Лак бояу материалдарыны сапасын анытау

Зертханалы жмыс

6.1. Жмысты масаты
1. Негiзгi лак бояу материалдары жайлы білімімізді жетілдіру.
2. Лак бояу материалдарын жне сапасын баылау дiстерiмен танысу.
3. Лак бояу материалдарын тске бояуа жне руа беттi зірлігі бойынша анытауа деттену.
4. Лак бояу материалдары жне жамылыларды сапасын баылау жне бааларын анытау.
Жмысты орындалуына кететін уаыт - 4 саат.

6.2. Тапсырма
1. Тске боялатын металды беті дайындалсын.
2. Тегiстеудi жасау.
3. Бояуды аартушы асиеттерiн баалау.
4. Лак бояу жамылысыны аттылыын жне оны соыа берiктiгiн баалау.
5. Жмыс туралы есеп берудi рау.
6. Баылау сратарына жауап беру.

6.3. Теориялы блiк
6.3.1. Бояуа жне руа металды беткі абатын зірлеу

Лак бояу материалдары (Лкм ) тек ана ша, кiр, мнай нiмдерiнi iзi, тот, абырша, жарамсыз ескi жамылыны алдытарын жою шін олданып, дрыс алпты бетке келтiрiледi. Бiрiншi дайын тран беттi кiлегейлегенмен жамылы абатында те лсiз iлiнiсу пайда болады. Коррозияны жаман нашар адгезиясы бояу абатында крінбейді (Лкм ). те ауiптi сiресе мият алып тастауы керек болатын абыршатар болады. абырша - бл сырты ортамен зара рекеттесуде металл бетiнi тотыуын айтады. Пассивтеулерге душар болатын металлды блшектер. Металл бетiнi тота тзiмдiлiгiн жоарылату шін пассивтеумен, немесе пленка арылы металды беткі абатын аптау арылы корозияны алдын алады.
Егер пассиватор бiрiншi (грунт жау ) (Лкм ) абат рамында жргiзiлсе, онда бояу абатына енбейб тсі сйкес келеді. детте мндай пассиваторлар хром тз ышылында болады (Рbсrо4, ZnCrO4).

Жмыс iстейтiн жауапты бйымдар лкен коррозия серiні (фосфаттауа ) алдын алу шін пассивациялара душар болуы шарт. Ол шiн оны негiзiнде орто - фосфорлы ышыл немесе препараттар олданылады. Фосфат абыршаы орайтын асиеттерден баса металлды беттерiне сонымен бiрге рылан адгезияны едуiр жасартатын жне коррозияны таратуына жергiлiктi иратуына кедергi келтiретiн рылымына ие.
Дайын тран бетке, яни жерге бiрiншi жамылыны жаады.
Ол металлмен жне жамылыны келесi жiктерiнi арасындаы биiк адгезияны болмауын амтамасыз етуi шiн ызмет крсетедi. Грунт жау - жер растыратын материал бiлезiкпен, шашыратумен немесе малып алумен жргізіледі. Бояуа беттi зiрлеуiн аятаумен жне грунт жау аралыында зiлу уаытында мейлiнше аз болу шiн маызды.

 

6.3.2. Тегiстеу.


ратылан жер 15—20 мкм жуанды шамасында абаттай алады, сондытан металлды бетiндегi крнектi мiндерi саталынады. Олар жергiлiктi жне орта тегiстеулерге шеттету шiн олдану болып табылады. Жергiлiктi тегiстеу iрi мiндерді тегiстейдi. Орта тегістедетін ауданны барлы бетi тегiс жамылыны алуа ммкiндiк бередi. рбiр жiк № 80—120, содан со дрекi трпiлi терiмен жне айраты зерен арылады тыдалып тегiстеледi. Жiктердi жалпы сандарыны шпатлевкалары болуы керек. Аыры тегістеу керек болан жадайда шпатлевка барлы бетiн руымен 50—100 мкм жуандыпен абатына жетедi.

Майда дндi тоаш жне № 150—220-шi терiлермен айрау осыдан кейiн жргiзiледi. Бояу тозадатышты арасында ажеттi ттырлыа дейiн ерiткiшiмен су осып алпына келтiрiледi.

 

6.3.3. Бояуды аартушы асиеттерiнi баасы


Вязкость ЛКМ измеряется в секундах, потребных для вытекания 100 мл его из вискозиметра ВЗ-4 (рис. 6.1) через отверстие в дне диаметром 4 мм при температуре 18—20 °С. Это время должно находиться в пределах от 15 до 45 секунд. Егер тске бояу бiлезiктi арасында ндiрiп алса, онда оны ттырлыы 30- 60 секунд аралыын рауы керек.

6.1-шi сурет. вискозиметр B3-4:

1-шi - стаан; 2 - тйiршiк; 3 – штатив

 

Вискозиметр ол шiн (Вз-шы йреншiктi вискозиметр 100 млдi лкелерiне дейiн сыйымдылы толтыруда алады) 100 мл млшерiнде сыналып отыран бояумен толтырылады, секундомер бойынша содан со оны босатуын уаытпен анытайды. Ттырлыты длдікпен лшеу шiн ш-трт рет айталайды жне содан со орташа арифметикалытарды шыарады.
Бдан баса, бояулар даярлауында йлесiмдi ерiткiшiнi трiн анытау керек. Мысалы, бл сынаулары жанармайы бар жне тнбалара араластыруда олардан iрiп тсiп алуа йлесiмдi емес нитроцеллюлозаларын негiзiнде бояу болып байланан, осы уаытта баса йлесiмдi жанармайлар болып табылады. Нитроцеллюлозаны негiзiнде бояулар те жайылан жне аартушы ндiрiсте олданылатын № 646-шы ерiткiшiмен жасы сйкес келедi.

Бояуларды крсеткiштердi бiрі оларды жаылатындыы болып табылады. збелiлiк - бл бояуды абiлеттiлiк жызылатын беттi тсiн толы ашырту.


Авто эмальдер збелiлiк 1м2 пленкамен жаылып беттегi урап алан абыршаыны шектердегi 30 -70г аралыындаы болады.

 

6.3.4. Тске бояу


деген шпатлевка жiк, оны жотыында грунт жау бояуды бiрнеше жiктерiмен жаылады. зi таралан дiс - пневмо шашырату.
Бояуды 17—30 с ВЗ-4-шыны ттырлыа дейiн езбелейдi жне 200—600 кПа ысымдармен шашыратады.

Предварительный подогрев ЛКМ снижает их вязкость, что позволяет выполнять работу при пониженном давлении, используя меньшее количество растворителя. При этом расход растворителя уменьшается на 30—40 %, а толщина слоя покрытия увеличивается в 1,5—2 раза и сокращаются потери на туманообразование.

олмен бояу тозадатыштары 100—200 м2/са нiмдiлiктердi амтамасыз етедi. Шашыратуды алдында ысылан ауа пневмо шашырату шiн дымыл жне майдан, схеманы тазартуа сынылады 6.2-шi суретте крсетiлген. ысылан ауаны ысымны тербелiстерiнi кiшiрейтулерi шiн лкен клемдегі осымша ресивер сыйымдылытарын орнатады. 6.3-шi сурет пневматикалы бояу тозадатышты схемасы крсетiлген. При воздействии на спусковой крючок 7 оттягивается со своего седла запорная игла 8, при этом поступающий через канал в рукоятке сжатый воздух будет вырываться с большой скоростью из сопел распылительной головки 1, образуя разряжение в зоне центрального отверстия, освобожденного иглой 8. Краска, подаваемая из бачка 2, будет вытекать из этого отверстия, подхватываться, дробиться и увлекаться воздушным потоком.

Бояу тозадатыштар шiн ысылан ауа 300—600 КПа ысым ратын кез келген компрессорды амтамасыз етедi.
Тоаштар процессте рау уаытын анытайды. Жамылы тске бояланнан кейiн рi-берiден 10 см ашытыында онында дереу булар ауамен бiрге дем шыарылатын суларды конденсациялайтын те жiiшке жартылай атты абырша растырады.

Эмальлердi кейбiр трлерi тек ана ысты тоаштармен осылады. Табии шарттарындаы жамылыларын тоашты тез кебетiн (акрил, винил, нитроцеллюлоза, перхлорвинил таы басалар) бояуында олданады.
Продолжительность сушки можно сократить, используя технологию нанесения слоев покрытия «сырой по сырому». В этом случае на грунтовку или первый слой эмали, высушенные до исчезновения отлипа (сушат примерно 10—15 мин) наносят последующий слой ЛКМ. Этот слой сушат требуемое время (от 24 до 48 часов), при этом хорошо просыхают и недосушенные первые слои.

6.2-шi сурет. Пневматикалы шашырату шiн арналан рылы схемасы: 1 - компрессор; 2 - ылал блгiш; 3 - ресивер; 4-солылда шланг; 5 - бояу тозадатыш.

 

6.3-шi сурет. Пневматикалы пневмо тозадатыш: 1-тозадатыш басы; 2 - бояу шiн арналан бачок; 3 - тозадатышты корпусы; 4-тиек брандасы; 5 - алам; 6 - тсем; 7 - серiппе; 8-тиек тебен инесi

 

ратылан ЛКМ натылы жамылатынды, адгезия, берiктiк соыда жататын сапа крсеткiштерiмен берiктiк айналмада жне созыла ие болуы керек, сонымен бiрге аттылыада.

 

6.3.5. Соы кезіндегі аттылы жне берiктiк

Бл адгезиямен атар лак бояу жамылысыны сапа крсеткiштерi автомобилдiк ндiрiсте те маызды болып табылады.
Жамылыларды аттылы 5.2-шi суретгеі шыны маятниктi ралда аныталады. 103. Бл рал 2, 6, 4 шкiлдi жне маятник тата негiзінен 3 трады. Маятник П рiпі трiнде орындалан, жне шыны пластинкаа 8 келген сыналып отыран жамылыа екi рыштан жасалан тйiршiктерден кейiн ара сйейдi. С помощью специальной рамки маятник устанавливается в нулевое положение, а затем пусковым приспособлением 1 отводится на угол 5°. При этом шариковые опоры не должны смещаться с того места, которое соответствовало нулевому положению. Затем маятник освобождается и замеряется время его колебания, пока амплитуда не достигнет 2°. По формуле (6.1) определяется твердость покрытия.

где t1 — время до затухания колебаний маятника (от 5 до 2°), точки опоры которого лежат на стеклянной пластинке, покрытой ЛКП, с; t2 — стеклянное число прибора, т. е. время затухания колебаний маятника(от 5 до 2°), точки опоры которого лежат на совершенно чистой стеклянной пластинке, с.

ЛКП автомобилей должны иметь твердость не менее 0,2.

Прочность покрытия при ударе оценивается с помощью специального прибора У-1 (рис. 5.1, с. 103). Он состоит из станины 1, наковальни 7, бойка 2, направляющей трубы со шкалой 3, груза 5 массой 1 кг и пусковой кнопки. При испытании на наковальню устанавливается стальная пластинка размером 100x100 мм покрытием в сторону бойка. Место, которое будет подвергаться удару, должно отстоять не менее чем на 20 мм от краев пластинки или от центров участков, по которым ранее наносился удар. Результатом испытания является определение той максимальной высоты (в см) падения груза, при которой не обнаруживаются трещины, смятия и отслаивания покрытия.

ЛКП автомобилей должны иметь прочность при ударе не менее 30 см.

В табл. 6.1 показаны причины возможных дефектов при окраске поверхностей пневмораспылением.

6.1-шi кесте. Пневмо шашырату жамылыларды тске бояуды жанында мiндер болуы ммкiн.


Сырт пiшiнi бойынша лак бояу жамылылары 4 сыныпа блшектенедi.

«кесте 5.1. 102».

ВискозиметрВЗ-4

 

6.4. Эксперименталдi блiк
6.4.1. тске бояуа метал бетін зiрлеуі
Жабды:
— 100x100x0, 8 мм лшемдегі металлды пластинкалар;
— жанармай немесе ацетон;
— ыратын терi;
— Гф грунт жау - 020, Гф - 037 немесе № 138
— тартпа шкаф;
— кептрiгiш шкаф.

 

Жмысты орындау ретi
1. Екi тараптардан да ыратын терiмен рыштан жасалан пластинкамен тазалау.
2. Жанармай немесе ацетондаы тот трiндегi шаны бетi олардан алып тасталсын, содан со кептiру.
3. Дайын тран пластинканы пластинканы тек ана жартысын крінетіндей етіп батыру.
4. Пластинканы суырып алсын жне грунт жауды артышылытарына аымында 5 мин аып кп жиналуа беру.
5. Аымында 20—25 мин ткеннен кейін 100—110 С0
6. Охладить пластинку в течение 5 мин.

7. Произвести пробу на полное высыхание, для чего

— на пластинку с покрытием поставить груз массой 0,2 кг и с опорной поверхностью 100 мм2;

— по истечении 30 с груз снять и произвести контроль на предмет прилипания волокон ваты к грунту и остаточных следов.

8. Нтижені есептеу нтижесiне жазып алу.

 

6.4.2. Жабды тегiстеу:
— алаша;
— № 180-шi ыратын терi
— шпатлевка;
— кептрiгiш шкаф.

 

Жмысты орындау ретi
1. Шпатлевканы жiгiнi пластинканы тараптарды бiрлерiне амалдарынша тегiс жне кiрбiк алаша арылы келу.
2. Аымында 15—20 минутта 60—70 С0
3. температураны жанында шпатлевканы тоашын пластинканы аымында 5 мин салындатып жне толы рауа сынаты жасауа жасау.
4. Пайда болуа дейiн шпатлевканы жiгi жап-жалтыр терi арылы ырнасын жне кеуектi бет.
5. Сынау нтижесi есептеу нтижесiне жазып алу.

 

6.4.3. Жабдыты бояуды аартушы асиеттерiнi баасы:
— авто аартушы ндiрiс олданылатын йреншiктi бояуларды лгiлері;
— № 646-шы ерiткiш
— жанармай;
— тыындары бар екi ттiк;
— ВЗ-4 вискозиметр;
— 90x120 мм лшемді шыны пластинка;
— салматар лабораториялы;
— бiлезiк;
— шахмат татасы немесе а ара жолатар келген ааз.

 

6.4.4. Адгезия жне жамылыны икемдiлiктi тске бояу жне анытауы
Жабды:
— авто аартушы ндiрiс олданылатын (бояулар ) йреншiктi эмальлердi лгiлерi;
— № 646-шы ерiткiш немесе ацетон;
— тозадатыш бояу;
— 100x100x0, 8 ммнi лшемiн рыштан жасалан пластинкалар;
— 150x20x0, 3 ммнi лшемiн рыштан жасалан пластинкалар;
— кептрiгiш шкаф;
— тартпа шкаф;
— 20, 15, 10, 3 жне 1 ммнi диаметрiнi рыштан жасалан сырытарыны жиыны;
— стараны жздерi.

 

Жмысты орындалу реті

1. Подготовить стальные пластинки согласно п. 6.4.1.

2. Нанести слой краски при помощи краскораспылителя.

3. Определить время высыхания от пыли.

4. Просушить окрашенную пластинку в течение 10—15 мин при температуре 50—60 °С.

5. Промыть краскораспылитель в растворителе № 646.

6. Определить адгезию лакокрасочного покрытия, для чего:

— на окрашенной пластинке размером 100x100x0,8 мм в двух взаимно перпендикулярных направлениях на всю глубину покрытия лезвием безопасной бритвы нанести надрезы на расстоянии 2 мм;

— слегка надавить на образовавшиеся квадраты и попытаться сдвинуть их с места;

— сделать вывод о состоянии адгезии и результат записать в отчет.

7. Определить эластичность лакокрасочного покрытия, для чего:

— окрашенную стальную пластинку размером 150x20x0,3 мм плавно изгибать на 180° поочередно вокруг стержней, начиная с большего диаметра и переходя к меньшему (при этом испытуемая пленка должна быть обращена наружу, т. е. работать на растяжение);

— зафиксировать значение эластичности пленки и результат записать в отчет.

6.4.5. ЛКП-ны соы кезіндегі аттылыы жне оны берiктiгiнi баасы
Жабды:
— М-3 ралы;
— У-1 ралы;
— 100x100 мм лшемiмен боялан металлды пластинка;
— боялан шыны пластинка;
— секундомер.

Жмысты орындалу реті

1. Для определения твердости ЛКП:

— установить окрашенную стеклянную пластинку на плиту прибора М-3 под шариковые опоры П-образного маятника;

— установить маятник в нулевое положение;

— отвести маятник на 5°;

— освободить маятник и по формуле (6.1) рассчитать твердость покрытия (стеклянное число прибора получить от лаборанта или преподавателя);

— результат записать в отчет.

2. Для определения прочности ЛКП при ударе:

— установить окрашенную стальную пластинку на наковальню прибора У-1;

— начиная с минимальной высоты подъема груза и постепенно ее увеличивая, определить прочность покрытия;

— результат записать в отчет.

Талдау нтижелерi жне форма бойынша кестенi толтыру:

Баылау сратары
1. ЛКМ андай талаптарды алап крсетедi?
2. Блшекті жоары блігі бояуа алай дайындалады?
3. Лак бояу жамылыларын алай классификациялайды?
4. Бояуларда аартушы асиеттері алай бааланады?
5. Лак бояу материалдарына алай белгi ояды?

 

ПТМ-10-1 ндірбай Н.М