Еріткіш сапасының негізгі көрсеткіштері және оларды салыстыру
Еріткіштер — әр түрлі заттарды ерітіп ерітінділер түзуге қабілетті химиялыққосылыстар, жеке органикалық қосылыстар немесе олардың қоспалары.[1]
Еріткіштер деп, әдетте, сұйық күйдегі құрамдас бөлікті, ал құрамдас бөліктердің барлығы сұйық болса, онда концентрациясы жоғары бөлікті айтады. Еріткіштерді бейорганикалық еріткіштер және органикалық еріткіштер деп екі топқа бөледі. Маңызды бейорганикалық еріткіштерге су, ал органикалық еріткіштерге спирт, эфир, кетондар және олардың қосылыстары жатады. Органикалық еріткіштердің көбісі өте ұшқыш, улы болады. Сонымен қатар еріткіштерді полюсті және полюссіз, төмен және жоғары температурада қайнайтын, т.б. деп ажыратады. Техникалық мақсат үшін пайдаланылатын еріткіштердің тығыздығы, тұтқырлығы, улылығы, т.б. сипаттамалары маңызды. Еріткіштердің аталған сипаттамаларын арттыру үшін, көбінесе, басқа еріткіштермен қоспа түрінде пайдаланады. Еріткіштерді химиялық реакция жүргізетін орта ретінде пайдаланудың маңызы зор. Еріткіштер әрекеттесетін молекулалар арасында (көп реакциялар тек еріткіштерде жүреді) байланыс тудырып, гомогенді орта түзіп қана қоймай, хим. реакциялардың тепе-теңдік константасы мен жылдамдығына әсер етеді. Органикалық еріткіштер бояу, жасанды талшық, желім, т.б. заттар өндіруде қолданылады.
Ндірісте қажетті органикалық заттардың негізгі функционалдық топтарды сапалық талдауы.
Органикалық қосылыстар – құрамында негізгі элемент ретінде әрдайым көміртек атомы болатын химиялық қосылыстар (көміртек оксидтері, көмір қышқылы және оның тұздарынан басқалары). Адам ертеден табиғи бояу, қамыс қантын, әр түрлі майларды, т.б. пайдалана білген. Көміртек атомының өзара және көптеген өзге элементтердің атомдарымен химиялық байланысқа түсуіне орай органикалық қосылыстардың саны 5 млн-нан асты. Оларға органикалық химия зерттейтін изомерия құбылысы және әр түрлі күрделі өзгерулер тән. Ашық тізбекті органикалық қосылыстар көп мөлшерде мұнайда, табиғи газда, аздап гидросферада кездеседі. Қаныққан көмірсутектер бензин, тұрмыстық газ құрамында және метанол, жуғыш заттар алуда, қанықпаған көмірсутектер (олефиндер) полимерлер, спирт, ацетон, ацетальдегид, т.б. алуда қолданылады. Органикалық қосылыстардың химиялық қасиеттері ондағы орынбасушы элементтің, функционалдық топтың табиғатына және жай, қос, үш байланыстардың болуына негізделеді.
Гидроксилқұрамдас қосылыстар:
Спирттердің қышқыл ортада калий дихроматымен, калий перманганатымен тотығу-тотықсыздану реакциясы гидроксил топтарын анықтаудың жалпы сапалық реакциясы болып табылады. Біріншілік, екіншілік, үшіншілік спирттерді анықтау үшін Лукас, Джонсон, Дениж сынамалары қолданылады.
Карбонильді қосылыстар:
Карбонильді топтарды анықтаудың жалпы сапалық рекциясы тотығу реакциясы болып табылады. Түсті реакциялар жүргізуге Толленс, Троммер, Фелинг, Легал, йодоформды сынамалары, фуксинкүкірт қышқылымен реакциясы қолданылады.
Карбон қышқылы және оның туындылары:
Карбон қышқылдары мен олардың туындыларын индикатор, натрий гидрокарбонатының ерітіндісімен реакциясын қолдану арқылы анықтайды.
Азотқұрамдас органикалық қосылыстар:
Гинзберг сынамасы арқылы біріншілік, екіншілік, үшіншілік аминдерді анықтау үшін қолданады. Біріншілік алифатты аминдердің сапалық талдау жүргізу үшін изонитрил сынамасы және нингидринмен реакциясы қолданылады. Үшіншілік аминдердің сапалық реакциялары лимон қышқылымен, калий(II) гексацианоферратымен жүргізіледі.
Химиялық өнімдердің сапасын бақылауда қолданылатын хроматографиялық талдау. Органикалық заттарды тазалау, тазалығын бақылау және идентификациялау үшін қолданылатын әдістің түрлері.
Хроматография – это физико-химический метод разделения веществ, основанный на распределении компонентов между двумя фазами подвижной и неподвижной. Неподвижной фазой обычно служит твердое вещество (сорбент) или пленка жидкости, нанесенная на твердое вещество. Подвижная фаза представляет собой жидкость или газ, протекающий через неподвижную фазу. С помощью хроматографии возможны: разделение сложных смесей органических и неорганических веществ на отдельные компоненты, очистка веществ от примесей, концентрирование веществ из сильно разбавленных растворов, качественный и количественный анализ исследуемых веществ.
В основу классификации многочисленных хроматографических методов положены следующие признаки:
1) агрегатное состояние фаз;
2) механизм взаимодействия сорбент – сорбат;
3) способы проведения хроматографического анализа;
4)аппаратурное оформление (техника выполнения) процесса хроматографирования;
5) цель хроматографирования.
По агрегатному состоянию фаз хроматографию разделяют на газовую и жидкостную. Газовая хроматография включает газожидкостную и газотвердофазную, жидкостно-жидкостную и жидкостно-твердофазную. Первое слово в названии метода характеризует агрегатное состояние подвижной фазы, второе – неподвижной.
По механизму взаимодействия сорбента и сорбата можно выделить несколько видов хроматографии: адсорбционная основана на различии в адсорбируемости веществ твердым сорбентом; распределительная основана на различной растворимости разделяемых веществ в неподвижной фазе (газожидкостная хроматография) или на различной растворимости веществ в подвижной и неподвижной фазах (жидкостная хроматография); ионообменная хроматография – на разной способности веществ к ионному обмену; эксклюзионная хроматография – на различии в размерах и формах молекул разделяемых веществ; аффинная хроматография – на специфических взаимодействиях, характерных для некоторых биологических и биохимических процессов (например, антитело и антиген, гормон и рецептор и др.). Существует осадочная хроматография, основанная на образовании отличающихся по растворимости осадков разделяемых веществ с сорбентом, адсорбционно-комплексообразовательная, основанная на образовании координационных соединений разной устойчивости в фазе или на поверхности сорбента, и др.Следует помнить, что классификация по механизму взаимодействия весьма условна: ее используют в том случае, если известен доминирующий механизм; часто процесс разделения протекает сразу по нескольким механизмам.
По технике выполнения выделяют колоночную хроматографию, когда разделение проводится в специальных колонках, и плоскостную хроматографию, когда разделение проводится на специальной бумаге (бумажная хроматография) или в тонком слое сорбента (тонкослойная хроматография).
В колоночной хроматографии используют насадочные или капиллярные колонки. Насадочную колонку заполняют сорбентом (насадкой), а внутреннюю стенку капиллярной колонки покрывают пленкой жидкости или пылью адсорбента. В зависимости от цели проведения хроматографического процесса различают аналитическую хроматографию (качественный и количественный анализ); препаративную хроматографию (для получения веществ в чистом виде, для концентрирования и выделения микропримесей); промышленную (производственную) хроматографию для автоматического управления процессом (при этом целевой продукт из колонки поступает в датчик). Хроматографию часто используют для исследовательских целей при изучении растворов, каталитических процессов, кинетики химических процессов и т.п.
Классификация по способам проведения анализа подразделяет хроматографию на три вида: 1) фронтальный, 2) проявительный, 3) вытеснительный .
Химиялық өнімдердің сапасын бақылау үшін қолданылатын қағаз және жұқа қабатты хроматография әдістердің ақпараттылығын салыстырыңыз.
К плоскостным видам хроматографии относят бумажную (БХ) и тонкослойную (ТСХ). Эти два вида жидкостной хроматографии просты по технике выполнения, экспрессны, не требуют дорогостоящего оборудования. Разделение этими методами может быть выполнено с использованием хроматографических систем жидкость-твердый сорбент и жидкость-жидкость-твердый сорбент, поэтому выделяют адсорбционную, распределительную, обращенно-фазовую и ионообменную плоскостную хроматографию. Тонкослойную хроматографию используют чаще, чем бумажную.