IV. Рецептердi аударыңдар

Ышқыл атауларының жасалуы

Латын тiлiнде, қышқылдар атаулары атау септiгiндегi acidum,i- қышқыл сөзiнен және байланысқан сын есiмнен тұрады. Бұл сын есiм қышқыл жасаушы элементтiң негiзiне icum және osum жұрнақтары жалғану арқылы жасалады.

Iс – жұрнағы көп мөлшерде қышқылданғанын көрсетедi. Мысалы:

Acidum Sulfur – iс – um күкiрт қышқылы.

Acidum barbitur – ic – um – барбитур қышқылы.

Os – ж±рнаѓы аз мµлшерде ќышќылданѓанын білдіреді.

Оксид атауларының жасалуы

Оксидтер атаулары 2 сөзден тұрады. Бiрiншi iлiк септiгiнде элемент атауы, екiншi – оксидтердiң атаулары атау септiгiнде қолданылады. Оху – сөздiк бөлiк оттегiнiң бар екендiгiн көрсетедi, ал префикстер қосылыстардың құрамын көрсетедi. Мысалы:

Oxydum,i n – оксид

Peroxydum,i n - пироксид

Hydroxydum,i n – гидроксид

ZnO – Zinci oxydum – мырыш оксидi

H O = Hydrogenii peroxydum – сутегi пероксидi

AL (OH) - Aluminii hydroxydum – Алюминий гидроксидi.

Маңызды қышқылдардың атаулары:

Acidum aceticum – сiрке қышқылы

Acidum acetylsalicylicum – ацетилсалицил қышқылы

Acidum adenosintriphosphoricum – аденозинтрифосфор қышқылы

Acidum ascorbinicum – аскорбин қышқылы

Acidum benzoicum – бензой қышқылы

Acidum carbolicum – карбол қышқылы

Acidum carbonicum – көмiр қышқылы

Acidum citricum – лимон қышқылы

Acidum folicum – фоли қышқылы

Acidum glutaminicum – глютамин қышқылы

Acidum lacticum – сүт қышқылы

Acidum lipoicum - липа қышқылы

Acidum nicotincum – никотин қышқылы

Acidum nitricum – азот қышқылы

Acidum phosphoricum – фосфор қышқылы

Acidum salicуlicum – салицил қышқылы

Acidum arseniosum – мышяк қышқылы

Acidum nitrosum – азот қышқылы

Acidum sulfurosum – күкiрт қышқылы

Acidum hydrochloricum – тұз қышқылы

Acidum hydrocyanicum – синил қышқылы

Acidum hydrosulfuricum – күкiрттісутегi қышқылы

Дәрiлiк заттар атаулары:

Amylum Tritiсi – бидай крахмалы

Coffeinum, i n – кофейн

Hydrocortisonum, i n – гидрокортизон

Oleum Persicorum – шабдалы майы

Oxacillinum, i n – оксациллин

Sulfacylum, i n – сульфацил

Talcum, i n – тальк

Vaselinum, i n – вазелин

Басқа сөздер:

Albus, a, um – ақ

Concentratus, a, um – концентратталған

Depuratus, a, um – тазартылған

Dilutus, a, um – араластырған

Flavus, a, um – сары

I. Аударыңдар

Recipe: Tabulettas «Citramonumn» numero 10

Detur. Signetur:

Recipe: Tabulettas Monomycini 0,25 numero 50

Detur. Signetur:

Recipe: Tabulettas «Quadevitum» obductas numero 25

Detur. Signetur:

Recipe: Suppositoria cum Ichthyolo 0,2 numero 10

Detur. Signetur:

Recipe: Suppositoria vaginalia cum Synthomycino 0,25 numero 10

Detur. Signa:

Recipe: Suppositoria «Anaesthesolum» numero 12

Detur. Signa:

Recipe: Dragee² «Revitum» numero 6

Detur. Signetur:

Recipe: Tabulettas Furacilini 0,02 ad usum externum numero 10

Da. Signa:

Recipe: Aetheris pro narcosi 100 ml

Da tales doses numero 6 in ampullis

Signa:

Recipe: Solutionis Diprophyllini 10% 5 ml

Da tales doses numero 6 in ampullis

Signa:

Recipe: Suppositoria cum extracto Belladonnae 0,015 numero 6

Detur. Signetur:

IІ. Берiлген сөздер негiзiнен қышқыл атауларын жасаңдар

borum, i n – бор; las, lactis, n – сүт; acetum, i n – сiрке суы; carbo, onis m – көмiр; citrus, i m - лимон; nicotinum, i n - никотин; sulfur, uris n – күкiрт; formica, ae f - құмырсқа.

IIІ.Берiлген элементтермен оксидтер атауларын жасањдар

Сынап, мыс, мырыш, магний, кальций, темір

IV. Рецептердi аударыңдар

Recipe: Unguenti Hydrargyri albi 5% 25.0

Detur. Sugnetur:

Recipe: Acidi folici 0.0008

Acidi ascorbinici 0.1

Dentur tales doses numero 30 in tabulettis

Signetur:

Recipe: Solutionis Iodi spirituosae 5% 20 ml

Tannini 3.0

Glycerini 10.0

Misce. Da. Signa:

Recipe: Sulfuris depurati

Magnesii oxydi

Sacchari ana 10.0

Misce, fiat pulvis

Detur. Signetur:

Recipe: Solutionis Hydrogenii peroxydi dilutae 50 ml

Detur. Signetur:

Recipe: Tabulettas Acidi glutaminici 0.25 obductas

Da. Signa.

25 - сабақ

Тақырыбы:Тұздар атаулары. Рецептегi қысқартулар.

Тұздар атаулары екi зат зат есiмнен тұрады. Бiрiншi iлiк септiгiнде тұрған катион жазылады, екiншi атау септiгiнде анион жазылады.

Мыс: Calcii glycerophosphas – кальцийдiң глицерофосфоты.

Adrenalini hydrochloridum – адреналиннiң гидрохлоридi.

Methylii salicylas – метилсалицилат.(эфир).

Аниондар атаулары белгiлi бiр қышқыл атауларының латын тiлiндегi негiзiне as; is; idum – жұрнақтары жалғану арқылы жасалады. Сутегiсiз қышқыл тұздар аниондарының атаулары, орта текте II – жiктеуде жiктеледi, ал сутекті қышқыл тұздар аниондар атаулары, ер тегiнде III-жiктеуде жiктеледi.

Аниондар атаулары:

Сөздiк формасының үлгiсi	Жiктеу	Мысалдар латын тiлiнде	Мысалдар қазақ тiлiнде
Атау сеп.	Iлiк сеп.	Тегi	Журнақ	Анион атауы
as is idum	atis itis i	m m n	III III II	Sulfas, atis m Sulfis, itis m Sulfidum, i n	aт ит и-д	Сульфат Сульфит Сульфид

Негiзгi тұздар аниондарының атаулары sub –префиксi жалғану арқылы жасалады, ал қышқыл тұздар аниондарының атаулары hydro – префиксi жалғану арқылы жасалады. Мысалы: hydrocarbonas,atis m –гидрокарбонат. Subgallas,atis m – негiзгi галлат.

Тұздар атаулары :

Magnesii sulfas – магнийдiң сульфаты.

Cupri citras – мыстың цитраты.

Natrii nitris – нартийдiң нитритi.

Kalii arsenis – калийдiң арсенитi.

Gydrargyri cyanidum – сынаптың цианидi

Thiamini chloridum – тиаминнiң хлоридi.