Пачатковая адукацыя. Беларуская мова і літаратура

Пытанні да экзамену па дысцыпліне «Сучасная беларуская літаратурная мова і стылістыка» для студэнтаў 5-га курса факультэта педагогікі і псіхалогіі спецыяльнасці

Пачатковая адукацыя. Беларуская мова і літаратура

1. Беларуская мова — нацыянальная мова беларускага народа. Яе формы. Нормы беларускай літаратурнай мовы. Паняцце стылю. Класіфікацыя стыляў мовы.

2. Асноўныя этапы станаўлення і развіцця беларускай літаратурнай мовы. Вядомыя беларускія мовазнаўцы, іх навуковая спадчына. Беларуская літаратурная мова на сучасным этапе.

3. Фанетыка як навука аб гукавым ладзе мовы. Фанетычныя асаблівасці беларускай мовы ў параўнанні з рускай. Фанетычная транскрыпцыя.

4. Фаналогія. Паняцце фанемы і яе адрозненне ад гука. Моцная (незалежная) і слабая (залежная) пазіцыя фанемы. Фанемны рад.

5. Гукі мовы. Аспекты вывучэння гукаў. Галосныя і зычныя гукі, іх класіфікацыя.

6. Склад як фанетычная адзінка. Тэорыі складападзелу. Прасадычныя фанетычныя адзінкі (націск, інтанацыя, паўзы), іх роля ў арганізацыі моўнай плыні.

7. Арфаэпія як раздзел мовазнаўства. З гісторыі фарміравання беларускага літаратурнага вымаўлення. Асноўныя нормы сучаснага беларускага літаратурнага вымаўлення галосных, зычных і спалучэнняў зычных.

8. Графіка як раздзел мовазнаўства. Літарныя графічныя сродкі. Складовы і гукавы прынцыпы беларускай графікі. Звесткі з гісторыі графікі.

9. Арфаграфія, яе прадмет і задачы. Арфаграма і апорнае напісанне. Асноўныя прынцыпы беларускай арфаграфіі. Гісторыя станаўлення беларускай арфаграфіі.

10. Правілы правапісу галосных і зычных, заснаваныя на фанетычным прынцыпе.

11. Правілы правапісу зычных, заснаваныя на марфалагічным прынцыпе.

12. Прынцыпы і правілы напісання слоў злітна, асобна, праз злучок.

13. Ужыванне вялікай і малой літар.

14. Лексікалогія як раздзел мовазнаўства. Слова як асноўная адзінка мовы. Асноўныя тыпы лексічных значэнняў слова. Мнагазначнасць слоў. Метафара, метанімія, сінекдаха.

15. Амонімы. Сінонімы. Антонімы. Паронімы. Іх стылістычнае выкарыстанне.

16. Лексіка сучаснай беларускай мовы паводле паходжання і сферы выкарыстання.

17. Актыўная і пасіўная лексіка. Стылістычная дыферэнцыяцыя беларускай лексікі.

18. Фразеалогія як лінгвістычная дысцыпліна. Спецыфіка і характэрныя прыметы фразеалагізмаў. Тыпы фразеалагізмаў. Варыянтнасць фразеалагічных адзінак, іх мнагазначнасць, аманімічнасць, сінанімічнасць і антанімічнасць.

19. Лексікаграфія і фразеаграфія як раздзелы мовазнаўства. Энцыклапедычныя і лінгвістычныя слоўнікі (даведнікі). Беларускія фразеалагічныя слоўнікі. Парэміяграфічныя зборнікі. З гісторыі беларускай лексікаграфіі і фразеаграфіі.

20. Марфеміка як вучэнне аб марфемах. Тыпы марфем і іх характарыстыка. Экспрэсіўна-стылістычныя функцыі марфем у беларускай мове.

21. Прадмет і задачы словаўтварэння. Спосабы сінхроннага і дыяхроннага словаўтварэння, іх класіфікацыя.

22. Марфалогія, яе прадмет і задачы. Паняцце граматычнай катэгорыі, граматычнага значэння і формы. Часціны мовы і прынцыпы іх размежавання.

23. Назоўнік як самастойная часціна мовы. Лексіка-граматычныя групы назоўнікаў. Катэгорыі роду і ліку назоўнікаў.

24. Катэгорыя склону назоўніка. Тыпы скланення. Склонавыя канчаткі назоўнікаў розных тыпаў скланення. Скланенне асабовых імёнаў, прозвішчаў і геаграфічных назваў.

25. Прыметнік як часціна мовы. Лексіка-граматычныя разрады прыметнікаў. Пераход прыметнікаў з аднаго разрада ў другі. Поўныя, кароткія і сцягнутыя формы якасных прыметнікаў.

26. Ступені параўнання якасных прыметнікаў, іх значэнне і ўтварэнне. Скланенне прыметнікаў розных разрадаў і іх выкарыстанне у тэкстах розных стыляў.

27. Лічэбнік як часціна мовы. Разрады лічэбнікаў паводле значэння і структуры. Асаблівасці сінтаксічнай сувязі лічэбнікаў з назоўнікамі.

28. Скланенне колькасных і парадкавых лічэбнікаў. Абазначэнне прыблізнай і няпэўнай колькасці. Стылістычныя рэсурсы лічэбніка.

29. Займеннік як часціна мовы. Групы займеннікаў паводле суадноснасці з іншымі часцінамі мовы і значэння. Асаблівасці стылістычнага выкарыстання займеннікаў розных разрадаў.

30. Скланенне займеннікаў. Правапіс займеннікаў. Пераход слоў іншых часцін мовы ў займеннікі (пранаміналізацыя).

31. Дзеяслоў як часціна мовы. Сістэма дзеяслоўных формаў. Асновы дзеяслова. Утварэнне дзеяслоўных формаў ад гэтых асноў.

32. Інфінітыў як пачатковая форма дзеяслова. Граматычныя катэгорыі інфінітыва. Суфіксы інфінітыва. Сінтаксічная роля інфінітыва.

33. Пераходнасць. Зваротнасць. Катэгорыя стану дзеясловаў, яе сувязь з пераходнасцю/непераходнасцю, зваротнасцю/незваротнасцю. Погляды на катэгорыю стану дзеяслова ў лінгвістычнай літаратуры.

34. Катэгорыі трывання, ладу і часу, іх узаемасувязь.

35. Катэгорыя асобы. Безасабовыя дзеясловы, іх семантычныя і граматычныя асаблівасці. Спражэнне дзеясловаў. Вызначэнне спражэння па інфінітыве.

36. Утварэнне дзеясловаў. Спосабы і сродкі дзеяслоўнага словаўтварэння. Сэнсавая і выяўленчая роля дзеяслова ў тэкстах розных стыляў.

 

 

Складальнік М.В. Швед