Категории:

Астрономия
Биология
География
Другие языки
Интернет
Информатика
История
Культура
Литература
Логика
Математика
Медицина
Механика
Охрана труда
Педагогика
Политика
Право
Психология
Религия
Риторика
Социология
Спорт
Строительство
Технология
Транспорт
Физика
Философия
Финансы
Химия
Экология
Экономика
Электроника

йтеке би жайлы ел аызы

СЖ

Таырыбы:АЗА ЖЗДЕРІ

Орындаан:РАХАТ ГЛНАЗ

Факультет:ЖМ_____________

Топ:_023-1_________________

абылдаан: Бейсембина Роза

аза билері — ерте заманда осы кнгі сотты да, тергеушіні да ызметін атаран. Билер здеріні бір ана сзімен небір шытырман даулы мселелерді дрыс шешімін тауып отыран.

аза билері діл жне елге сыйлы болуа тиісті болатын. з ділдігімен елге танымал болан азаты ататы билері:

· Тле би (1663—1759 жж.)

· азыбек би (1667—1764 жж.)

· йтеке би (1644—1700 жж.)

аза халыны бл билері елді ш жзді бірлігін сатауа шаырды.

 

Тле лібеклы
ызметі:би
Туан кні:1663 жыл
Туан жері:Жамбыл облысы, Шу ірі
айтыс болан кні:1756 жыл
Тле лібеклы (1663 – 1756) – азаты оам айраткері, шешен, лы жзді бас биі, "Жеті жарыны" жасаушыларды бірі. лібеклы Тле биді атасы дайберді би Есім хан мен Трсын хан егесі кезінде Есім ханды олдаан (азыбек бек Тауасарлыны "Тп-тияннан зіме дейін" кітабынан). Яни Есім хан тсындаы, халы аузында "Есім ханны ескі жолы" атанып кеткен аза халыны задар жинаын растыруа атысан билерді бірі деп айтуа толы негіз бар. з заманында аза хандыыны ттастыы шін крескен айраткер! Тле би з халыны шешендік-поэтикалы неріні дстрлерін жастайынан бойына сііріп скен, зерделі, сауатты адам болан. 15-20 жасынан билерді бас осан жиналысына атысып, зіні ділдігі мен шешендік нері арасында таныла бастайды.
Тле би 1663 жылы азіргі Жамбыл облысы Шу ірінде туан. лы жздегі дулат тайпасыны жаныс руынан. лібеклы Тле биді атасы ожамберділы дайберді би Есім хан мен Трсын хан егесі кезінде, Есім ханды олдаан. (азыбек бек Тауасарлыны "Тп-тияннан зіме дейін" кітабынан) Бала кннен жас Тле кесіне еріп жріп ел креді, жрт таниды, аза халыны аынды-шешендік нерінен тлім алады. Он бес жасынан ел билігіне араласып, аыл-парасаттылыы, діл шешімі, шешендік нерімен кзге тседі.

Шешендігі

Тле би жас кезінде талай жасы лкен ататы абыз билерді алдынан тіп батасын алады. Тле бала уелі кесіне барыпты. Жасы жзге таап отыран кесі ынтыма, ел бірлігі жнінде гіме айтып отырады. Тле "алай еткенде бірлік болады, оны кші андай болма" дегенді срайды. Сонда. кесі уелі жауап айтпас брын бір бума солылда шыбы алдырады:

· Балам, мынаны сындырып крші.
Тле буылан шыбыты олай-блай иіп сындыра алмайды.


o Енді сол шыбыты біртіндеп сындыршы? Тле ортасынан буылан шыбыты шешіп, біртіндеп пырт-пырт етіп оп-оай сындыра береді. лібек би:

o Бдан не тсінді, балам? - дейді.
Сонда. Тле бала:

o Тсіндім, ке бл мысалыызды мнісі: ынтымаы, бірлігі мыты елді жау да, дау да ала алмайды. "Сая жрген тая жейді" демекші, бірлігі, ынтымаы жоты жау да, дау да оп-оай алады дегенііз ой.

o Брекелде, балам, дрыс тапты. Ел билеу шін алдымен елді ауызбірлікке, ынтымаа шаыра біл. "Ба айда барасы дегенде, ынтымаа барамын" дегеніні мнісі осы, - депті.

Ескерткіштер
Тле биді зираты, Ташкент
Тле би Шымкент, Тркістан жне Ташкент алаларында кпшілік пайдаланатын имараттар салу ісіне белсене араласан. Тле би халы арасында “арлыаш улие”, “арлыаш би” деген атпен танымал. Оны блай аталуы жайлы да аыз саталан. Тле би Ташкенттегі Шайантуір зиратына жерленген. абірі Бабырды наашы атасы Жніс хан мазарыны асында. Тле би абіріне кесене салынан. ибратты мыр кешкен биді жарын бейнесіне кптеген аын мен жыраулар оралып, оны даналыын шыармаларына арау етіп отырды. ткен дуірлерде А.Левшин, П.Маковецкий, Л.Баллюзек секілді, т.б. орыс зерттеушілері з ебектерінде Тле би есіміне ілтипат білдіріп, рмет тта атап тті. р кезде Мшїр Жсіп Кпеев, Шкерім дайберділы, Скен Сейфуллин, Мхтар уезов, Б.Адамбаев, Н.Трелов, т.б.

Тле биге байланысты р тараптаы зерттеулері мен ой-орытындыларын жариялады. Жамбыл облысында Тле би есімімен аталатын елді мекен бар. Отстік азастан облысында бір аудана Тле би есімі берілген. Жамбыл, Отстік азастан облысында жне Астана аласында Тле биге ескерткіш ойылан. Алматыда, Шымкентте жне біратар елді мекендерде Тле би есімімен аталатын кшелер бар

аз дауысты азыбек би, азыбек Келдібеклы – аза халыны XVII – XVIII-асырлардаы лы ш биіні бірі, крнекті оам жне мемлекет айраткері. Орта жз арын тайпасыны аракесек руына кіретін болатожа атасынан шыан ол 1667 жылы Сыр бойында дниеге келген. Ары аталары Шаншар абыз, Блбл, з кесі Келдібек — есімдері елге белгілі діл билер болан.

аз дауысты азыбекті оыан жерлері, алан білімі туралы наты дерек жо. Дегенмен, ел аузындаы гіме, аыздар мен биден жеткен шешендік сздер оны з заманында білімді де жетелі, халыты ауыз дебиеті мен салт-дстр, рміздерін, ата жолы задарын мейлінше мол мегерген, озы ойлы, діл де креген, батыл да батыр адам боландыын айын аартады. ділдігі мен алырлыы шін Туке хан азыбекті Орта жзді Бас биі еткен. Би з Тукені тсында хан кеесіні белді мшелеріні бірі болса, Смеке, білммбет, Абылай ел билеген кезедерде де мемлекет басару ісіне жиі араласып, ішкі-сырты саясатта аыл-кеестер беріп отыран.

Биді жасты шаы мен бкіл саналы мірі аза еліні з ішінде рулы-тайпалы алауыздытар мен ханды билікке таласты нерлым ршіген, крші мемлекеттерді кз тігуі жиілеп, Жоар шапыншылыы дей тскен кезеге тап келді. Ел аузындаы аыз-гімелерге араанда, ол Туке ханны белгілі би-батырлары бастаан елшілігіне ілесіп алаш рет алма отайшысы Цэван Рабдана баранында 14 жаста екен. ылышынан ан таман аарлы алма ханыны алдында аза билері жасаншаты танытып, кмілжікіреп алан стте жасспірім азыбек: “Дат, тасыр!” деп жлынып ала шыады да:
“аза деген мал баан елміз, ешкімге сотыпай жай жатан елміз.
Елімізден т-береке ашпасын деп, жерімізді шетін жау баспасын деп найзасына жылыны ылын таан елміз.
Дшпан басынбаан елміз, басымыздан сз асырмаан елміз.
Досымызды сатай білген елміз, дм-тзын атай білген елміз.
Біра асатаан хан болса – хан ордасын таптай білген елміз.
Атадан л туса – л боламын деп тумайды, анадан ыз туса – к боламын деп тумайды, л мен ызын жата л мен к етіп отыра алмайтын елміз.
Сен темір болса, біз кмірміз – еріткелі келгенбіз, аза-алма баласын теліткелі келгенбіз.
Танымайтын жат елге — танысалы келгенбіз, танысуа кнбесе – шабысалы келгенбіз.
Сен абылан болса, мен арыстан – алысалы келгенбіз, ттыр сары желіммен жабысалы келгенбіз.
Бітім берсе – жніді айт, бермесе – трысатын жеріді айт!” – депті.
Жас баланы бл сздерінен бас алыспа батырлыты да, ынтымаа шаыран ізгілікті де ааран алма ханы ділдікке жыылып, жеттігі мен шешендігіне риза болып: “Дауысы азды дауысындай екен, бдан былай сені есімі аз дауысты азыбек болсын”, – деген екен. Соны арасында елшілік жау олындаы 90 ттынды шабылан мал, тоналан млігімен шашау шыармай айтарып алып, елге олжалы оралан екен. азыбек бдан кейін де жоарлара екі рет елшілікке барып, ел намысына да тсірмей, кздеген масатын орындап айтан.

Туке хан йсін Тле, алшын йтеке, арын азыбек билерге жаа за жобасын – “Жеті жарыны” жасатып, Клтбені басында бкіл халы алдында абылдатты. Сйтіп, лы ш биді кмегімен ел ішіндегі дет-рып нормалары, жер-су, оныс иеліктеріні млшері, жесір дауы, н тлеу, кек алу, рлы-арлыа тыйым салу, аайын-туыс, ру арасындаы дау-дамайлар, ел бірлігі, мемлекет басару, Отан орау, сырты жауларды шабуылдарына тойтарыс беру, рпа трбиесі, т.б. мселелерді шешілу жйесі жааша белгіленді.

Ел “Атабан шбырынды, Алакл слама” нубетіне шырап, атты кйзеліске тскен кезеде азыбек би зге де билермен бірге Смеке, білммбет хандарды, Бара, Батыр, Абылай слтандарды арасын жарастыруа кш салды, оларды зара ынтымаа шаырды. Орыс патшасымен досты арым-атынас орнатуды жатады. Абылай слтан ттына тсіп аланда азыбек би Абылайды тару шін олдан келген барлы дипломатты айла-рекеттерін жасаан. Би 1762 ж. Абылай слтана ытай бодыханынан іргені аула салуа кеес берген. азыбек мемлекет істерімен атар руаралы, слтандар арасындаы кикілжі тартыстара да діл билігін айтып отыран. Орыс патшасыны ктемдігіне арсы 1740 жылы башрттар ктерілісіні басшысы арасаалды абанбай батыра бармас брын азыбек биге келіп паналааны белгілі. Ал Бара слтан ысастыпен 1748 ж. 24-тамызда Кіші жз ханы білайырды лтіргенде, мны ел бірлігіне іріткі салатын ылмыс деп баалаан.

Би 18-асырды 40-жылдарыны басында Сыр бойынан Араа арай кшіп, лытау, араралы ірін оныс ылып, Семізбы тауыны беткейлерін жайлаан. азыбектен: Бекболат, азымбет, Базаргелді, Бары, Сырымбет есімді бес л, Маан (ама) деген бір ыз туан. азыбек рпатары ата-баба жолын уып, сз стаан парасатты діл азылар атанан. Баласы Бекболат, одан кейінгі Тіленші, Алшынбайлар да дйім жртты аузына аратан діл де тура билер болан. Белгілі нші-композитор Мди Бпилы да азыбек биді рпаы.

азыбек би 1764 жылы Семізбы тауыны етегіндегі Теректі ыстаында 97 жасында дниеден ткен. Денесін баласы Бекболат Тркістандаы ожа Ахмет Иасауи кесенесіне апарып жерлеп, басына лпытас орнатан. азыбек биді айраткерлік ызметі мен шешендік нері туралы Алексей Левшин, Шоан Улиханов, Шаабуддин Маржани, Балтабай Адамбаев, Нысанбек Трелов, т.б. зерттеулері саталан. Жазушы Софы Сматаевты “Елім-ай” романында кемегер биді келісімді тласы жасалан. араанды облысында бір аудана, Алматы, Шымкент алаларында кшелерге би есімі берілген, ел ордасы – Астанада ескерткіш орнатылан. азыбек биді деби мрасы р жылдарда баспадан жары крген шешендік сздер жинатарына енгізілген.

йтеке Байбеклы(1644 -1700 жж.) — аза халыны бірлігін ныайтуа лкен лес осан ататы ш биді бірі, мемлекет айраткері.лім тайпасыны тртара руынан шыан. мір-Темірді бас кеесшісі Ораз ажыны бесінші рпаы. Бкіл парсы, збек, ырыз, аза жрты "Синесоф буа"(жаны пк жан) атаан Сейітл улиені шінші рпаы. білайыр хана дейін Кіші жзді сзін стаан азаты биі. Есім хан тсында Самаранды билеген Жалатс батырды жаын туысы. йтеке бес жасында молдадан оып сауатын ашан.
мірбаяны

Балалы шаы

Шешендік асиетіні ашылуына кесі мен осуа биді ыпалдары тиеді. Жеті жасынан бастап йтеке Жалатс батыр мен атасы Аша ханны трбиесінде болады. Ол алаш лыбек медресесінде, кейін Жалатс салдыран йгілі "Тілл-кари"(Алтынмен апталан), "Шердор" (Арыстанды) медресесінде білім алады. Нтитжесінде дін, ы, аспан лемі, тарих, математика пндерін, араб, парсы, шаатай, збек тілдерін мегеріп шыан.

Ел басарушы би

Аша бабасынан елшілік, ел басару жолдарын йренеді. Ал Жалатс скери олбасшылы дадыларына йреткен.

Медресені тамамдаан йтеке туан ауылына оралып, кесімен ел басару істеріне араласа бастайды. 21 жасында Бара мен Самаран тірегіндегі аза, збек, араалпатарды бас биі болады. Ал жиырма бес жасында Кіші жз халы оны бас би етіп сайлайды. 1680 жылы Салам Жгірді лы Тукені хан етіп сайлауа айрыша ат салысады. Кейін Туке хан ыты "Хан кеесін" сайлап, йтеке Кіші жз атынан осы кеесті мшесі болып сайланан. Осы тста елге жаа за лгілерін жасау керек болды. Туке хан, нет баба, Соыр Абыз, Майлы, Тле, азыбек т.б. билерді атысуымен 1684 жылы "Жеті жары" абылданды. Бл задар жинаы аза оамындаы феодализмді ныайту баытында маызды рл атарды.

йтеке ресми трде хан кеесшісі болды. Ол орталытандырылан бірттас аза хандыын ру жолында белсене ат салысты. Тле жне азыбек билермен бірге Туке ханнан Абылайа дейін аза мемлекеттігіні эстафетасын алып ткен секілді. аза еліні ш жзіні бірлікте, тату мір сруіні амын ойлаан аморшы болды. зін дана, діл би, аузы дуалы шешен, ішкі жне халыаралы крделі мселелерді шешуде треші, жоар басыншыларына табанды арсылы крсетуді йымдастыру жолында лкен лес осан озы ойлы айраткер ретінде таныта білді.

Кіші жз биі
йтеке би 25 жасынан бастап Кіші жзді бас биі ретінде алашында Ордабасыда, сонан кейін Клтбе мен лытауда жыл сайын ткізілетін ш жзді басшылары мен беделді адамдары бас осан жиындара траты атысып трады. Туке ханнан бастап дстр тапан бл жиындарда лт бірлігін ныайту мселелері талыланып, жздер мен руларды арасындаы зара келіспеушіліктен туындайтын даулар шешілетін болан. ызу айтыс-тартыстар ушыып кетер тста тосан ауыз сзді тобытай тйіні іспетті жрт тотасар бтуаны йтеке би айтады екен.

Жеті жары

"Жеті жарыда" йтеке сынан баптарды ішінде — "Сйек ны", "нер ны" белгілі. 1685 жылы лі слтан мен арапайым халы арасындаы лкен жанжал дауа айналып кете жаздайды. лі слтанны тентек лы бір кедейді слу, аын, нші-домбырашы ызына дегеніме кнбеді деп шігіп, бір кні ыз ызыл орамал тартып, йден зай бергенде, бркітін шйітіп, астанды жасайды. Бркіт ызды басын мылжалап лтіреді. Ашынан аайындары треден н срайды. лі слтан оларды маына жолатпай, баран билерді ит осып уып жібереді. Аыры ел арасы екіге жарыла бастайды.Е соында н сраушылар жаы йтеке биге келіп тініш жасайды. Ол асына сіргелі батыры азыбеклы Жабайды, байбаты батыры Шоланды ілестіріп лі слтана барады. йтекені айбарынан ыысатын лі слтан амалсыз н тлеуге келіседі. йтеке ыз нына осымша оны нерлі екенін айтып, "нер нын" жне ызды жотаушыларын келеке ылып, сйек сындыраны шін "сйек нын" тлеуді талап етеді. Бл екі нны райсысы негізгі нны жартысына те екен. Сйтіп, йтекені аарынан аймыан лі слтан толы екі н тлеуге мжбр болады. Бл оны ата дстр-салтына жетіктігімен бірге, нерлі адама айрыша рметін крсетеді.

рпатары

Ел аузында йтеке айтан билік, шешендік сздер, толаулар, баталар кп саталан. Биді халы "айыр тілді йтеке" деп атаан. йтеке айтыс боланнан кейін Нрата тауы маын мекендеген тртара ауылдарыны кпшілігі Сыр бойына кшіп кеткен. Одан тараан алтыншы-жетінші рпатары мен аталастары ызылорда, Атбе облыстарында, біратарлары збекстандаы Нрата ауданында трады. Атбе облысыны брыны арабта жне Комсомол аудандары біріктіріліп, азір йтеке ауданы аталады. азастанны ірі алаларында йтеке би аты кшелерге берілген.

Ол Ташкенттен 75 шаырым жердегі ауыншы жне Шыназ ауылдарыны маында жерленген.

Ел аузынан

йтеке би Бйбеклы - Кіші жзден шыан азаты ататы шешен биі. аза шежіресінде Жанарысты бір аталарынан Алшын одан лім, Жеті ру тарайды. лімнен (кейде аракесек) Тмен, Шмекей, Тртара, одан Ораз, Оразгелді, Жаншыр, араш. Ораз (Меккеге ш рет барып ажы атанан, мір-Темір патшаны бас кеесшісі болан баба). Сол Ораздан - Акпан, Топан. Топаннан Сейітл туан. Сейітлдан сегіз л болан. Соны бірі кезінде Самаран шаарын 40 жылдай билеген атаы Жалатс баадр еді. Жалатс батыр жне оны ерлігі, ел билеудегі беделі жнінде жазба деректер аз емес.

Сейіткл улиені енді бір баласы Аша. Одан - Шан, Байбек, онысбек, Жоламан, Бекбембет, Бкенші рпатары сіп-нген. Байбектен Кешубай, Кашын, йтеке туан. йтекеден онысбай, Жалтыр деген екі л алан. Блардан тараан рпатар за жылдар Самаран, Нрата тауыны тірегін мекен еткен.

йтеке жеті жасынан атасы Аша ханны трбиесінде болан. Ел басару ісіне, баса елдерден келген онатарды абылдау, халы арасындаы дау-дамай, келісім, бітім істеріне атыстырып отыран.

Екінші жаынан ауыл молдаларына оытан. Он жасынан бастап атасы оны Жалантс батырды балаларымен бірге Бардаы медресеге оуа береді. Ол оуды здік тамамдайды. Араб, парсы тілдерін йреніп шыады. "йтеке жиырма бес жасында Тртара еліне би болады. Ал отыз жасында 29 рудай ралан бкіл Кіші жзді, яни, алты ата лімні 4 ата Кетені, 12 атасыны, 7 ата - Жетіруды Тбе биі болып сайланады". содан бл дниеден ткенше ел билігімде жреді.

Ел арасында йтекені е алаш рет билік, тапырлыымен кзге тсуін жрт былай аыздайды:

йтеке би жайлы ел аыздары

йтеке би жайлы ел аызы(Балалы ша)

йтеке бала кезінде ш жолаушыа кездеседі. Сонда ол:
- Ассалаумаалейкум, аалар! - деп, лкендерге ізетпен слем береді.
Жолаушыны жасы лкені:
- Слемет бол балам, мынау ай ауыл? - Сейітл аулы. - зі кімні баласысы? - Бйкекті баласымын - Аты кім? - осуа биді «уды айсы? - Анау астында, онда не шаруаларыыз бар еді? - деп, срайды бала. - Даулы болып келеміз, - дейді лгі арт жолаушы. - Ойнап жрген баламызды сол ауылды бір жолаушысыны аты теуіп лтірді. Соны нын даулап келеміз. йтеке болса, сл ойланып трып: - Балаызды ат босаада тепсе - бтін кн, жабыта тепсе - жарты кн, тзде тепсе - тртті бірін аласыздар. осуа би де осыны айтар, осыны айтпаса осып айтар. Жолдарыыз болсын - дейді.
ш жолаушы ырдан асып, осуа биді йіне барады. йлеріні дауларын баян етеді. осуа би, далада ойнап жрген йтеке баланы кесімін айтып, балаызды ат тзде тепсе - тртті бірін шыдар - деп, лгі кн даулап барандарды риза етіпті.

йтеке би жайлы ел аызы

Ертеде лы жзді бір жігітіне атастырып да тсіп оиан орта: бір ызы ары жігітімен ашып кетеді. Екі ел арасында басталады. Біріні бірі жылысын барымталап кетеді. Тбелес шыады. Екі жаты кісілері Тле би мен азыбекке жгініседі.

- Аа болып алдымен туасы,

Барымталап жылымды уасы

Артымнан ерген еркемсі,

Ааны кзі тірісінде

Жегеді неге ертесі? - деп кпе артады. Екеуі за-за сз жарыстырады, бір мммл келе оймайды. Сонда ортадан йтеке би трып:

- Сабыр етідер аайын! Ашу бар жерде аыл трмайды.

- Ашу деген аын су,

Туысан сон сз уыспау керек.

Алдын ашса арырар.

Сз уан блеге жолымды,

Аыл деген дария,

Жол уан олжаа жолыады.

Алдын тосса тоырар.

Тле сен, жылысын айыр!

Кісі бірге туыспау керек,

азыбек, сен жесірін айыр! - десе, Тле би оан деп, екеуін келістіріп ол алыстырыпты. Ел йтекені бл билігіне риза болып, екі жаы бітімге келіп, тиышталыпты.

йтеке ержете келе билікті маал-наылмен мнерлеп, айтатын, дауды еділ шешіп кесе-кесе сйлейтін те ділетті, білгір шешен би болан. Сон-дыктан да ол аа би атанып Кіші жз елін за жылдар басаран. Туке ханны Тле би, азыбек би сияты кеесші бас билеріні бірі, "Жеті жары" заын жасасан азамат.

Халы жырауы азанап Байболлыны Тле биге арнаан дастанында Тле биге, аз дауысты азыбекке мінездеме береді де, йтеке биге келгенде былай термелейді

Онан да ткен йтеке, удан шыр, ланнан. Мндай шешен болмайды, Бір сзін жз маалдап, Сипаттап андай тіркейді. Тршіктіріп денеді, Баран сайын рлейді. Таудай сзге тарыдай, ию тауып сйлейді. Ерегіссе біреумен ара жерге жерлейді анша ділмр дегендер, Ширегіне келмейді

йтеке биді шешендік сздерін астерлей жинап, ол жнінде зерттеу маала жазан білгір алым Балтабай Адамбаев былай жазады:

"аза руларыны басын біріктіріп бір орталыа баындыран жне туысан аза, араалпа, кырыз халыктарын одатастырып, жоар- алма шапыншылыына арсы бірыай халы майданын ран Туке ханны кеесші, кмекшілеріні бірі йтеке болан. Сайып келгенде, йтеке - шешендігімен бірге кезінде ел басаран, за жасасан, феодалды аза мемлекетін рысып, ныайтуа лес осан оам айраткері"

йтеке биді артында алан айсыбір шешендік мраларды алып араса, одан ел амын, зіні тузан халыны зар-мын жеп айтан ой-пікірін аарамыз. Бан оны Ормамбет биге айтыпты дейтін мына сзі дл ел:

- Бай болса, халына пайда тисін; Батыр болып жауа найза тимесе,- Батыр болса, жауа найза тисін. Елден бтен йі кйсін!

Бай болып елге пайда тимесе, йтеке Байбеклы бірде азыбек биге жолыысады. Сонда ел билігіне араласып, атаы жайылып алан аз дауысты азыбек би:

Атадан жасы л туса,
Еліні оы болады.
Атадан жаман л туса,
Кшіні соы болады,- деген, сен сол лды айсысы боласы? - депті. Сонда йтеке би:


Ораздыны крісі,
артайанда азына болады.
Араздыны крісі,
артайанда азымыр болады,- демекші, сіз зііз соны айсысы боласыз? - деп, алжыдап арсы сра ойыпты.

аз дауысты азыбек йтекені батылдыына риза бопты:

- Е, е, бауырым, халым сзімді тыдаса, азынасы болармын, - дейді. йтеке:
- Мен де халым п алса, елімні о сйлер, лы болармын, - депті оан.