Ебекке абілетті халыты абслюттік крсеткіштері

1. Ебекке абілетті халыты табии толыу саны=16 жаса жеткен халыты саны.

2. Ебекке абілетті халыты жмыса табии жарамай аландар саны = зейнетаы жасына жетіп зейнетке шыан жне жмыс істемейтін адамны саны+ебекке абілетті жаста лгендерді саны+мгедектікке шыан жне экономикада жмыс істемейтін ебекке абілетті халыты ебекке жарамды жастаы саны.

3. Ебекке абілетті халыты кші онмен толыан саны=осы ірге оныс аударан ебекке абілетті х.с.

4. Ебекке абілетті халыты кші онмен кеткен саны=осы ірден оныс аударан ебекке абілетті х.с.

5. Ебекке абілетті халыты жалпы толыан саны= Ебекке абілетті халыты табии толыан саны+ Ебекке абілетті халыты кші онмен толыан саны.

6. Ебекке абілетті халыты жалпы кеткен саны = Ебекке абілетті халыты табии кеткен саны+ Ебекке абілетті халыты кші онмен кеткен саны.

7. Ебекке абілетті халыты жалпы сімі = Ебекке абілетті халыты жалпы толыан саны+ Ебекке абілетті халыты жалпы кеткен саны.

Халыты мір сру дегейі – лайыты мір сруге арналан материалды ресурстара: салауатты мір сруге, ауматы жне леуметтік тырлыты амтамасыз етуге, апаратпен алмасуды жне оам міріне атысуа ол жеткізу.

Халыты мір сру дегейі крделі экономикалы категория ретінде жеке жне интегралды крсеткіштер жйесімен сипатталады. Интегралды крсеткіштер адам леуетіні дамуыны негізгі ммкіндіктерін есепке алады – бл:

- за жне салауатты мір сру;

- білім алу;

- экономикалы ндіріске атысу.

Халыты мір сру дегейіні интергалды крсеткіштеріне адамны даму индексі, халыты жошылы индексі мен халыты кедейшілік крсеткіші жатады.

Адамны даму индексі осы ммкіндіктерді дегейі мен динамикасын крсететін мір сру затыыны индексі, білім алу дегейіні индексі, халыты жан басына шаандаы наты ЖІ индексі деп аталатын ш индексті арифметикалы орташа шамасы ретінде есептеледі.

Халыты кедейшілігі (ХКИ)– халыты мір сруіні барабар дегейі мен азаматты, мдени, экономикалы, саяси жне леуметтік ытарды пайдалану шін ажетті ресурстара, ммкіндіктерге, тадауа, ауіпсіздік пен кшке траты немес созылмалы трде шектелуі.

Р1 – халыты 60 жаса дейін мір срмейтін лесі %

Р2 – оумен амтылан 16 жастаы жастарды лесі %

Р3- халыты ттыну дегейі е тменгі кнкріс дегейіні млшерінен тмен (кедейшілік дегейі)

Р4- жалпы жмыссызды дегейі.

Халыты жошылы (кедейшілік) индексі:

1) дамушы елдерді (ХКИ-1) негізгі адами даму салаларында халыты мтажды крсеткіштері пайдаланылып мына формула бойынша есептеледі:

ХКИ-1= (P31 +P32+P33)

Мнда Р1 – 40 жаса дейінгі жаста айтыс болатын, яни за жне жасы мір сру ммкіндігінен айырылан адамдарды лесі.

Р2 – ересек халыты арасындаы сауатсыздарды, яни білім алу ммкіндігінен айырылан адамдарды лесі.

Р3 – медициналы ызметтерге, ауіпсіз ауыз суа ол жеткізе алмайтын халыты лесіні жне тамаа жарымаудан салмаы аз, яни жасы мір сру шін ажетті ресуртара ол жеткізе алмайтын 5 жаса дейінгі жастаы балаларды лесіні арифметикалы орташа шамасы.

2) индустриалды елдерді (ХКИ-2) осыан сас формула бойынша есептеледі:

ХКИ-2= (P31 +P32+P3334)

Мнда, Р1 – халыты 60 жаса дейін мір срмейтін лесі %

Р2 – функционалды сауатсыз халыты лесі %

Р3 – халыты табысы елде орташа жан басына шаылан табыс дегейіні 50%-нан тмен лесі, %.

Р4- 1 жыл жне одан астам уаыт жмысы жо экономикалы белсенді халыты лесі.

Халыты ммкіндіктер бойынша кедейшілік крсеткіштері (ХКК) мына ш крсеткішті арифметикалы орташа шамасы:

А) білікті медициналы ызметкерлерді кмегінсіз туан балаларды лесі;

) 15 жне одан лкен жастаы сауатсыз йелдерді лесі;

Б) салмаы аз 5 жаса дейінгі жастаы балаларды лесі;

Абсолюттік крсеткіштер – бастапы статистикалы материалдарды жинатау нтижесінде тікелей алынатын крсеткіштер. Осы крсеткіштерді негізінде оларды толытыратын атысты жне орташа шамалар есептеледі.

Абсолюттік су (у) – атар дегейлеріні айырмасы. атар крсеткіштері лшенетін бірлікте крсетіледі. Жекелеген уаыт кезеіні, атарды басынан бастап бкіл уаыт кезеіні абсолюттік суі есептеледі.

Аымдаы баылаулар-жйелі трде, траты, здіксіз жне былысты пайда болуына орай жзеге асырылатын баылаулар. Деректер детте айсы бір былысты белгіленген уаыт кезеіндегі жай кйін сипаттайды.

Аналитикалы топтар-сол немесе баса жиынтыты шектерінде вариацияланатын белгілерді зара байланысты згеруін зерттеу.

Аралы вариациялы атарлар-варианттарды маыналары аралы трінде берілген атарлар. (мысалы,халыты жастар бойынша саны)

Арифметикалы орташа шама- вариант сомаларын оларды санына блуден алынан блінді.

Арифметикалы орташа (сызыты) ауыту-варианттарды орташа шамадан орта абсолюттік ауытуын сипаттайтын крсеткіш.

Ассиметрия коэффициенті-орта шама мен моданы арасындаы айырманы квадратты орташа ауытуа атынасы.

Атрибутивтік белгілер-сапаны маынасын абылдайтын белгілер (жыныс,білім,маманды )

Баылау бірлігі-ажетті ст- млімет алынуы тиіс бастапы бірлік. Яни, зерттелетін нрсе немесе алынатын млімет кзі.

Бас жиынты(N)-баыланатын бірліктерді бкіл жиынтыы.

Блу задылыы-вариацияланатын белгілерді лаюына байланысты блу атарындаы жиіліктерді згері задылыы. Біратар блу атарында жиіліктер вариациялнатын белгілермен атар седі, содан кейін азаяды. Оыс задылыа сйкес келетін теориялы блуді исы сызытары ретінде алыпты блуді исы сызыы болып табылады.

Біржолы баылаулар-отын-отын, кезеді трде емес жргізілетін баылаулар. Осы баылауларды деректері детте белгіленген уаыт кезеіндегі былыстарды сипаттайды.

Біржолы есеп-ксіп- бастапы есебіні материалдары негізінде арнайы йымдастырылан ст- баылау.

вариант- жиынтыты жекелеген бірліктеріні вариацияланатын белгісіні маынасы.

Вариация коэффициенті (v) – квадратты орташа ауыту мен арифметикалы орташа шаманы пайызды атынасын салыстыру крсеткіші.

Гармоникалы орташа шама-белгіні жалпы клемі варианттарды кері маыналарыны сомасы ретінде рыланда олданылады. Гармоникалы орташа шама салма ретінде белгі иесіні – жиынты бірліктері емес осы бірліктерді белгі маынасына кбейтіндісі (w=xf) олданылатын жадайларда пайдаланылады.

Гистограмма – аралы вариациялы атарды х осінде рылан тік брыштар трінде графикалы трде крсету. Осы тік брыштарды ені тиісті жиілікті аралыына, ал биіктігі тиісті жиілікпен йлеседі.

дециль-медианаа сас, атарды жиілік сомасы бойынша 10 те блікке блетін крсеткіш.

Диаграмма– салыстыруды орындауды жеілдету, деректерді задылытары мен рдістерін табу масатында деректерді графикалы трде крсету.

Динамика крсеткіші-былысты кейде згеру дрежесін сипаттайтын атысты крсеткіш.

Динамика атары – былысты дамуын сипаттайтын крсеткіштерді хронологиялы тртіппен рет ретімен орналасан крсеткіштер атары.

Динамиканы мезеттік атарлары-динамиканы оамды былыстарды даму дегейлері белгіленген уаыт стінде сипатталатын атарлары.

Дискреттік вариациялы атарлар-варианттарды маыналары бтін сандарды маыналары бар атарлар. (мысалы, отбасыларды адам саны бойынша жалпы саны).

Дисперсия (2)-орташа шамадан орташа ауыту квадраты.

Жай топтастыру-деректерді бір белгі бойынша топтастыру.

Жиілік шамасы-атысты млшер трінде крсетілген жиілік (бірлікті, пайызды лесі).

Жоспарды орындалу крсеткіші-жоспарланан дегеймен салыстыранда наты ол жеткізілген дегейге араатынасын ашатын атысты крсеткіш.

Жоспарлы тапрсырма крсеткіші-жопарланатын крсеткіш шамасыны наты ол жеткізілген дегейге араатынасын ашатын атысты крсеткіш.

Жйелі іріктеу-зерттелетін белгімен тыыз байланысты айсы бір белгі бойынша сараланан жиынтытан механикалы іріктеу. лгілік баылауды ьір трі болып табылады.

картограмма-картада тсі немесе нктелері р трлі оюлыта крсетілген деректер. Картограмма тиісінше негізгі тстік жне нктілікке блінеді.

Картодиаграмма –картада р трлі диаграммаларды немесе дене белгілерді орналастыру. Мны зінде дианрамманы клемі детте сол немес баса кімшілік-ауматы бірлікке атысты деректерді ауымын білдіреді.

Квадратты орташа ауыту () – дисперсияны квадрат тбірі.

Корреляциялы атынас(эмпирикалы) () – детерминация коэффициентіні квадрат тбірі. Топтастыру мен нтижелілік белгілеріні арасындаы байланысты тыыздыын крсетеді.

Корреляциялы топтастырулар-жиынтыты бірліктерін рамдастырымда алынан екі зара байланысты белгілер бойынша блу.

корреляциялы-регрессиялы талдау-ст- модельді нтижелілік белшісінен бір немесе бірнеше белгі-фактордан жне байланыс тыыздыыны дрежесін баалаудан туелділігін шамалап білдіретін регрессия тедеуі трінде ру жне талдау.

Крделі топтастыру-деректерді екі жне одан астам белгі бойынша топтастыру.

айталанбайтын іріктеме-жекелеген бірлікті бас жиынтытан кездейсо іріктелгеннен кейін айтарылуы арастырылмайтын іріктеу дісі.

Маусымды ауытулар-динамика атарындаы жыл ішіндегі ндірісті немес осы тауарды ттынуды айрыша жадайларына байланысты кп те емес, аз де емес айытулар.

Полигон-х осінде вариант, ал у осінде жиілік крсетілетін дискреттік вариациялы атарды графикалы крсету.

Жалпы ішкі нім резидент-бірліктерді ызметіні оыс елді экономикалы аумаындаы есептегі кезе ішіндегі нарыты баадаы тпкілікті нтижесін білдіреді.

Жмыс уаыты-ызметкер жмысты немесе баса да ебек міндеттерін орындаан немесе орындауа тиіс уаытты затыы.

Жмыс уаытыны барынша кп ытимал оры(олда бар уаыт)-белгіленген уаыт ішінде ебек занамасына сйкес жмыс істелуі ммкін барынша кп жмыс уаыт саны.

Жмыс уаытыны оры-жмысшыларды нім ндіруге жмсаан уаытыны шыыны, адам кнде жне адам саатта есептеледі.

Жмыс уаытыны орын (кнтізбелік, табельдік, е ытимал жоары) пайдалану коэффициенттері-жмыс істелген уаыт орын тиісті теориялы ытимал жмыс уаытыны орына блуден алынан блінді ретінде аныталады.

Жмыс істелген уаыт оры-нім ндіруге наты жмсалан жмыс уаытын крсетеді.

Жмыс істелмеген уаыт-орынды себептермен пайдаланылмаан уаыт жне орынсыз себептермен жмыса келмеу-жмыс уаытыны ысырабы.

Жмыспен амтылан халы-экономикада жасына арамастан наты жмыс істейтін халы.

Жмыссыз халы-жмысы жо, алайда жмысты белсенді трде экономикалы белсенді жастаы халы.