Вывучэнне лексікі і фразеалогіі
Метод. вывуч. Л. і Ф. – р-л МВБМ, у якім раскрываецца пр-с фарміравання ў шк-каў лекс. і фразеалаг. У. і Н. У школьны курс р-л “Л.Ф.” быў уведз. толькі ў 1970г., а ў ВНУ ў 1934г. у кнізе Булахоўскага “Курс рус літ языка”. Задачы вывуч. Л. і Ф.: 1.пазнаёміць вучняў са словам як адзінкай мовы, якая мае лекс. знач., з кольк. і якасн. складам лексікі БМ, з с-май лекс. і фразеал. паняццяў; 2.сфарм-ць неабх. лекс. і фразеал. У. і Н.; 3.узбагаціць слоўн. запас шк-каў; 4.удаск-ць У. правільна вык-ць словы ў вусн. і пісьм. маўл. Этапы вывуч: 1.пачатк. (1-4 кл.). Практычнае азнаемл. шк-каў са словам, якое супрацьпаст. рэаліі, вучні знаём. з асобн. лекс. з’явамі і пан. (сінонімы, антон, словы з перан. знач); 2.асноўны(5 кл.). Шк-кі знаём. з лекс. пан., якія хар-ць слова з боку яго знач, ужыв і паходж. Вучні павінны засвоіць паняцці: слова, лекс. знач, адназн і магазн сл, прамое і перан знач., сінонімы, антон, амон., агульнаўжыв. і сл. абмеж. уж-ку, фразеал-мы. Шк-кі знаём. з лексіка-граф. пан. як тлумач. і фразеалаг. сл-к, слоўн. артыкул. На г. этапе ў шк-каў павінны быць сфармір. наст. У. і Н.: 1. уменне прав-на тлум-ць лекс. знач. вядомых слоў і спалуч. слоў; 2. уменне кар-цца тлум., фразеалаг. і інш сл-мі; 3. уменне знах-ць у тэксце вывучаныя лекс. з’явы; 4. Уменне прав-на будаваць словазл. і сказы з пэўнымі лекс. адзінкамі. 3. спадарожны (5-9 кл.). На г. этапе веды па лексіцы, фразеал. узнаўл. пры вывуч усіх р-лаў, а такс. у час правядз. лексіка-стыл працы пры падрых-цы да пераказаў, сач. 4. 10-11 кл.Веды па лексіцы, фразеал. узнаўл, паўтар. // з засваеннем усіх р-лаў шк. курса, часта пры выкан. дадатк. зад. Спец. пр-пы вывуч. Л. і Ф.: а) экстралінв-ны (патрабуе пры неабх-ці супастаўл. лекс. знач. слова і рэаліі) б) функцыянальна-стыліст (пры вывуч. лекс. тэмы трэба звярт. увагу шк-каў, у якім стылі маўл і з якой мэтай выкарыст пэўная лекс з’ява); в)кантэкстны (шк-кі павінны разум, што слова жыве, рэаліз, раскрыв толькі ў кантэксце); г)гістар-ны (рэаліз-цца праз вывуч. лекс. тэм, звяз з паходж. і разв. лексікі БМ. Вучні павінны разумець, што лекс. склад мовы ўвесь чса змян-цца); д)лексіка-грамат. (патр. звярт. увагу як на лекс., так і на грамат зн-не сл). Методыка вывуч. лекс. і фразеал. тэм:успрыманне – тлумачэнне лекс тэмы, завярш-цца тлумачэнне фармуляваннем азначэння лекс. з’явы – узнаўленне – запамінанне – фарміраванне У і Н.
Ас-ці пры тлумачэнні лекс тэмы:1)неабх-на звяртаць увагу на прызнач лекс адзінкі ў маўл; 2) звяртаць увагу на стыліст магч-ці; 3) звярт увагу на сп-б адлюстр адзінкі ў сл-ку.
Практ. і зад, накір на фармірав лекс і фразеал У і Н:
1. Знайсці лекс з’яву ў сказе, тэксце;
2. Падабраць прыклады, якія ілюст-ць адпав. лекс. з’ву;
3. Пабудова з пэўнымі лекс. адзінкамі словазл., сказаў, тэкстаў;
4. Знаходж. і выпраўл. лекс. памылак.
2. Метод. навуч. фанеткі. Фанет – раздз. мов-ва, у якім вывуч. гукі мовы, фанет. сіст. бел. м-ы.
Метод. вывуч. фанет. – раздз. МВБМ, у якім раскрыв-ца зад-ы, змест, пр-пы, метады вывуч-ня фанет. тэм. З фанет. пач-ца засв-не курса бел. м-ы.
Задачы: 1. Даць правільн. уяўл-не пра гукав. сіст. СБЛМ, прывесці веды вучняў у сіст.; 2. Пазнаёміць з арфаэпічн. і акцэнталагічн. нормамі СБЛМ; 3. Сфармір. неабх. ум-ні і навыкі; 4. Ствар-ць аснову для паспях. засв-ня тэм і раздз. курса.
Этапы: 1. Пачатк. (1-4); 2. Асноўны(5 кл) – раздз. “Фанет і арфаэпія”, “Графіка і арфагр-я” (даведв-ца што вывуч. фанет, аб прызнач-ні гукаў у мове, групы гукаў, суаднесенасць гукаў і літар, вывуч-ць склад, націск, алф-т, вымаўл-не галосн. і зычн., спалуч-няў гукаў; знаёмяцца з эл-тамі фанет. транскрыпцыі, знакам мяккасці і квадратнымі дужкамі); 3. Спадарожны (6-9) – спец. тэм няма. ВУНы ўзнаўл-ца і ўдасканальв-ца. 4. 10-11кл. – веды ўзнаўл., паўт., як на спец. уроках, так і паралельна з засв-нем усіх раздз.
Пр-пы вывуч-ня фанет.:агульн.-дыдактычн. і спецыяльн. (прыватна-метад.).
Спец. пр-пы: 1. Пр-п апоры на маўленчы слых шк-каў (патрабуе ад вучняў свядома ўспрымаць гукі ў маўленч. патоку і правільна вызначаць іх якасці – правільна вымаўляць словы); 2. Пр-п разгляду гука ў марфеме (паказаць, што характар-ка гука часта зал-ць ад таго, дзе ён знах-ца ў слове, якую пазіцыю займае); 3. Пр-п супастаўл-ня гука і літары (павінны зразум. і запомн., што гук і літара не тоясныя пан-ці. Гук – найдрабн. адзінка м-ы, а літара – графічны знак для абазн-ня гукаў на пісьме).