соаша тежелу. Конький тсілімен жру. 3 ш ашытыты ту (уаыт есептелмейді).
Жалпы дене дайындыына арналан жаттыулар.
Сына тапсырмалары: шаымен 2 ш ашытыты ту.
Дала жарысы
Денелік жне техникалы дайындыты арнайы жаттыулары. Кедергілерден секіріп ту, ырулар, белгіленген нктеге секіріп шыуды жне тсуді длдікпен орындау; жгіріп, адымдап рге ктерілу жне тсу; ойлы-ырлы жерлерде жрумен жгіруді кезектестіру; 2 ш ашытыа жгіру.
Сына тапсырмалары: ойлы-ырлы жерлерде 2 ш ашытыа жгіру.
Спорт ойындары
Футбол. Футбол ойыныны техникалы тсілдерін ныайту мен бекітуге арналан арнайы жаттыулар. Жалпы дене дайындыыны жаттыулары.
Допты бір орында трып беру (тік баытта, клденеінен, иаштап, тмен жне жоары). шып келе жатан допты тотату. Допты арсыластан тартып алу (соып жіберу жне табанмен допа жанасу арылы). Допты брыштан жне апталдан ойына осан со шабуыл мен ораныста іске асырылатын тактикалы рекеттер. оранысты йымдастыру жне арсылас арымта шабуыл йымдастыран кездегі техникалы-тактикалы рекеттер. Ойынны тактикалы комбинацияларын шыдау. Футбол жне мини-футбол ойындары.
Волейбол. Волейбол ойынындаы техникалы тсілдерді ныайту жне жетілдіруге арналан арнайы жаттыулар. Жалпы дене дайындыыны жаттыулары.
Допты тменнен жне жоарыдан тігінен ойына осуды тордан асырып орындау. Орын ауыстыран со допты айматан аймаа (зонадан зонаа) беру. Шабуыл соысы. Тосауыл ою. Тактикалы рекеттер (ораныстаы ойыншыларды ойына осылан допты абылдау жне оны келесі ойыншыа беру кезіндегі рекеттері). Арты шептегі ойыншыны ораныста шабуылшыны сатандыру кезіндегі ойыны. Волейбол оу ойыны.
Баскетбол. Баскетбол ойынындаы техникалы тсілдерді ныайту жне жетілдіруге арналан арнайы жаттыулар. Жалпы дене дайындыыны жаттыулары.
Секіріп допты бір жне екі олмен себетке латыру. Техникалы-тактикалы рекеттер (дербес жне командалы): ораушыны дербес орану рекеттерін орындау кезіндегі озалу трлері; допты жлып алу жне соып жіберу. Доппен жне допсыз рекет етуші ойыншыны адаалау кезіндегі орану рекеттері; допты ашып кету; аланшадан серпілген доп шін крес. Шабуыл кезіндегі зара рекет (шыр шабуыл); допты треші ойына осанда жне команда ойыншысы немесе арсылас беткі сызытан ойына осан кездегі зара рекеттер. Баскетбол оу ойыны.
Гандбол. Гандбол ойынындаы техникалы тсілдерді ныайту жне жетілдіруге арналан арнайы жаттыулар. Жалпы дене дайындыыны жаттыулары.
Допты бір жне екі олмен алыса рі дл беру. Допты бір орыннан жне озалыста сермеп немесе сермеусіз латыру. Техникалы-тактикалы рекеттер: алада озалу рекеттерін доппен озалу, беру жне латырумен йлестіре орындау; допты соып жіберу, латыруа тосауыл ою. Гандбол оу ойыны.
азаты лтты ойындары
лтты-мдени баыттаы ойындар мен жаттыулар. лтты спорт трлеріні элементтері (ойын жне жаттыу трлерін малім анытайды).
Жзу
Тменгі сыныптарда йретілген оу материалдарын айталау. Жзу кезіндегі ол мен аяты имылдарын рата жетілдіруге арналан арнайы жаттыулар. Кроль тсілімен жзуді толы йлесімде орындау. Жылдам жзіп келіп брылу. Шалалап кроль тсілімен жзуді еркін демалып, толы йлесімде орындау.
Тменгі сыныптарда йретілген тсілдерді бірімен 50 м ашытыты жзіп ту.
7-сынып оушыларыны имыл-озалыс сапаларын игеру дадыларын анытауа арналан оу нормативтері