Такырып: Конституциялық құқық негіздері
Семинар жоспары:.
1. Конституциялық құқық –жетекші құқық саласы ретінде
2. ҚР Конституциясының тісінігі және мәні
3. ҚР Констициясында мемлекет нысанының негізгі белгілерінің бекітілуі.
4. ҚР-ғы адам және азаматтың құқықтық мәртебесінің түсінігі.
5. Қазақстан Республикасындағы сайлау жүйесі
Сабақтың мақсаты: Мемлекеттің конституциялық құрылысы, оның ерекшеліктері, ұйымдастырылу ерекшеліктері, басқару нысанының белгілері туралы студенттерге түсінік беру.
Бақылау сұрақтары:
| 1. Мемлекеттің қоғамдық бірлестіктер және саяси партиялармен арақатынасы 2. ҚР-ғы қоғамдық бірлестіктердің конституциялық-құқықтық мәртебесі. |
3. ҚР-ғы саяси партиялардың конституциялық-құқықтық мәртебесі
4. Референдумды өткізу тәртібі. Референдум шешімдері
5. ҚР Президентінің конституциялық-құқықтық мәртебесі, оның мемлекеттік билік
6. Мемлекеттің қоғамдық бірлестіктер және саяси партиялармен арақатынасы
7. ҚР Парламентінің жоғары билік органдары жүйесіндегі орны мен рөлі.
8. ҚР Конституциялық Кеңесінің құқықтық мәртебесі: құрамы, құрылу тәртібі, оның мүшелерінің өкілеттік мерзімі
9. Сот жүйесінің орны және рөлі
Глоссарий:
Министрлік– тиісті мемлекеттік басқару саласына басшылықты, сондай-ақ заңдармен көзделген шекте салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын республиканың орталық атқарушы органы.
Өкілеттілік – лауазымды орнына байланысты және кейбір мәселелерді шешу үшін қажетті субъектіге берілген біртұтас комплексті құқық пен міндеттілік .
Парламент – заң шығару функциясын жүзеге асыратын республиканың ең жоғары өкілді органы.
Преамбула – нормативтік актінің кіріспе бөлігі , онда оны қабылдаудың себептерін көрсететін жағдайлар көрсетіледі , сол құжаттың алдындағы мақсаты және міндеті баяндалады .
Референдум-Қазақстан Республикасы Конституциясының, конституциялық заңдарының, заңдарының және мемлекеттік өмірдің өзге де неғұрлым маңызды мәселелеріне арналған шешімдердің
Сайлау жүйесі – заңмен белгіленген ережелер, қағидалар және бағамдардың жиынтығы, олардың көмегі арқылы дауыс беру нәтижелері анықталады.
Сайлау округі – Парламент Мәжілісінің және Мәслихаттардың депутаттарын, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүшелерін сайлау үшін сайлаушылардың мөлшермен бірдей саны ескеріліп құрылған аумақтық бірлік.
Фракция – саяси партияның немесе заңмен белгіленген тәртіппен тіркелген өзге де қоғамдық бірлестіктің атынан өкілдік ететін депутаттардың ұйымдасқан тобы.
Қабілеттілік– заңмен белгіленген , өзінің құқығы мен міндетін өз әрекетімен жүзеге асыру.
Құқық жүйесі– құқықтың ішкі құрамы, бірімен-бірі тығыз байланыстағы нормалар, институттар, құқық салалары және оған қосымшалар.
Қоғам –экономикалық және рухани біртұтастықпен , өмір сүру жағдайын ұйымдастырудың тұтастығымен сипаттайтын ,белгілі бір аумақтағы адамдар бірлігі.
Құзірет- мемлекеттік орган, сондай-ақ , сол бір немесе өзге лауазымды тұлғаға иеленетін және тиісті заңды құжатта бекітілетін биліктік құқықтардың мазмұны мен көлемі.
Құқық бұзушылық- қылмыскерлердің кінәлі , құқыққа қарсы, қоғамға зиянды әрекеті, қоғамның мүддесіне мемлекетке , жеке адамға зиян келтіреді.
Қосымша нормативті акт-заңның негізінде және оны орындау үшін шығарылған нормативті акт.
Парламент– заң шығару функциясын жүзеге асыратын республиканың ең жоғары өкілді органы.
Республика Президенті – мемлекеттің басшысы, мемлекеттің ішкі және сыртқы саясатының негізгі бағыттарын айқындайтын, ел ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақстанның атынан өкілдік ететін ең жоғары лауазымды тұлға.
Шетелдік азамат – Қазақстан азаматы болып табылмайтын және басқа мемлекеттің азаматтығына тиесілігі жөнінде дәлелдемесі бар тұлға.
Мәнжазба тақырыптары:
1. ҚР конституциялық құрылысы түсінігі
2. Мемлекет егеменділігі
3. Мемлекеттік құрылыс нысаны
4. Идеологиялық және саяси плюрализм
5. Конституциялық-құқықтық нормалар.
6. Жергілікті мемлекеттік басқару түсінігі.
7. Конституциялық Кеңестің құзыреті және оларды жүзеге асыру нысаны.
8. ҚР Үкіметінің құзыреті және оның қызметі.
9. ҚР Президентінің конституциялық-құқықтық функциялары.
10. Мемлекеттік органдардың ұйымдастырылу және қызмет етуінің конституциялық қағидалары.
Блиц – тесттер:
1. ҚР тұңғыш Конституциясы қай жылы қабылданды:
1978 ж.
B) 1926 ж.
C) 1937 ж.
D) 1993 ж.
E) 1995 ж.
2. ҚР қазіргі қолданып жүрген Конституциясы қай жылы қабылданды:
A) 1995 ж.
B) 1993 ж.
C) 1998 ж.
D) 1978 ж.
E) 1991 ж.
3. ҚР 1995 ж. Конституциясынақайжылыөзгерістерментолықтыруларенгізілді:
A) 7. 10. 98 ж.
B) 7. 11. 98 ж.
C) 7. 12. 98 ж.
D) 7. 09. 98 ж.
E) 7. 08. 98 ж.
4. Мемлекетегемендігінқалайшатүсінеміз:
A) Экономикалықтұрақтылық.
B) Мемлекеттіңөзініңішкісыртқысаясатынайқындаудаеркіндігініңболғанымен, тәуелсіздігініңболмауы.
C) Мемлекеттіңөзініңішкіжәнесыртқысаясатынжүзегеасырудаөзгемемлекеттентәуелсізболуы.
D) Ішкіжәнесыртқысаясаттыжүзегеасыруда, бірмемлекеттіңекіншімемлекеткетүгелдейтәуелдіболуы.
E) Мемлекеттіңөзініңішкісыртқысаясатынайқындап, іскеасырудаөзгемемлекеттердіңықпалынантәуелсіздігіменеркіндігі.
5. ҚРтерриториясындақандайтілмемлекеттікболыптабыладыжәнеқандайтілресмитүрдеоғантеңестірілген:
A) Қазақжәнеорыс.
B) Қазақжәнеағылшын.
C) Орысжәнеағылшын.
D) Қазақжәнетатар.
E) Қазақжәнеөзбек.
6. Адамменазаматтыңменбостандығынмазмұнынақарайбылайшажүйелеугеболады:
A) Негізгіжәнеқосымша.
B) Жекежәнеұжымдық.
C) Жеке бас және азаматтық.
D) Саяси және экономикалық.
E) Әлеуметтік және мәдени.
7. Адамның элеуметтік құқы мен бостандығы не үшін қажет:
A) Адамның рухани және қоғамдық қажеттерін қанағаттандыру үшін.
B) Материалдық өндіріс пен оны бөлу, өз мүмкіндігін жүзеге асыру үшін.
C) Адамның мәдени құндылығын қанағаттандыру үшін.
D) Адамның моральдық қажетін өтеу үшін
E) Адамның ішкі сенімін қанағаттандыру үшін.
8. Адамның негізгі табиғи құқы:
A) Өмір сүру.
B) Жеке басқа қол тигізбеушілік.
C) Қадір – қасиеті.
D) Ар ождан бостандығы.
E) Жеке бостандық.
9. Адамның белгілі бір мемлекет мүшесі болуынан қандай өзара заңды құқықтар мен міндеттер туындайды:
A) Азаматтық.
B) Өкілеттік.
C) Кворум.
D) Апатрид.
E) Стандарт.
10. Ешқандай келеспеушілікке жол бермейтін тең құқықтар мен жауапкершілік қағидалары:
A) Заң мен сот алдында барлығының теңдігі.
B) Іс-әрекетінің еркіндігі.
C) Заңды мінез-құлық.
D) Нормалардың сақталуы .
E) Прецедент.
Әдебиеттер:
Негізгі әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жылғы, 21.05.2007 ж.
2. Қазақ КСР-нің мемлекеттік егемендігі туралы Декларация. 25.10.1990.
Қосымша әдебиеттер:
Сапаргалиев Г. Конституционное право Республики Казахстан: Академический курс. Алматы: Жеті Жарғы, 2005.
Амандыкова С.К. Конституционное право Республики Казахстан.Астана.2001.
Сагындыкова А.Н. Конституционное право Республики Казахстан. Алматы. Білім. 1999.
Баишев Ж. Конституционное право Республики казахстан. Учебно-методическое пособие. Алматы: Жеті Жарғы. 2001.
Ащеулов А. Т. Конституционное право Республики Казахстан:учебник. Алматы, КазГЮА, 2001.
Баишев Ж.Н. Конституционное право Республики Казахстан:учебник. Алматы: Жеті Жаргы, 2001.
Сапаргалиев Г.С.Конституционное право Республики Казахстан: Учебник. Алматы: Жеті Жаргы, 2001.
Конституция для всех: Учебное пособие. Алматы, 2002.
Ащеулов А. Т. Этапы становления конституционного законодательства и конституционализма // Мир закона. 2000. №8.