Малімдер шін дістемелік сыныстар

Практикалы жмыс №17.

Жмыс таырыбы: «атадыы белгілі серіппе арылы энергияны саталу заын тексеру»

Оу шін таырып: Механикалы былыстар. Энергия.

Масаты: серіппедегі жкті тербеліс озалыстарындаы энергияны згеруін зерттеу

олданылан ымдар:серпімділік кші, Гук заы, кинетикалы энергия, потенциалды энергия, энергияны сатау заы

Жабдытар:

№	Атауы	коды	Млшері
	Жан-жаты штатив (негізі)	02001.01
	Штативтік зекше, l=600 мм	02037.00
	Дгелек немесе тік брышты отамалара арналан ысым - саптау	02043.00
	Гірге арналан стаыш, 10 г	02204.00
	Саылаулы гір, 10 г	02205.01
	Динамометр, 2Н	03065.03
	Тіреуші болт	03949.00
	Шкаламен пластина	03962.00
	лшеуіш, 2 м	09936.00
	Шыны ттіктерге арналан стаыш	05961.00
	Шиыршы серіппе, 3 Н/м	02220.00

Ондыры

1 жне 2 сур. ар.: 1 сур. крсетілгендей ондырыны жинаыздар

 

1 сур. 2 сур. 3 сур.

 

Жмысты орындалуы

Алдын ала тжірибе

· Массасы 40 г гірді динамометрге ктерііздер.

· Штативтік зекшені е стіне 3 Н/м аттылыты

шиыршыты серіппені бекітііздер.

· Динамометрге серіппені бекітііздер де тмен

арай тартыыздар.

4 сур.

ртрлі созылуларда динамометрдегі крсеткішті баылаыздар (4 сур. ар.)

2. 2 алдын ала тжірибе

· Массасы 40 г гірді динамометрге ктерііздер (5 сур. ар.).

· Гір стелге тигенше серіппені керііздер (2 жне 5 сур. ар.).

· Гірді жіберіп оны озалыс траекториясын баылаыздар.

 

Негізгі тжірибе

• Шиыршыты серіппедегі гірге (m = 10 г) арналан стаышты

ілііздер жне серіппені l заруын анытаыздар (1 сур. ар.

лшеуішті нлдік блінуі созылмаан серіппеге те).

• Жкті массасын 40 г дейін кбейтііздер жне р жк шін

l заруын анытаыздар. 5 сур.

• l маынасын 1 кестеге жазыыздар.
• h = 2 · l формуласы бойынша h биіктігін анытаыздар жне мліметтерді 1 кестеге жазыыздар.
• m = 10 г шін анытаан h биіктігіндегі тмегі екі еселі ысыша пластинаны бекітііздер ( 2сур.).
• Динамометр кмегімен гірді (m = 10 г; гірге арналан стаыш) пластина стіне ктерііздер жне рлеудегі салматы (кшті) F_g крсеткіштерін есептеіздер.

Нтижелерді 1 кестеге жазыыздар.

· Гірді серіппеден шешііздер, серіппені тмегі ілмегі пластинада тран жктерге арналан стаыш ілмегіні дегейінде орналасуы шін пластинаны биіктігін реттеіздер.

· Серіппеге, гірге (m = 10 г) арналан стаышты ілііздер жне оны жіберііздер. Сіз не баыладыыздар?

· Тжірибені 3 рет m = 20, 30 ,40 г гірлері шін айталаыздар. Естеріізде болсын, серіппені ілу биіктігі р жк шін зідік!

 

Нтижелер

Кесте 1 Кесте 2

m, г	l	h, см	Fg, Н				С

Есептеулер

1. Серіппе созылуында жне жк рлеуіндегі динамометрді крсеткіштерінде андай згешеліктер байалады?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Ауырлы кшіне арсы жасалан W_h рлеу жмысына те h биіктегі m массалы жк W_n потенциалды энергияа ие болады. Серіппеде ілінген жкті тсіргенде потенциалды энергия кинетикалы озалыс энергиясына згереді. 2 алдын ала тжірибедегі потенциалды жне кинетикалы энергия туралы не айтуа болады?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Серіппеге бекітілген гірді стелді стіне тисін деп тмен тартыыздар рлеуге жмсалан кшті гір босатады. Егер гірді тсірсек не болады?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Берілген былысты тсіндірііздер?

_____________________________________________________________________________

5. h, m жне F_g маыналарынан W_h рлеу жмысын есептеіздер; нтижелерді 1 кестеге жазыыздар.

6. s = h заруын жне W_s жне W_h энергияны серпімділік деформациясын 2 кестеге жазыыздар.

7. 10 г, W_s (20 г)_, W_s (10 г) шін маыналар жне е лкен маынанын р айсысынан жекені таба, энергияны серпімділік деформация маынасынан С коэффициенті есептеіздер. Нтижелерді 2 кестеге жазыыздар. Осы маыналар туралы не айтуа болады?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. Алынан маыналар негізінде s-тен W_s туелдік гарфигін рыыздар (3 сур.). Алынан исыты суреттеіздер.

_____________________________________________________________________________

9. Есептеулер жне лшеу нтижелерінен s жне W_s арасындаы туелдікті орнатыыздар.

_____________________________________________________________________________

 

3 сур.

 

 

Малімдер шін дістемелік сыныстар

Алдын ала тжірибе

потенциалды энергиясымен жне рлеу кшімен оушылар таныс.

 

Созылан серіппедегі энергияны бірден санауа болмайды, йткені зару кбейген сайын кш згереді.

 

Алдын ала тжірибе

Берілген тжірибеде жмсалатын энергия берілген жадайда рлеу жмысы жоалмайтыны оушылар білуге тиісті. Ол энергияны баса пішіндеріне згереді, берліген жадайда бл серіппе энергиясы жне/немесе кинетикалы энергия. Олар гір лааннан кейін энергия жйеде алатыны баылаудан белгіленеді: егер гірді тмен тсірсек ол жоары ктеріледі.

 

Негізгі тжірибе

Энергияны сатау заны олдана,оушылар энергияны шиыршыты серіппені серпімділік деформациясы оны созылуына туіелді екендігін табыыздар:W_s=W_h.

Есептеулер жасалу нтижесінде келесі орытынды жасалады, шиыршыты серіппені серпімділік деформацияны энергиясыны зартылу квадратына пропорцианалды.

Нтижелер

Кесте 1 Кесте 2

m, г	l	h, см	Fg, Н				С
	3,15	6,3	0,1	0,63	6,3	0,63
	6,4	12,8	0,2	2,56	12,8	2,56	4,1
	9,8	19,2	0,3	5,76	19,2	5,76	9,1
	12,8	25,6	0,4	10,24	25,6	10,24	16,3

Есептеулер

гірді потенциалды энергиясы

 

стелді тмегі бліміні бетіне тербелмелі гір тигенде, потенциалды энергия нлге те болады; s = h салма кемдігімен шиыршыты серіппдегі серпімділік энергия деформациясы те. Гук заынан алынады.

Оушылар лшеу нтижелері негізінде келесі пропорционалдыты шыаруа тиісті.

 

Ескертпе

Егер бос салбырамалы серіппеде басты кинетикалы энергия нлге те болса, жоарыда сынылан формула тек осы жадайда маынаа ие болады. Баса жадайларда боланда, келесі формула наты: