Эвалюцыя ВКЛ ад адзинауладдзя да саслоуна-прадстауничай манархии (15в-1569)
2 палова 14-1 палова 15.Вялікі князь-заканадаучая, выканаучая, судовая, ваенная улада.
Сярэдзіа і др.палова15.ст.Рада(агульны сойм)-Спачатку дарадчая, затым заканадаучая, распарадчая улада
Заканадаўчыя акты(Прывілеі 1447,Судзебнік 1468,Статуты 1529,1566,1588) замацоўвалі геты дзяржаўна-палітычны лад.Згодна статусных нормаў галоўным кіраўніком княства лічыўся вялікі князь літоўскі. Ён узначальваў узброеныя сілы, мог абвяшчаць вайну, заключаць мір, уступаць у саюзы з іншымі дзяржавамі.
Прывілеем 1447г. Казімір дараваў феадалам розных катэгорый усе правы і вольнасці, якімі ў Каралеўстве ПОЛЬСКІм валодалі адпаведныя саслоўі. ДзякуючЫ гэтым уступкам ВЯЛІКІ КНязь страціў уладу над значнай часткай насельніцтва, якая трапіла пад уладу землеўладальнікАЎ- Сяляне, аддадзеныя прыватным уласнікам, вызваляліся ад дзяржаўных павіннасцей. ВЯЛІКІ КНязь страціў крыніцу папаўнення казны і быў пастаўлены ў матЭрЬІЯЛЬНуЮ залежнасць ад землеўладальнікаў-феадалаў, да якіх вымушаНы быў звяртацца, калі зусім спустошвалася казна. Феадалы ж атрымалі магчымасць дабівацца ад князя ўсё новых правоў, вольнасцей і прывілеяў.
Прывілей 1492 г. устанавіў, што толькі раШэнні гаспадара з паны-радай адаюць сілу закону, які быў абавязк0ВЬІМ і для самога вялікага князя. Ён не меў права іх МЯНЯЦЬ без згоды з радай. Прывілей 1506 г. пайшоў яшчэ далей: ён увёў катэгарычнае правіла - усе законы і распараджэнні агульнага характару павінны выдавацца князем толькі са згоды паны-рады. У Статуце 1529 г. гаварылася аб неабходнасці выдаваць прывілеі выключна на вальным сейме.
у XIV - XVI стст. у Вялікім княстве Літоўскім склалася дакладная і акрэсленая сістэма саслоуна-прадСтаўнічай манархіі.
17. Этнічная сітуацыя на бел.землях у перыяд утварэння ВКЛ. Усходнеславянскі этнічны падмурак.
Як лічыцца, што маглі быць розныя варыянты далучэння тых ці іншых народнасцей, да тых ці іншых дзяржаў.Некаторыя гісторыкі разглядаюць гіпотузу: частка ВКЛ, а яшче Турава-Пінскага княства магла быць далучана да Лідска-Валынскага княства, і гэта значыць, што гісторыя пайшла іншым шляхам, і землі маглі уваходзіць у сучасную Украіну. Есць канцепцыя, што сапрайды паўночная частка Беларусі магла быць далучана да Наўгародскай зямлі, і таксама яна пайшла сваім шляхам у гісторыі і г.д. Усе ж патрэбна адзначыць, што данныя плямены, данныя народнасці, якія пачалі засноўвацца на Беларускіх землях дзяржаўныя утварэнні, і Полацкае княства і Турава-Пінскае княства і Літва. Яны былі бліжей адзін да аднаго Чым скажам да Валынскіх зямель або да Кіеўскага княства. Іх аб’ядноўвала і мова агульная, і культура, і сваеасаблівасці, якія выпрацоўваліся, і эканамічныя фактары. Можна сказаць, што будучы роднаснымі Полацкае княства, Турава-Пінскае княства і Літва аб’ядналіся ў ВКЛ. Этнічны фактар, тое што дадзенныя народы пратерліся адзін да аднаго, былі даволі блізкія. Насельніцтва ВКЛ называла сябе ліцвінамі. Ліцвіны былі асноўнымі жыхарамі ВКЛ.Зах.частка Віцебскай вобл. і усх. частка Магілеўскай вобл. называліся, як белая Русь-Беларусь.Аднак пад час войнаў з Маскоўскай дзяржавай нашы, якія трапілі ў палон называлі сябе ліцвіны-беларусы. Тым не менш на центральнай часцы Беларусі і паўдневай, заходняй адназначна-ліцвіны. Гэта мы бачым і ў шматлікіх запісах вялікіх людзей: Тадэвуш Кастюшка:”Я-не паляк, я -ліцвін”.А.Міцкевіч-“Мая айчынна-Літва”. .Назву Літва ў 1840 г забаранілі. Пасля гэтага вырашана было даць не этнічную, а геаграфічную. У выніку наша тэрыторыя адтрымала назву “Паўночна-заходні край.”
18. Асноўныя канцэпцыі паходжання бел.народа.
Этнас – устойлівая супольнасць людзей, якая склалася гістарычна на пэўнай тэрыторыі, мае агульную мову, культуру. Першыя народы на Беларусі- балцкія плямёны. На бел.землях тады ўжо жылі Ўграфінскія плямёны, але балты іх выцеснілі.
1. Славяна-балцкая канцэпцыя
Славяне і балты жылі мірна, заснавалі одну дзяржаву, назваліся крывічы-палачане, гэта асноўная гіпотэза Г.Штыхава
2. Угра-фінская канцэпцыя (Маслоў)
Уграфіны смаглі выстаяць пад час пранікнавення балцкіх плямен і, такім чынам, славяне прышоўшы асіміляваліся з уграфінамі.
3. Крывіцка-дрыгавіцка-радзіміцкая канцэпцыя(Я.Карскі)
Славяне змаглі вытесніцьбалтаў заснавалі сваю дзяржаўнасць як чыстыя славяне, без прімесей народаў.
4. Новая канцэпція
Рыбаков, Грэкаў і Карнейчык лічаць, што прыйшла нейкая народнасць індаеўрапейскай моўнай сям’і і заснавала старажытную рускую народнасць. Прыйшла індаеўрапейская супольнасць, пасялілася ў ракі Русіна, і пачала называць сябе Русінамі → утварылі старажытную Русь, якая распалася на 3 усходнеславянскіх народа: беларусы, рускія, украінцы.
5. Нядаўна з’явіліся некаторыя даследаванні Алексаў”Полацкая зямля” 1966г. выдання. У гэтай кніжцы ен падзяліў народы Азіі і Еўропы на іранамоўную групу, палічыў, што дадзеная група асела і развівалася на тэрыторыі сучаснага Крыма-Кубань-Дон. Выдзеліў фінамоўную групу. Да яе аднес народы сенняшняй Расіі (Вялікі Ноўгарад, Паволжа, Масква, Суздаль, Растоў, Калуга, Тула) і частка тэрыторый сучаснага Санкт-Пецярбурга. Балцкамоўная группа, да яе адносіцца тыя балты, і тыя славяне, якія асіміляваліся з адной індаеўрапейскай групы і сюды занес тэрыторыю сучаснай Украіны(Кіеў), усю Беларусь і 4-ая частка Літвы.
19. Галоўныя гіпотэзы паходжання назвы Беларусь
У гістарычных дакументах 12 ст. тэрмін Белая Русь ужываўся ў дачыненні да Уладзіміра-Суздальскага княства, а з 13-14 ст.- да Маскоўскіх, Смаленскіх, Пскоўскіх зямель. Белай Руссю называлі Наўгародскія, Пскоўскія , Кіеўскія і Чарнігаўскія землі.У 18 ст. назва ўсталявалася і замацавалася на землях Полацкага, Віцебскага, Мсціслаўскага, Мінскага, Смаленскага рэгіёнаў. У канцы 19 ст. Назва распаўсюдзілася на ўсю тэрыторыю сучаснай Беларусі.
І гіпотэзу ўтварэння назвы Белая Русь выдвінуў У.Караткевіч. Беларусьад таго, што у людзей белага колеру твар, валасы, вопратка і блакітныя вочы.
ІІ гіпотэза: шмат азер, шмар рэк, чыстая вада-белая
ІІІ гіпотэза: Поўдзень-чырвоны; Поўнач-чорны; Усход-жоўты, блакітны; Захад-белы, Беларусь на захаде. Заходні напрамак свету характэрызаваўся белым колерам.
ІV гіпотэза:Белая, чыстая хрысцьянская вера
V гіпотэза: У ВКЛ прывілігаванае насельніцтва, на нашых землях жылі наші продкі, змагаліся адстояць незалежнасць, мы свабодныя, незалежныя→белыя