Дұшпандықпен және достықпен қосылу. 1 страница
1. Жұтылу алдындағы дайындық қадамдар. Бастапқы бағытты жасау. Әртүрлі жұту тактикасын қолдануға дейін орындалатын алғашқы қадам, мақсатты-компанияның акцияларын алғашқы жинақтау.Бұны жасай отырып сатып алушы алғашқы бағытты жасауға тырысады, соңынан бастық ұсыныстарды бастауға болады. Акцияны бұлай сатып алудың артықшылығы, оның істейтін әрекетін рынок білмейді.Сатып алушы сыйлық ақыдан қашуы мүмкін. Бұл жұтылудың орташа құнын азайтады.
Бейресми ( неформальный ) тәсілдеме ( подход ). Қастандық әрекет жасауды бастамай тұрып, сатып тұрып, сатып алушы мақсатты-компанияның басшыларын бейресми байланыс жасауға әрекет етуі мүмкін.Бұл кейкездерде бейресми тәсілдеме деп аталады.Бастама –сатып алушының басшыларының біреуінен немесе инв-қ банктің уәкілінен шығуы мүмкін.Бейресми тәсілдеме, егер де сатып алушы мақсатты-компанияның көз-қарасына сенбеген жағдайда қолданылады.Егер мақсатты-компания басқа қастандықтың объектісі болып, оған қарсылық көрсетсе және өзінің тәуелсіз болғысы келетіндігін жария етсе, онда бұндай қадам ешқандай нәтиже бермеуі мүмкін.Мақсатты жұтылу компаниясына басқарушсы өз заңгерлерінен кеңес ала отырып мақсатты-компания тәуелсіз болып қалатындығы жариялайды.
«Медвежьи обьятья» ( «Аюдың құшағы»)
Сатып алушы кейкезде мақсатты-компанияның тендерлік ұсынысқа дейін қысым жасауы мүмкін. Ол директорлар кеңесіне байланыс жасау арқылы компанияны жұтуға байланысты ыңталылық білдіріп және тікелей акционерлерге тендерлік ұсыныспен үндеу жасауға ойы бар екендігін білдіреді.Бұл стратегия белгілі «аюдың құшағы.». «Аюдың құшағы.» мақсатты-компанияның директорлар кеңесіне мүмкінді жұтылуға байланысты ресми бағытты ұстауға әрекет етеді.Бұндай ұсынысты дұрыс қабылдамаса, онда келесі қадам тікелей акционерлерге тендерлік ұсыныс жасалынуы екендігі белгілі «Аюдың құшағы.», сондай-ақ директорлар кеңесіне қысым жасайды, үйрей директор тиянақты түрде бұл ұсынысты қарауы тиіс, олар акционерлер алдында өз міндеттемелерін орындамай жүрген сияты болмас үшін. «Аюдың құшағы» туралы хабар тарағаннан кейін, арбитраждар, әлбетте мақсатты- компанияның акцияларын жинақтайды. Арбитраждармен жинақталған акциялар «аю құшағы.» инициатор үшін үлкен акциялар пакетін сатып алуға жеңілдік жасайды. Соныменен компанияны ойынға қосады, нәтижесінде оған өз дарбестігін сақтау қиынға соғады.
2. Тендерлік ұсыныстар. Тендерлік ұсыныстар 1980 жылдары қастықпен жұтудың ең көп қолданған құралы болды. Компания әлбетте тендерлік ұсынысқа сол уақытта барады, егер де достық келісім арықарай жүрмей, альтернатива болмай қалса.Тендерлік ұсынысты қолдана отырып ,сатып алушы мақсатты –компанияның басшыларын айнала өтіп,бақылауға иелік етеді, тіпті менеджерлер қарсы болсадағы.Тендерлік ұсыныспен байланысты шығындар, заңгерлерге құжаттарды тіркеуге гонарар және акционерлерге материалдарды жіберу құны, тендерлік ұсынысты өте қымбат альтернатив жасайды, келісім арқылы мәмле жасаумен салыстырғанда.Тендерлік ұсыныс компанияны ойынға қосады, нәтижесінде оны басқа компания жұтып алуы мүмкін, саудаға түседі. Аукциондық процесс, тендерлік ұсыныстың құнынан асып кетуі мүмкін.Бұндай жағдайда мақсатты-компанияның акционерлерін табысы да ұлғаюы мүмкін.
1980-1997 жж арасында тендерлік ұсыныстардың нәтижесі бойынша табыстың үлесі ашық сауда рыногында 83.4 % тең болуы.Тендерлік ұсыныс жасаушы компания сатып-алуды ақшамен немесе бағалы қағаздарды қолдануды ұсынады.Мақсатты-компанияның акционерлері үшін бағалы қағаз тартымды, өйткені белгілі жағдайда бұндай мәмледе салық төленбейді.
3.Ашық рынокта сатып алу. Қастандықты сатып алушы тендерлік ұсыныс орындалғанға дейін мақсатты-компанияның акцияларын жинақтауы мүмкін.Ертеде айтылғандай, сатып алушы бастапқы сатып алуды жасырып ұстайды, мақсат , мақсатты-компанияның акцияларын бағаның өсуіне өз ықпалын жасау үшін, сатып алу көбінесе белгісіз ортақол компаниялар және партнерлер арқылы жасырын жасалынады.Ақпаратты ашық жариялау алдында сатып алушының алдында 10 күн мерзімі бар. Бұл уақытта сатып алушы акцияға иелік ету, үлесін ұлғайтуға пайдалануы мүмкін.Егер сатып алушы агрессивті бағдарламаны орындаса, онда оған мақсатты-компанияның 20% акциясын сатып алу түкке тұрмайды.Неғұрлым мақсатты – компанияның акцияларының көп саны сатып алушыға тисе, онда оның мақсатты-компанияға ықпалын күшті болады.Бұл ықпал сатып алушыға тендерлік ұсынысты бастауға және пакет акцияларына иелік ете отырып табысқа жететіндігіне ықтималдығы мол.Дауыс беру санының нәтижесі бойынша сатып алушының жағдайы әрине жақсы, ол бұл күресте сенімхат үшін мақсатты-компанияға нақтылы қауіп төндіреді.Егер де сатып алушыға бақылауды өз иелігіне алмаған күнде, директорлар кеңесіне өз уәкілін еңгізе алады. Бұндай жағдай, мақсатты-компанияның басшыларының жұмысын қиындатады, олар сатып алушы компанияға ерік береді.
Ашық рынокта сатып алып жинақталған ірі акциялар пакеті келіссөз жүргізудің инструменті ретінде қолданылуы мүмкін, сол арқылы мақсатты-компанияны көбін жеткізіп достық-тендерлік ұсынысқа келісуге көндіріп..
4. Тендерлік ұсыныстың ашық рынокта сатып алудың артықшылығы.
Бірінші қарағанда ашық рынокта сатып алудың тендерлік ұсыныстан көп артықшылығы бар, мысалы, күрделі заңдық талаптарды орындауға көп шығындарды қажет етпейді.Ал тендерлік ұсыныстың шығындары біршама көп, брокерлердің еңбек ақылары - компанияның мақсатты –компанияның акциялар пакетін алуға әрекет еткеніне төленеді.Мысалы Роберт Смайлидің бағалауы бойынша , тендерлік ұсыныстың жалпы шығыны мақсатты-компанияның тендерлік ұсыныстан кейінгі акцияның рыноктық бағасының 13 % тең. Ашық рынокта сатып алудың тағы да кемшілігі бар, ол кемшілік тендерлік ұсыныста жоқ.Ашық рынокта акцияны сатып алушыға оның нақтылы бақылау жасауына қажетті мөлшерде акцияларды жинақтай ала ма, оған гарантия жоқ.Егер бақылау 51 % жетпесе сатып алушы жағымсыз жағдайға дұшар болуы мүмкін.Тендерлік ұсыныстың артықшылығы сол , сатып алушы тендерге қойылған акцияларды сатып алуға міндетті емес, егер шығарылған акциялардың саны жеткіліксіз болса.
5.Сенімхатқа талас.Сенімхатқа талас – жекелеген немесе топ акционерлер жағынан бақылауды алуға әрекет жасау немесе компанияда басқадай өзгерістер енгізу арқылы сенімхаттың көмегімен корпоративтік дауыс беру механизмін қолдану арқылы.
Сенімхат жинау жарысы бұл саяси процесс. Билікте отырғандар мен және «мятежники» акционерлердің дауысы үшін жарысады.Почталық открыткамен, газеттер хабарлама, телефон арқылы үгіттеу және т.б.
Сенімхатқа талас төртінші толқын аяғында біршама ұлғайды.Мысалы 1987 ж 21-ден 1990 ж 35-ке дейін өсті.
Сенімхатқа жарыстың екі түрі:
1.Директорлар кеңесіндегі орын үшін жарыс « мятежная » топ акционерлер бұл құралды басшыларды ауыстыру үшін қолданады. Егер оппозициялық директорлар құрамы сайланса, сонда олар өз өкілеттігін менеджментіне ауыстыруға, оны жаңа басқару командасын ауыстыруға шара қолданады.
2.Басқару ұсыныстары бойынша қосылу немесе жұтылуды құптауға байлансты. Менеджмент қосылуға қарсы шығуы мүмкін, ал « мятежная » акционерлер тобы оны жақтап шығуы мүмкін. Бұндай қарама-қарсылық акцияның құнын түсіруі мүмкін немесе жұтылудың ықтималдығын азайтады.
Сенімхатқа соғыс процессі. Оны келесі кезеңдерге бөледі: 1 кезең- Сенімхатқа соғыстың басталуы. Компания бақылау үшін сенімхатқа соғыс сатып алушы алда болатын акционерлер жиналысында өзгеріс жасағысы келіп, жұмыс істеуді « мятежная » топ акционерлер арнайы жиналыс шақыруына қажеті бар, онда басшыларлы ауыстыру туралы сұрақ қозғалады. 2 кезең- Акционерлер жиналысына дейін « мятежная » акционерлер тобы басқа
акционерлермен байланысты жасап, оларды директорлар кеңесіне ұсынған басшылардың кандидаттарына қарсы дауыс беруіне үгіттейді.Бұндай үгітті « мятежная » жолдан алған адамдарда жүргізеді.Үгіт жүргізу үшін екі жақ әртүрлі брокерлік фирмалардың қызметін қолданады.
Достықпен мынадай жағдайларда қосылады: кәсіпорынның шаруашылық жұмысына бөгет жасайтын, кәсіпорынның қаржы тұрақтылығының бұзылуы. Бұл апаттық тәуекелдің іске асырылуы, кәсіпорынның қаржылық оның активтерінен артық болуымен сипатталады;
Ұзақ мерзімді кезеңдегі ақша ағындарының көлемінің елеулі теңгеоімсіздікте болуы. Бұл апаттық тәуекелді іске асыру ұзақ мерзімді ақша ағындарының көлемінің артуымен сипатталады және болашақта бұндай негативті үрдісті өзгерту екіталай; Активтердің төлем өтімділігімен байланысты, кәсіпорынның кезекті қаржылық міндеттемелерінің оның қалдық ақша қаражаттарының кәсіпорын активтерінен артық болуымен сипатталады.
Тұрақсыз экономика жағдайында, менеджерлердің біліктіліктің төмендігі және олардың қаржылық жұмыстарды агрессивті формада орындауға бейімділігі нәтиесінде қосылу орын алады. Бұл дәрменсіз кәсіпорындардың қаржылық жұмыстарының терістігі салдарынан, кеңейтілген мемлекеттік реттеуді қажет ететін мәселе, үйткені еліміздің экономикасының дамуына әсерін тигізеді. Бұл терістік салдар келесі терістік жайларымен сипатталады:
кәсіпорынның қаржылық дәрменсіздігі – табыст істейтін кәсіпорындар, олардың қауіпті қаржылық тәуекелдікті тудырады. Оларға жұмыс барысында барынша эк/қ шығынға ұшыратады. Бұл еліміздің эк/қ дамуына кеір әсерін тигізеді; Қаржылық дәрменсіз кәсіпорын мемлекеттік бюджеттің табыстың бөлігінің және бюджеттен тыс қорлардың қалыптасуын қиындатады және қаралған эк/қ әлеуметтік даму бағдарламасының орындалуын кешіктіреді; Оған берілген кредиттік ресурстар (тауарлық және ақшалай) сенімді пайдаланылмайды, қаржылық дәрменсіз кәсіпорын кәсіпкерлік салада қолданылатын капиталға жалпы табыстың нормасын төмендетуге ықпал етеді; Қаржылық қиыншылықтарға байланысты өз шаруашылық жұмысының көлемін қысқартуға мәжбүр болған бұндай кәсіпорында жұмыс орындарын қысқартады және қоғамдық өндірісте жұмыскерлер саны азаяды, нәтижесінде ел әлеуметтік шиеленісті күшейтеді. Жоғарыда айтылғандарға байланысты кәсіпорынның банкроттығы механизімін капиталды, өтімді пайдалану мақсатымен қайта бөлудің пәрменді түрі ретінде қарастырған жөн.
Кәсіпорынды басқару жүйесінде қаржылық менеджменттің рөлі және орны. Қаржылық менеджмент — кәсіпорынды басқарудың жалпы жүйесінің ерекше түрдегі ішкі жүйесі ретінде басқару қызметінің өзге салаларымен тығыз қиылысып жатыр.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы қаржы ресурстарын жасау, тарату және пайдаланумен сипатталады. Кәсіпорынның қаржылық жағдайы кәсіпорынның қалыпты өндірістік, коммерциялық және басқа да қызмет түрлері үшін қажетті қаржы ресурстармен қамтамассыз етілуімен және оларды мақсатқа сай, тиімді тарату және пайдаланумен, сондай-ақ басқа шаруашылық субъектілерімен қаржылық қарым-қатынаста болу, төлеу қабілеттілігі және қаржылық тұрақтылықпен сипатталады. Кәсіпорынның уақтылы төлеу мүмкіндігі оның қаржьлық жағдайының жақсылығын көрсетеді.
Кәсіпорынның қаржы жағдайы осы кәсіпорынның белгілі бір кезеңдегі қаржылық тұрақтылығын және оның өз шаруашылық қызметін үздіксіз жүргізуі мен өзінің қарыз міндеттемелерін уақтылы өтеуі үшін қаржы
ресурстарымен қамтамассыз етілуін көрсетеді.
Қаржы менеджментінде қаржылық жай – күйді талдау кезіңде қаржылық коэффициенттердің келесі топтары ең маңызды деп саналады.
1) Өтімділік коэффициенті.
2) Іскерлік белсенділік коэффициенті.
3) Рентабелділік коэффициенті.
4) Төлемқабілеттілік коэффициенті.
Кәсіпорынның қаржылық жай – күйін бағалау үшін, ең алдымен оның қаржылық жағдайына талдау жасау керек. Қаржылық жағдай, қаржы ресурстарын пайдалануын, орналастыруын және барын көрсететін қаржылық көрсеткіштердің жиынтығы болып келеді.
Қаржылық талдаудың мақсаты, кәсіпорынның қаржылық жай – күйін бағалау және де оның жағдайын жақсартуға бағытталған жұмыстарды жүргізу болып табылады. Сонымен қоса бұл жұмыстардың нақты қай бағытта жүргізілу керек екендігі көрсетіледі.
Кәсіпорынның (корпорацияның) айналым қаражаттарын қалыптастыру көздері. Негізгі капитал құрамы мен құрылымы Айналым құралдарының көздері:
Меншікті (және оған теңестірілген): жарғылық капитал; қосымша капитал; резервтік капитал; бөлінген пайда.
Қарыздық:ұзақ мерзімді банк несиесі; ұзақ мерзімді қарыз; қысқа мерзімді банк несиесі; қысқа мерзімді қарыз; коммерциялық несие.
Қосымша таратылған: жабдықтаушыларға, еңбекақы бойынша, сақ-у, бюджет бойынша, кредиторлық қарыз; тұтыну қоры; күмәнді қарыз бойынша міндеттеме; қайырымдылық қоры.
Жеке қаражаттар жыл басында жоспарланған қаржы айналымының артықшылығы, кәсіпорын пайдасы. Қосымша қарыз - жсопарланған жылға қаржылық жоспарлау құру кезінде белгілейді.
Қарыз құралдарына банктік ж/е коммерциялық несие, инвестициялар жатады. Олар қатаң мақсатты ұстайды.
Айналым активтерінің құрау көздері бухгалтерлік баланстың пассивінде көрініс табады. Айналым активтерінің сыныпталуына сай олардың құрау көздері меншікті, қарыздық және тартылған болып бөлінеді.Меншікті көздеріне таза айналым капиталы жатады, қарыздық көздеріне қысқа мерзімді несиелер және 1 жылға дейінгі қарыздар, тартылған көздеріне кредиторлық берешек.
Айналым активтерінің жабу көздері: 1. Таза айн. капиталы (меншікті айн. қаражаттары). Таза айналым капиталы активтің 10% және 50% қорын жабуы қажет. 2. Қарыз қаражаттары: қысқа мерзімді банк несиесі (кепілдік, сенім, вексельдік, тапсырыстық, кепіл); қысқа мерзімді қарыз (1 жылға дейінгі облигациялық қарыз). 3. Тартылған қаражаттар: қысқа мерзімді қарыз (холдингтің, ассоциация); кредиторлық берешек; қатысушылар алдындағы берешек; алдағы уақыт кірісі; болатын шығындарға резерв; басқа да қысқа мерзімділер.
Таза айн. капиталы бух-к баланс бойынша соңғы есептік кезеңге құрылады. Алдағы тоқсанның соңына оның жоспарлы көлемін актив пен пассивтің балансының болжамымен анықталады.
Мысал 1.Таза айн. капиталының нақты көлемі баланс бойынша есептік тоқсан соңында 750 мың теңгені құрады(7500-6750). Бюджеттегі бұл капиталдың жоспарлы көлемі баланс беті бойынша 900 мың(7875-6975). Яғни, бұл кәсіпорында таза айналым капиталының жетіспеушілігі 150мың теңге(750-900) тең.
Мысал 2. Таза айналым капиталының ең төменгі мөлшері айналым активтерінің көлемінен кем дегенде 10% мөлшерінде болғаны дұрыс. Ағымды тоқсан соңына баланс беті бойынша бюджеттегі жалпы айналым активтерінің көлемі 50200 мың теңге, онда таза айналым капиталының ең төменгі мөлшері 5020 мың теңге(50200*10%). Бұл кезеңге бухгалтерлік баланс бойынша нақтысы 5650 мың теңге.
Таза айналым капиталының артықшылығы – 630 мың теңге(5650-5020).
Кәсіпорынның ақша ағымдарының сипаттамасы, белгілері және сыныпталуы. Ақша ағымы – қаржылық жыл ішінде банктің табатын және төлейтінақшалай қаражаттар сомаларының арасындағы айырма болып табылады.Ақшалай ағымның бағалану көрінісі ең қолайлы және тиімді анализдік инвестициялық проектте жүреді.Көптеген ақшалай ағымдары 2 элементтен тұрады:қажетті инвестиция, ақша ағымдарының шыққан шығындармен байланысты.Алдыңғы болжанған болжаммен бағаның көбінесе басқа мамандықпен сонымен қатар маркетингпен бухгалтерлер, кәсіпкерлермен, шығарушылар. Ең басты қажылық процесте көрсетіледі:
1.Координациялық және басқадай мамандығы бойынша;
2.Экономикалық көріністермен көрсетілген көріністермен дайындалған дайындықпен;
3.Қарсыластық тенденциялық бағалау формасы .
Ақшалай ағымдар және бухгалтерлік есеп. Басқадай қате көздерге байланысты бұл бухгалтерлік есепті әр түрлі біріктірулер және кірістер, ал олар көбінесе бір келісімде болмайды, қорытындыға келу үшін ақша ағымы қажет.Мысалы: бухгалтер өзіндік кірістерді, олар ақша жүйесінде жүреді, олар ақша ағымдарына байланысты емес жартылай айналыстағы ағымдар кредит арқылы жасалады. Кіріс кірген кезде шығынды санамайды капиталдың кіріс арқылы олардың ақшалай қосылғандығын керісінше амортизациялық санау жүйесі жүреді, ақшалай ағымға тиіспейді.
Тікелей әдісті қолданған жағдайдағы операциялық қызметтің нәтижесінде туындайтын ақша қаражатының ағынына жатады:
- түсімдеріне өнімдерді өткізуден алынған түсім тауарлы – материалдық қорларды жеткізуден және қызмет көрсетуден түскен аванстар: түрлі сипатта сыйақы төленген дивиденттер мен рояльтилердің проценттері басқа да және өткізуден тыс табыстар басқа түсімдер.
- жұмсалуына жатады өндірістік шығындары; тауарлы – материалдық қорларды жеткізуге, жұмыстарды орындауға және көрсетілген қызметтерге берілген аванстар, материалдар мен тауарлар үшін жеткізушілер мен мердігерлерге төлемдер, жалақы бойынша төлемдер мен басқа да төлемдер, бюджетпен әлеуметтік сақтандыру органдарымен бюджеттен тыс қорлармен есеп айырысу проценттерді төлеу басқа да төлемдер [1].
Инвестициялық қызмет ұзақ мерзімді активтерді сатып алу мен
сату өтелген несиелерді беру мен алу болып табылады. Инвестициялық қызметтердің нәтижесінде пайда болған ақша қаражаттары қозғалысының мысалы:
1.Ақша қаражаттарының түсуі: негізгі құралдары басқада ұзақ мерзімді активтерді және материалды емес активтерді сатудан түскен түсімдер;
- қаржылық инвестицияларды өткізуден;
- басқа заңды тұлғаларға берілген несиелерді алу;
- басқа түсімдер;
2.Ақша қаражаттарын алу:
- күрделі жұмсалымдар;
- негізгі құралдарды басқа ұзақ мерзімді активтерді және материалды емес активтерді сатып алу;
- қаржылық инвестицияларды сатып алу;
- басқа заңды тұлғаларға несие беру;
- басқа да төлемдер болып табылады.
Ақша ағынымен қатар инвестициялық жобаларды қорланған ақша
ағымы пайдаланылады оны сипаттайды:
- қорланған түсім;
- қорланған жұмсалу және қорланған сальдо.
Олар есепті кезеңінің әр қадамына берілген және барлық өткен қадамдарда сәйкес ақша ағымдарының қосындысы болып табылады.
Есепті кезең қадамдарға уақыттың бөліктеріне бөлінеді. Сол уақыт ішінде қаржы көрсеткіштерді бағалау үшін пайдаланылатын деректер жиналады.
Ақша ағымы ақша қаражатының түсуі мен жұмсалуы. Әр қадамында ақша ағымының мәні сипатталынады:
- тұсімнен осы қадамдағы ақша түсуінің шамасымен;
- жұмсалумен – осы қадамдағы төлемдерге тең;
- сальдо түсім мен жұмсалу арасындағы айырма.
Ақша ағымы әдетте кәсіпорынның әр түрлі қызметтер ақша қаражатының қозғалысынан тұрады:
1.инвестициялық қызметтен ақша ағымы;
2.операциялық қызметтен ақша ағымы;
3.қаржы қызметтен ақша ағымы.
Операциялық қызметі – кәсіпорынның, ұйымның табыс табу жөніндегі негізгі қызметі мен инвестициялық және қаржы қызметіне қатысы жоқ өзге де қызмет.
Инвестициялық қызметі – ұзақ мерзімді активтер мен қаржы инвестицияларын сатып алу және сату.
Қаржы қызметі – меншікті капитал мен қарыз қаражаттарының мөлшері мен құрамындағы өзгеріс нәтижесі болып табылатын кәсіпорын қызметі.
Кәсіпорынның өндірістік және қаржылық тәуекелі.Кәсіпкерлік тәуекел бұл бизнестің түріне байланысты компания қызметінің тәуекелі. Оның негізгі түрлері: өндірістік, коммерциялық және қаржылық тәуекел.
Өндірістік тәуекелдің пайда болу себептері: ұйғарылған өндіріс көлемінің мүмкін болатын төмендеуі, материалдық шығындардың өсуі, қызметкерлердің наразылығы, менеджерлердің қателері, көтеріңкі аударым сомалары мен салықтарды төлеу.
Коммерциялық тәуекел кәсіпкер өндірген немесе сатып алған тауарлар мен қызметтерді өткізу процесінде пайда болады. Оның себептері: өнімді өткізу көлемінің төмендеуі, материалдық ресурстардың сатып алу бағасының жоғарылауы, сатып алу көлемінің ойда болмаған төмендеуі, айналым шығындарының өсуі, экономиканың тұрақсыздығы және клиенттердің ұнату қабілетінің өзгеруі, бәсекелестердің әрекеті.
Қаржылық тәуекелді басқару процесі алты сатыдан тұрады:
• Мақсаттарды анықтау
• Тәуекелді анықтау
• Тәуекелді бағалау
• Оларды жүзеге асыру
• Нәтижелерді бағалау
Қаржылық тәуекел кәсіпорынның банктермен және басқа да қаржылық институттармен қатынас өрісінде пайда болады. Қаржылық тәуекелдің себептері: қарыз және меншікті қаражаттардың арақатынастарының көлемінің жоғарлауы, кредиторларға тәуелділік, капиталдың әрекетсіздігі, бір жобаға бір мезгілде көп қаражат жұмсау.