сурет - ФЭОР-1 малды электрмен талдыру аппараты
Машиналар мен аппараттар
1. Жмысты масаты
1.1 Ірі араны талдыру тсілдерін оып-білу.
1.2 Ірі араны талдыруа арналан технологиялы жабдытар.
1.3. Малды талдыру жабдытары жне оларды рылысы мен
пайдалану ережелері .
Сойыс малдарын абылдау наты тірідей салмаы бойынша немесе малдрігерлік тексеру мен малдрігерлік санитарлы сарап жасауды тртібіне сйкес, малды сойаннан кейін шаларын баса осымша німдерінен ажыратып аланнан кейінгі алынан етті жалпы салмаы мен сапасы бойынша абылдайды. Сойыс малдарын деу ісі ндірістік уаты мен техникалы дегейі ртрлі ксіпорындарда ралай жзеге асырылады. азастанда ет деу нерксібі ксіпорындарыны тмендегідей трлері бар: ет комбинаты, тоазытыш комбинаттар, асапханалар, мал соятын пункттер, с шаруашылыындаы с сою цехы, шжы, консерві зауыттары, шаын ет деу орындары. Ет деу орындарыны техникалы дегейі нерлым жоары болса, мал еті сорлым толыымен делініп, шыарылатын нім трі, сапасы жоары болады.
Тоазытышы бар ксіпорындарда малды алашы деуге, оны еті ртрлі клемдегі тоазытыша саталынып, сол жерден ел ажетіне арай ттынушылара жнелтіліп отырады.
асапханалар - малды етке арнап деуге арналан ішінара механикаландырылан ксіпорындар. Мнда да малды алашы деу жмысы жргізіліп, осымша німдерін шжы деу немесе ірілендірілген ет комбинатына жібереді.
Мал сою пункті - малды етке арнап деуге лайыталан клемі мен ндірістік уаты шаын стационарлы ксіпорын. Даладаы мал сою пункті - тбесін жаппа етіп жауып, ашы аспан астында деуге арналан уакытша сою алаы.
Малды союа зірлеу - алашында мал срыпталынады, яни ртрлі тексеруден ткізіледі. Етті сапасыны жасы болуы, союа келінген малды тыныуына байланысты. Онда ірі ара, ой-ешкі - 24 саат, шоша - 12 саат, бзаулар - 6 саата дейін тыныуы ажет. Бл уаытта мала шп пен жем беруге болмайды. Су алашында беріледі де, союа екі саат аланда су беру де тотатылады. Сояр алдында малды денесін, тятарын жуып тазарту ажет. Малды сояр алдында рып-соатын болса, сойыланнан кейін денесіндегі ан йып, тгелдей сырта шыпай, етті сапасын тмендетеді.
Елімізде ндірілетін етті 46 пайызын ірі ара мал, ал 50 пайызын ой, ал аланын с, оян т.б. береді. Малды алашы деуге мына атарылатын жмыстар жатады: талдыру (есегірету), бауыздау, асып іліп ою, анын аызу, терісін сыдыру (шошаны ылын тсіру шін жидіту, йыту), шаны ішкі рылысынан ажырату, екіге блу, етті сапасын баалау, лшеу. Малдан алынатын барлы німдерді тиімді пайдалану шін, сатуа ажет орынды дрыс йымдастыру, технологиялы жне малдрігерлік санитарлы ережені дрыс пайдалану ажет.
Ірі ара, жылы жне шошаны сояр алдында талдырады (есегіретеді). Ал ой мен ешкіні талдырмай-а соя береді. Талан мал кшінен айырылып, имылдай алмай алады, сол кезде алашы деу жмысы оайа тседі. Талдыранда малды бірден ліп кетуінен сатанан дрыс, йткені оны аны етке осылып, етті сапасы те тмендейді.
Топапен есегірету - есегіретуді е оай жолы. Салмаы 2-2,5 кг зындыы 1 метр, басы жмырланып, сырты темірмен апталан топапен екі кзді жоары жаына, мадайды ортасынан рады. Мнда бас сйекке зиян келтірмей, рі миа ан йылмайтындай тсілмен ру керек. Сол кезде мал 3-5 минута дейін талып жатады, біра жрек пен кпе жмысын тотатпайды, яни денедегі ан тгелге жуы аып кетеді.
Ал электрмен талдыру нерксіпте жиілігі 50 Гц, кернеуі 70-200 вольта дейінгі то кші пайдаланылады. Ірі ара мал шін-кернеу 70-120 вольтты то, то жіберу мал жасына, жынысына арай 7-15 секунда созылады. Кейбір атан гіздерге 30 секунда дейін стап труа тура келеді. Жылы шін то кернеуі 120 вольт, то кші 0,75 ампер жне 10-20 секунд сталынады.
Жануарларды сояр алдында арты аяын шынжырлармен тсау кезінде жне анын аызатын конвейерлік жола ктеру кезінде жмысты ауіпсіз болуы шін талдырады. Талан жануарды жоары жйке орталытарыны іс-имылы тотайды, ара-жлын рефлекстері мен тыныс алуы бзылады, біра жрегі жмысын тотатпайды. Мндай шара малды бауыздаан со аяын шынжырмен тсауа, конвейерлік жолда анын толы аызуа ммкіндік береді.
Жануарларды талдыру дістері ртрлі. Бл дістерде электр тоын жне механикалы рал-аспаптар: ырлы ы (стилет) мен пневматикалы балалар олданылады.
Талдыруды белгілі дісін олдану ндірісті шамасы мен сойылатын мал санына байланысты. ырлы ыны жеке шаруашылытарды мал сою пункттерінде, ал электрлік талдыру мен пневматикалы баланы орта жне жоары уатты ет комбинаттарында олданады.
ымен талдыру кезінде соы жануарды басы тмен тыртыла байланан кезде желке тстан беріледі. Соы арас пен бірінші мойын омырта аралыындаы шыра баытталады.
Малды электр тоымен талдыруды ш дісі олданылады (1-сурет).
Малды талдыру жабдытары жне оларды рылысы мен пайдалану ережелері
ырлы ы - жіішке екі ыры шталан пыша. Оны сабында ол сырымауы шін тіреу орнатылады
 |
Мйізді ірі араны талдыруа арналан пневматикалы бала цилиндр ішінде сыылан ауа серімен озалатын соыш-поршеннен трады. Соышты соы алдында жібермей стап тру ызметін затвор атарады. осыш механизм цилиндр баласы тбіне серіппемен сыылан алпатан трады. Цилиндрді жмыс камерасына сыылан ауа золотникті рылы арылы ауалы ресиверден немесе балоннан беріледі.
 |
Шет елдерде мйізді ірі араны талдыру шін о немесе металл стерженьдермен ататын арнайы пистолеттер олданылады. Пистолетті мадай немесе желке тса тіреп атады.
Жануарларды электр тоымен дрыстап талдыру шін оларды белгілі орында, тиісті жадайда труы ажет. Сол масатта оларды арнайы камера-бокса кіргізеді немесе еденге бекітілген шыыра байлайды. Бокстарды пайдалану жануарларды талдырушы жмыскерлерді ауіпсіз жмысын амтамасыз етеді.
Мйізді ірі араны кп жадайларда жартылай автоматты немесе автоматты бокстарда талдырады. Бокстар бір баса немесе екі баса арналан болады. Бір баса арналан боксты зындыы 2,5 м, екі бастікі 5 м, боксты ені 0,7 – 0,9 м. Жартылай автоматты бокс металл камера мен жетек механизмінен (лебедка) трады.
Камера жануар организміне сйкес тік брышты ылып жасалынан. Бір есігі бар жне тбесі ашы. Жетек механизмін іске осан кезде камера едені аударылып талан жануар сырып еденге тседі.
Кейінгі кездері ет комбинаттарында автоматты бокстар кеінен олданылуда. Олар конструкциялары жаынан арапайым.
 |
1-электрозалтыш, 2-цилиндрлік редуктор, 3- червякты редуктор,
4,5- шестерня, 6- жетек білігі, 7- быр 120 мм, 8- аптама, 9-айнамалы платформа, 10- бастырма, 11- рельс, 12- швеллер, 13- подшибник аасы, 14- тірек подшибниктер, 15- білік, 16- фланец, 17- ала, 18 - шибер, 19- дліс, 20- кресу ауданы.
4 сурет - Пинск ет комбинатындаы боксты рылысы
Бокс Г6 -ФБА
Бокс ірі ара малдарды сою алдында талдыруа арналан. Рамаа шарнирлы еденге жабысан, алдыы есік болтты аранмен байланан, болаттан жне швелермен жасалынан, арасы днекермен жабысан. Есікті стігі жаында екі кронштейн днекерленген, олар аранды тіркеуге арналан. Боксты жанындаы есік тік рама арылы озалады, ол лебедка арылы ктеріледі жне тсіріледі.
Малды талдыруа арнайы клдене аудан орнатылан. Кресші орнында басыш (кнопка) орналасан, сол арылы дыбысты жне жарыты сигнализацияны осады. 2-3 сек кейін малды бокстан тсіруді ескертеді.
Бокс жмысы келесідей орындалады. Кресші амту орында трады, малды электр тоымен талдырады, басыш арылы басару пультын осады. Еден малды салмаы арылы тседі, ал алдыы есік аран мен жоары ктеріліп, содан мал бокстан сырта шыарылады. Есік з салмаымен зіні орнына тседі, автоматты трде есік жабылады. Бокс з жадайына келіп, жмыс циклі айталанады.
Г6 -ФБА боксты техникалы сипаттамасы
німділігі, бас са 95
Минималды салма, кг 120
Электро магнитті катушканы кернеуі, В 220
Камераны ішкі лшемдері, мм
зындыы 3000
ені 350
Боксты габариттік лшемдері, мм
зындыы 4590
ені 2520
биіктігі 3765
Салмаы 2645
1-алдыы есік; 2-рама; 3-амту ауданы; 4-контр салма; 5-жанындаы есік; 6- еден; 7- абылдаыш; 8- басару сигнализациясы.
5 сурет – Г6 - ФБА боксы
ФЭОР-1 электрлік талдыру ондырысы
Ірі ара малды бокста талдыруда ФЭОР-1 аппараты олданылады. Ол 50 Гц то жиілігінде жмыс істейді. ФЭОР-1 аппараты (6-сурет) басару станциясынан, екі сндіргіштен жне электр талдырыштан трады. Басару станциясы шкаф тріздес, оны ішінде транcформатор мен уаыт релесі, аралы релесі жне сатандырышы орналасан. Шкафты о жаында амперметр ойылан, талдыру кезінде тоты кші жне вольтметр, талдыруды кернеуін крсетеді, дыбыс лампасы орнатылан. Аппаратты сндіріп жне осатын сндіргіштерден жне кернеуді осып, керекті кернеуін ойып талдырады.
Сндіргіш талдыру рукаяткасында орналасан. Сндіргішті басанда талдырыша кернеу беріледі, дыбыс лампасы жаылады. Малды талдыранда талдырышпен басына ойып, сндіргішті басып отырып, малды талдырады. Малды жастарына байланысты кернеулер 70-80 В арасында алынады. Бзауды талдыру уаыты 6-7 с, орташа жас малды (тайша) 8-10 с, лкен малды 10-15 с, быларды -25 с дейін кернеулер болады.
Техникалы сипаттамасы
Талдыруа жіберу, са/бас 50
Талдыру уаыты, с 25
Талдыру кернеуі, В 70-80
Кернеу тізбегі, В 220/380
Басару станциясыны габариттік лшемдері, мм
ені 510
биіктігі 480
тередігі 295
Станцияны салмаы, кг 47
Талдырышты лшемдері, мм
зындыы 1738
 |
диаметрі 40
Салмаы, кг 2
1- соы сндіргіш, 2- басару станциясы, 3-талдырыш.
сурет - ФЭОР-1 малды электрмен талдыру аппараты
3. Есеп беру мазмны
3.1 Ірі араны талдыру тсілдеріні жіктелуін жазу.
3.2 Ірі араны талдыруа арналан технологиялы жабдытар кешеніні (Г6-ФБА боксы, Пинскілік бокс, Я 8-ФОО конвейерлік ондырысы) орналасуы, рылысы жне жмыс процесі.
3.3 Малды талдыру жабдытары жне оларды рылысы мен пайдалану ережелерін жазу.
4. Баылау сратары
4.1 Ірі араны талдыру тсілдеріні жіктелуі алай?
4.2 Ірі араны талдыруа арналан технологиялы жабдытар кешеніні (Г6-ФБА боксы, Пинскілік бокс, Я 8-ФОО конвейерлік ондырысы) орналасуы, рылысы жне жмыс процесі?
4.3 Малды талдыру жабдытары жне оларды рылысы мен пайдалану ережелері андай?