Тселме беткейді температурасын лшеу

Тселме беткейді кйіне жргізілетін баылаулар

Ар жамылысынсыз тселме беткейді кйі

Ар жамылысы бар тселме беткейді кйі

Топыра беткейіні (ар жамылысыны) температурасын лшеу топыра (ар жамылысына) беткейіне немі тиіп тратын термометрлерді олдануа негізделген.

Тселме беткейді кйін баылау кз млшермен жргізіледі. Топыра беткейіні (ар жамылысыны) кйі КН-01 кодындаы бекітілген шкалаа сйкес санмен бааланады.

Станцияда топыра температурасына баылау жргізу кезінде келесі лшеу ралдары олданылады:

- топыра беткейіні (ар жамылысыны) температурасын лшеу шін ТМ3 термометрі; лшеу диапазоны: минус 35-тен 50 ⁰С дейін (ТМ3-1), минус 25-тен 70 ⁰С дейін (ТМ3-2), минус 10-нан 85 ⁰С дейін (ТМ3-3);

- максималды температураны лшеу шін ТМ1 метеорологиялы максималды термометрі; лшеу диапазоны: минус 70-тен 20 ⁰С дейін (ТМ2-1), минус 60-тан 30 ⁰С дейін (ТМ2-2

- минималды температураны лшеу шін ТМ2 метеорологиялы минималды термометрі; лшеу диапазоны: минус 35-тен 50 ⁰С дейін (ТМ1-1), минус 20-дан 70 ⁰С дейін (ТМ1-2), минус 50-ден 40 ⁰С дейін (ТМ2-3).

р термометрді блім баасы 0,5 ⁰С те.

Топыра беткейіні жне ар жамылысыны температурасына баылау метеорологиялы алада жыл бойы жргізіледі. Термометрлерді орналастыру шін метеорологиялы аланы отстік жаында клекеленбейтін жерден размері 4х6 м участок тадалады; егер баылау тек топыра беткейіні температурасына жргізілсе, онда 3х4 м участокты тадау жеткілікті.

Жыл сайын ерте кктемде участок 25–30 см тередікке дейін азылып, опсытылады жне тегістеледі.

Участокты беткейі метеорологялы аланы беткейімен бір дегейде болу керек. Участокті немі, сіресе жабырдан кейін опсытып жмсартып жне тегістеп отыру керек.

Термометрлер ашы участокты ортасында бір-бірінен 5-6 см араашытыта резервуарлары шыыса баытталып, келесі тртіппен орналасады:

- солтстіктен бастап бірінші - топыра беткейіні (ар жамылысыны) температурасын лшейтін термометр, ата горизонталды трде орналасады;

- екінші – минималды термометр, ата горизонталды трде орналасады;

- шінші – максималды термометр, резервуар жаына кішкене екейтіліп орналастырылады.

Термометрлерді резервуарлары мен сырты абыы топыраа жартылай енгізіліп, біра топырапен кмілмей орналасу керек.

Баылау жргізу кезінде термометрлерді алдына татай тсеніш ойылу керек. Айара ашылатын тсеніш татай термометрлерді алдына 30 см араашытыта орнатылады жне лшеу жргізілгеннен кейін жиналып ойылады.

Топыра беткейіні (ар жамылысыны) температурасы минус 35 ⁰С тмен болан жадайда лшеулер тек минималды термометрмен жргізіледі, ал сынапты термометрлер алынып тасталынады.

Жазда минималды термометрді кн радиациясымен ызып, істен шыып алмауын адаалау ажет. Ол шін блтсыз кндері таертегі баылау мерзімінен кейін, ал отстік ендіктерде кн шыаннан кейін алдымен штифт крсеткішін алып, оны КМ-1 кітапшасына жазып аланнан со, минималды термометрді аланан алып ою керек. Ол айта орнына 20 са белдеулік декреттік уаыта жаын мерзімге 15-20 мин аланда ойылады.

Метеорологиялы алады арап шыу кезінде баылау мерзіміні алдында топыра термометрлеріні дрыс орналасуы мен жмыс істеуін тексеру керек.

Егер термометрлер бетіне ша, ырау, шы, жабыр, тман тамшылары, трып алса, термометрлерді орнынан озамай лшеуге 10 мин дейін таза матамен абайлап срту керек, лшеу жргізгеннен кейін термометрлер мияттап сртіліп айта орнына ойылады.

Егер баылау мерзімінде боран соуын немесе ар жаууын тотатпаса, онда лшеуге 10 мин дейін термометрлерді бзылмаан ар жамылысы бетіне ойып, олармен мезім уаытында лшеу жргізу керек.

ар еру кезеінде, ауа температурасы -3 ⁰С жне одан да жоары болан кндері лшеуге 10 мин дейін термометрлерді теіс ар жамылысы жатан жерге орналастырып, оларды резервуарларыны ара тыыздалып жартылай батырылып труын адаалау керек.

Минималды термометрді капиллярындаы спирт зілген болса, оны баса термометрмен ауыстыру ажет.

Топыра беткейіні (ар жамылысыны) температурасына баылау барлы баылау мерзімдерінде жргізіледі. лшеулер шін термометрлерге тсеніш татай арылы тек солтстік жаынан бару керек. лшеулер жргізгенде термометрлерді орнынан озауа болмайды.

Е алдымен лшеу тселме беткейді температурасын лшеуге арналан термометр (наты термометр) бойынша, содан кейін – минималды термометрді спирті жне штифті бойынша, е соында максималды термометр бойынша жргізіледі. лшеулер жргізіліп біткеннен кейін минималды термометрдегі штифт спиртке келтіріледі, ал максималды термометр ра термометрді крсеткішіне дейін сілкіленеді де, сілкігеннен кейінгі крсеткіші жазылады. Барлы термометрлермен лшеулер жргізіліп боланнан кейін ааш тсенішті ктеріп ою керек.

Барлы термометрлер бойынша температура0,1 ⁰С длдікпен лшенеді. Бір мезгілдегі наты термометр, максималды термометрді сілкігеннен кейінгі жне минималды термометрді спирті бойынша крсеткіштерді мніні айырмашылыы 0,2 ⁰С те болуы ммкін. Жазы уаытта кндізгі мезгілдерде тселме беткейдегі минималды термометр аланан алынан кезде, баылаулар тек сынапты термометрлермен ана жргізіледі. ысы уаыттарды температура те тмен болып, сынапты термометрлер аланан блмеге апарыланда, баылаулар тек минималды термометрді спирті жне штифті бойынша жргізіледі. Температура тмен болан жадайда топыра беткейіні температурасын лшеу шін баылау мерзімінде сынапты термометрді шкаласы жетіспеген кезде, сынапты термометрді крсеткішіні орнына минималды термометрді спирті бойынша крсеткіш жазылады.

Топыра термометрлеріні крсеткіштері 0,1 ⁰С длдікпен КМ-1 кітапшасыны «Топыра беткейіндегі» бліміні жолдарына келесі тртіппен жазылады:

- «Топыра бетіні термометрі» жолына топыра беткейіні температурасын лшеуге арналан трмометр бойынша крсеткіш жазылады;

- «Спирт» жне «Штифт» (минималды термометр) жолдарына минималды термометрді спирті жне штифті бойынша крсеткіштер жазылады;

- «Есеп», «Сілкігеннен кейін» (максималды термометр) жолдарына максималды термометрді сілкігенге дейінгі жне сілкігеннен кейінгі крсеткіштері жазылады.

Есептерге тзетулер енгізілмейді.