Ревматоидты артрит. Анықтамасы. Қауіп факторлары. Жіктелуі. Диагностикалық критерилері(клиникалық, зертхана-аспаптық мәліметтер)
Ревматоидтық артрит – белгісіз этиологиядағы мультифакториалдық
аутоиммунндық ауру, оның дамуына көптеген факторлар қатысады: сыртқы орта,
иммундық, генетикалық, гармоналдық жəне т.б. Перифериялық буындардың
симметриялық созылмалы эрозивтік артритімен (синовиттер) жəне ішкі ағзалардың
жүйелік қабынулық зақымдалуымен мінезделеді.
Қауіп факторлары: иммунды,генетикалық,гормоналды ж/е т.б. Экзогенді:вирустар(провирус В19,Эпштейн-Барр вирусы),бактериалды(микоплазма,ішек бактериялар),токсиндер. Эндогенді:2типті коллаген,стрессорлы ақуыздар. Арнайы емес:жарақат,аллергендер т.б.
Жіктемесі:
Аурулардың клиникалық-анатомиялық мінездемесі:
1. Ревматоидтық артрит: полиартрит, олигоартрит
2. Ревматоидтық артрит: висцериттермен, ретикулоэндотелиалдық жүйе, өкпе, жүрек,
қантамыр, көз, бүйректің сілемейлі қабатыныңзақымдалуымен, ағзалардың амилоидозы,
жалғансептикалық синдром, Фелти синдромы.
3. Остеоартроз, ревматизм, дəнекер тіндерінің басқа да диффуздық ауруларымен
қосарланады.
Клиникалық иммунологиялық мінездемесі (РФ сынақ нəтижелері бойынша):
-серопозитивтік
-серонегативтік
Белсенділік дəрежесі:
1.Минималды
2.Орташа
3.Жоғары
4.Ремиссия
Аурудыңағымы:
1.Тез үдемелі
2.Баяу үдемелі
3.Айтарлықсыз үдеу (қатерсіз).
Рентгенологиялық стадия:
1.Буын айналасыныңостеопорозы
2.Остеопороз+ буынсаңылауыныңтарылуы (аз ғанажырақтардыңболуымүмкін).
3.Кең таралған остеопороз, анықсүйекшеміршектік, таюлар, жартылайтюлар, буындық
саңылаулардыңтарылуы, көптегенжырақтар.
4.Солар + сүйектік анкилоз.
Науқастыңфункционалдықбелсенділігі:
0. Сақталған
1. Кəсібиеңбеккеқабілеттілігішектелген.
2. Кəсібиеңбеккеқабілеттілігіжойылған.
3. Өзінөзікүтуқабілетіжойылған
Ревматоидтықартритті, аурудыңбасталумінезіне, процесстіңбелсенділігібойынша
классифициялайды, РА ерекшеформаларынжекеқарастырады.
Аурудыңбасталунұсқалары:
1. Көбінесеұсақбуындарда (50% жағдайда), ауру сезімі мен құрысулардыңжайлап
күшеюі
2. Саусақтар мен аяқ басы ұсақбуындарының тез арадапроцесскеқосылуымен, тізе
немесеиықбуындарыныңмоноартриті
3. Септикалықнемесемикрокристалдықартриттіескетүсіретін, ірібуындардыңжіті
моноартриті
4. Саусақ, көбінесетізе мен шынтақбуындарыныңжітісимметриялықполиартриттері,
көптегенқайталамашабуылдарменмінезделетін «палиандромдық ревматизм».
Шабуылдарбірнешесағаттарғанемесекүндергесозыладыжəнесауығуменаяқталады.
5. Ұсақжəнеірібуындардыңкөптегензақымдалуымен, айқынауырусезімімен,
диффуздықісіктер мен егдежастағытұлғалардақозғалыстыңшектелуіменжүретінжіті
полиартрит
6. Ревматикалықполимиалгияныескетүсіретін, жайылғанполиартралгия (егдежаста).
7. РА белсенділігініңнұсқалары:
8. Жеңіл (артралгиялар; кем дегенде 5 буындағыісінулер/ауру сезім; буыннантыс
көріністердіңболмауы; РФныңболмауынемесетөментитрі; эритроциттердіңтұну
жылдамдығыменСРБдеңгейлерініңқалыптыжағдайынемесеаздапкөтерілуі; саусақтар
менаяқбасыұсақбуындарындарентгенологиялықөзгерістердіңболмауы)
9. Айтарлықтайауыр (6-20 буындардыңартриті; буыннантыскөріністердіңболмауы; РФ
ныңжоғарытитрі; эритроциттердіңтұнужылдамдығыменСРБныңтұрақтыкөтерілуі;
остеопения, буындықсаңылаулардыңаздаптарылуыжəнесаусақтарменаяқбасыұсақ
буындарындарентгенологиялықзерттеукезіндеаздағанбіренсаранжалақжаралар
(эррозиялар));
10. Ауыр (20 данастамбуындардыңартриті; буынфункцияларыбұзылыстарыныңтез
дамуы; эритроциттердіңтұнужылдамдығыменСРБныңаздаптұрақтыкөтерілуі; анемия;
гипоальбуминемия; РФжоғарытитрлері; буыннантыскөріністер.
11. РАерекшенұсқалары:
12. СиндромФелти
13. ЕресектердегіСтиллауруы
Қауіп-қатерліфакторлар:
1. Экзогендікфакторлар: вирустар, бактериалдықсуперагенттер, токсиндер, оныңішінде
темекікомпоненттері (7,9)
2. Эндогенндік-коллаген II типтегі, стрессорлықақуыздаржəнебасқалар.
3. Спецификалықемес: жарақат, аллергендер.
4. Генетикалықбейімділік, əсіресеқаныбіртуыстарда, сирекжағдайда II класстағы
белгілібірантигендертасымалдаушыларында, əсіресе HLADR1, HLA-DR4.
Диагностика критерилері:
РА диагностикалауүшінАмерикандықревматологиялықассоциациясыныңкритерилері
пайдаланылады(1987 ж.)D
1. Таңертеңгіқұрысулық— 1 сағаттан кем уақытемессақталатын, буындарнемесебуын
айналасындағытіндерайналасыныңтаңертеңгілікқұрысуы.
2. Үшнемесеодан да көпбуындардыңартриті— дəрігермен кем дегендеүшбуында
анықталғанісінулер мен дөңдер. 14 буынныңзақымдалуымүмкін(2 жақтан): алақан
сүйектербунақтық, проксималдыбунақаралықбунақаралық, білезікбуындары,
шынтақтық, сирақасықтық.
3. Саусақбуындарыныңартриті— кем дегендекелесі топ буындарыныңбірініңісінуі:
білезік, алақансүйектербунақтықжəнепроксималдыалақансүйектербунақтық.
4. Симметриялық артрит— тəрізді, бірақабсолюттісимметриясыз, буынныңекіжақтық
зақымдануы(алақансүйектербунақтық, проксималдыалақансүйектербунақтық,
табансүйектікбунақтық).
5. Ревматоидтықтүйіндер— көбінеседененіңшығыңқыучаскелерінде, бүгілетінбеттерде
немесебуынайналасындаорналасатынтеріастытүйіндері(дəрігерменанықталған).
6. РФ— ҚансарысуындағыРФтитрініңартуынкезкелген əдіспенбайқау.
7. РАүшін типті рентгенологиялық өзгерістер: саусақ жəне аяқ басы буындарында
Орналасатын жəне клиникалық зақымдалған буындарда аса байқалатын жалақ жара
Немесе буын айналасының остеопорозы.
РА диагнозы 7 критерийден кем дегенде4 болған кезде қойылады, бұл кезде біріншіден
төртіншігедейінгікритерийлер кем дегенде6 аптабойысақталуықажет. Аталған
критерийлердіңсезімталдығы91-94% құрайды, ал өзіндікерекшелігі— 89%.
Негізгідиагностикалықшаралартізімі:
1. Қанныңжалпыанализі(6 параметр)
2. Зəрдіңжалпыанализі
3. С-реактивтіақуыздыанықтау
4. Ревматоидтықфактордыанықтау
5. Коагулограмма1 (протромбиндікуақыт, фибриноген, тромбиндікуақыт, ачтв,
6. Плазманыңфибринолитикалықбелсенділігі, гематокрит)
7. Қалдықазоттыанықтау
8. Креатининдіанықтау
9. Жалпыақуыздыанықтау
10. Ақуыздықфракциялардыанықтау
11. 1 проекциядағысаусақтардыңрентгенографиясы
12. 1 проекциядағыаяқбасыныңрентгенографиясы
Қосымшадиагностикалықшаралартізімі:
1. Эхокардиография
2. Құрсаққуысыағзаларын УДЗ
3. Консультация: кардиолог
4. Консультация: инфекционист
5. Консультация: невропатолог
6. Консультация: қантамырлық хирургия хирургы
7. Консультация: уролог
8. Консультация: гастроэнтеролог
Лабораторлықөзгерістер
Қан.
• жеделфазалықреакциялар: гипохромды анемия, эритроциттердіңтұнужылдамдығының
жеделдеуі, СРВ артуы
• гипергаммаглобулинемия
• гипокомплементемия
• тромбоцитоз
• эозинофилия
• нейтропения (жиірек—Фелти синдромы кезінде)
• бауырферменттерібелсенділігініңартуы— АЛТ мен ACT — ауру белсенділігімен
қосыладыжəнежиірекревматизмгеқарсыдəрілікзаттардыңгепатоуыттығыменбірлеседі
• 70-90% науқастардаанықталатын, IgM РФ титрлерініңартуы.
Синовиалдысұйықтық. Тұтұырлықтыңтөмендеуі, борпылдақмуциндіқойыртпақ,
лейкоцитоз (6х109/л жоғары), нейтрофилёз (25~90%).
инструменталдықзерттеулер:
Рентгенологиялықөзгерістер.Қол мен аяқұштарырентгенологиялықзерделеу, аурудың
бірденбірнегізгідиагностикасы мен үдеуінбағалаудыңəдісіболыптабылады.
• буынаумағыныңостеопорозы
• буынбеткейішетініңанықсыздығы
• буындықбеттердегіжалақжаралар
• остеолиз
• анкилоз
• буындардың шала таюлары.