ОЛДАНЫЛАН ДЕБИЕТТЕР

КІРІСПЕ

Жаажол газ деу зауыты - "Атбемнайгаз" акционерлік оамы рамындаы Жаажол мнай-газ конденсат кен орныны газын дейтін арнайы ксіпорын. Зауытта жалпылама біржылды німділігі 5 млн. т мнай, 2,2 млрд. м³ газ дайындайтын ш технологиялы желі бар. Зауыт 127-93 ГОСТ-а сйкес келетін кесек ккіртшыарады. Мнай газын ккіртсутек пен кмір ышылынан тазарту процесінде алынатын "ышыл газдар" ккірт алатын шикізат болып табылады.

лшеу жмыстарын жргізуді, лшеніп алынан нтижелерді математикалы жолмен есептеуді тиісті ережелер мен тсілдерді басшылыа ала отырып орындау ажет. Дегенмен, ешандай лшеуді абсолют длдікпен орындай алмаймыз. лшем нтижелерінде рашан да белгілі бір ате болады. Эталонмен салыстырылан те дл ралдармен лшегенні зінде лшем нтижелерінде азды-кпті ате кетеді. Берілген шаманы лшеуіш аспапты длдігінен де жоары длдікпен лшеу ммкін емес. Мысалы, атесі 0,1 % болатын сызышпен (яни, 1 м сызышты длдігі мм) зындыты 0,001 % длдікпен лшей алмаймыз. Сйтіп кез келген физикалы шаманы лшегенде ыли да белгілі бір ателікпен лшейміз. лшеу процесінде шаманы санды мнін табумен атар лшеу кезінде жіберілетін атені анытау ажет болады.

«Метрология» деген сз гректі «метрон» - лшем, «логос» - ілім дейтін екі сзінен ралан. Метрологияны сзбе–сз маынасы - лшеу туралы ілім. азіргі кездегі анытама бойынша, метрология - лшеу туралы, лшеу бірегейлігін жне длдігін амтамасыз етуді жолдары мен тсілдері туралы ылым.

Метрологияны шешетін басты мселелері:

- лшеуді жалпы теориясы;

- физикалы шамаларды бірліктері мен жйелер;

- лшеуді тсілдері мен ралдары;

- лшеу длдігін анытау тсілдері;

-лшеуді біркелкілігі мен лшеу ралдарыны біртектілігін

амтамасыз ету;

- лшеуді лгі ралдары мен эталондары;

Осыдан, метрологияны басты масаты лшемні бірегейлігі мен длдігін амтамасыз ету екенін креміз.

Метрология – физикалы млшерлерді лшеу, оларды бірліктерін амтамасыз ететін рал жне дістер, ажетті длдікке жету дістері туралы ылым.

Метрологияны масаты – физикалы млшерлерді жйесін анытау, оларды лшеу ралдарын жне дістерін дамыту, лшеу длдіктеріні баалау дістерін, лшеу бірлігін амсыздандыру, лшеу ралдар, лгілермен жабдытау.

лшеу ралы–олданушы абылдауына оай немесе лшеу нтижелерін дейтін техникалы ралдар трінде лшеу апаратты бейнелеу жне лшеу ралы.лшеу дістері - лшелінетін физикалы млшерді маынасын алу масатымен лшеу ралдарын жне принциптерін пайдалану дістері.

лшеу ралдарыны автоматты жйесіні негізгі сипаттамасы – длділік. Длділік берілген ауыту негізінде аныталады- абсолютті ауытуды осы ралды соы крсеткіштеріні айырымына атынасы.

лшеуді абсолютті жне атынасты ауытуа бледі. лшеуді абсолютті ауыту деп лшеу нтижесімен осы млшерді шын маынасымен айырымын тсінеді. лшеуді атынасты ауытуын абсолютті ауытуды лшеу млшерді шын мыынасына атынасын трінде анытайды. лшеу ралдарыны сипаттамасы лшеу дістер олдануа байланысты автоматты баылау жйесінде келесі дістер жиі олданылады: нлдік, млшермен салыстыру, тікелей баалау, арама-арсылы, тйсіну,т.б.

ЖАЛПЫ БЛІМ

Табии газды тасымалдау азастанны сегiз облысыны аумаымен тетін магистралды газ бырларыны жйесi бойынша жзеге асырылады. азастан аумаындаы кетушi жне келушi газ бырларын есептегенде магистралды газ бырларыны жалпы зындыы 14 мы шаырымды райды. азастанны магистралды газ бырлар жйесi брын жалпы одаты газ тасымалдау жйесiнi блiгi ретiнде рылды жне сондытан, оны ызметi табии газды Орта Азиядан Ресейдi солтстiк облыстарына, Украина жне Закавказье Республикаларына жеткiзуге баытталан. Газ бырлары ала нерксiбi мен халыты сранысын тек транзит газ бырларыны трассаларына жапсарлас алалар мен елдi мекендердi амтамасыз ететіндей етiп жоспарланан.

Тркiменстан жне Солтстiк Кавказа осымша тарматалан - газ бырларымен збекстан шекарасынан Ресей Федерациясыны шекарасына "Александров Гай" КС-не дейiнгi газ бырыны трт, бес тармаынан тратын базалы "Орта Азия - Орталы" газ магистралы. Осы газ магистралы бойынша бастапы жобалы уаттылыы 60 млрд. текше м. болан кезде жылына 35-40 млрд. текше м. дейiн газ тасымалданады. Соы жылдары натылы транзитi 26-29 млрд. текше.м. клемiнде болан жылына 42 млрд. текше м. газ транзиттелiнген техникалы параметрлерi бар Батыс азастан облысы аумаы бойынша Орынбор ГЗ- ден "Александров Гай" КС-не дейiн тетiн екi КС бар - "Союз" жне "Орынбор - Жаа Псков" газ быры. Брын збекстан жне Тркiменстаннан Ресейдi нерксiп аудандарына газ тасымалдауа арналан, ал азiр кбiне Атбе облысына газ жеткiзу шiн пайдаланылатын ос тарматы "Бара - Орал" газ быры.

«Жаажол КС-113» магистралды газ бырымен Жаажол мнай-кен орнында ндірілетін осалы газ ішкі ттынуа жне экспорта тасымалданса, «Интергаз-Орталы Азия» А Шалар желілік-ндірістік басармасыны негізгі баыты болып "Бара - Орал" газ быры арылы табии газ тасымалдау табылады. Магистралды газ бырлары азастанны екі облысыны аумаымен теді. Олар останай жне Атбе.

Бл магистралды газ бырыны бірі Атбе облысы Шалар ауданыны аумаында орналасан КС (компресор станциясы)-12. Шалар желілік-ндірісітк басармасы Атбе облысы Шалар аудананы отстігіні 383 шаырымында орналасан. Е жаын орналасан елді мекендерді бірі Шалар аласынан 47 шаырымдаы айдауыл бекетінен 1,5 шаырымдаы ауылжыр ауылы.

Шалар желілік-ндірісітк басармасыны рамында 100-ге тарта маман ызмет атарады. Оларды барлыы ндіріс аумаынан 2,5 шаырым жерде орналасан ауылжыр селосында трады. Жмыс уаыты 8саатты раса, диспечерлік жне операторлы рам кндіз-тнгі режимде жмыс атарады.

КС-12 (кне) 738000 м² ауданды райды. Станцияны аумаында жылу азандытары, электростанциялар, автокліктер траы, материалды ойма, АЗС, металды ойма, тракторлы гараж, АБК имараты бар. Кс-12 жылыту орталытандырылан жйемен, зіні жылу азандытары арылы жргізіледі. Автоматты телефон станциясы бар. Барлы алалара шыа алатын телефон желісі диспечерлік ызмет АТС «азателеком» басармасы бар.

Магистралды газ бырлары басармаларыны объектілеріні арасындаы байланыс спутниктік байланыс каналдары арылы орнатылан. Ал, елді-мекендермен байланыс жне де баса да бірінші жедел хабарламалар орталыы яни, полиция бекеті, от ауіпсіздігі ызметі таы да баса ызметтер арасындаы байланыс МТС «азателеком» арылы жзеге асады.

1) кімшілік трмысты кешен- мнда, кімшілік жмысшылара жмыс кестелерін ою жне йымдастыру ызметін крсетеді, жмыс басталар алдында ауысым жне кндізгі ызметкерлеге техника ауіпсіздігі, рт ауіпсіздігі, кндізгі жмыс жасау жоспары жасалады, жмыс жру тртібін, санитариялы тазалыты, басарма жмысын атарады, ызметкерлерге тапсырма береді. Онда КС бастыы мен оны кмекшісі отырады.

2) Бас басару щиті- ндірістегі 7 агрегатты параметрлеріні, ондаы вибрация, двигатель подшипниктеріні температурасын, электроозалтыш жмысын, тарту кші (нагнетания), сигнализациялар жне апатты крандар жадайы туралы жне таыда баса шамаларды крсетіп баылайды. Ауа райыны температурасына жне агрегаттарды істен шыуы кезінде осы бас басару щиті арылы агрегаттарды іске осып немесе ажырата алады. Онда ауысым бойына КС инженері отырады.

3) азанды цехі- онда ндірісті жылытумен сумен амтамасыз етеді. азанды ондыры Р-100 маркалы азанды, автоматтандырылан ондыры. Мнда жауапты адам КС машинисті жне жндеу бойынша слесарь КС жауапты.

4) Циклонды шааыштар- станцияа келетін газды рамындаы оспаларды айырып алады да, оны ары арай айдауа жібереді. Циклонды шааыш конус трізді формада болады, газ жоары абырасынан блгішке келіп, циклон кмегімен газа ортадан тепкіш кшпен жібереді де одан шыан май су жне т.б оспаларды айырып бырлар арылы немесе аппарат тбінде тнып алады. Газдан блініп алынан майлар сепараторлардан тіп, рамы бойынша ажыратылып бшкелерге жіберіледі.

5) Салындатыштар (АВО)- оларды газ тасымалдау кезінде тменгі температурадаы газдарды бырлар арылы жіберу тиімсіз, біріншіден олар бырлары созылуына, тесілуіне келсе, екіншіден тменгі температурада газдар аз клемде тасымалданады сондытан жазды кндері кірістегі тазартылан газды салындату шін олданылады.

6) Жауа жіберетін газды дайындау блогы (БПТПГ)- магистралдан тіп жатан газдан жауа жне жіберуге дайындайтын блок. Мнда негізгі 3 блок бар, оны екеуі резервте тр алан біреуі жмыс істеп тран блок. Мнда екі трлі газ айырып алынады олар: жіберуші газ (пускавой) жне жау шін (топлинный) газ. Жауа арналан газ осы ндірісті газбен амтамасыз етсе, жіберуші газ ол ауылды газбен амтамасыз етеді.

7) IІ дегейді сораптар- олар КС-10 келген резервуардаы суды ауылды ауыз сумен амтамасыз етіп отыр. Мнда 4 сорап бар оны екеуі ауыла су айдаушы сорап болса, алан екеуі рт ауіпсіздігіні сораптары болып келеді. 2 су айдау сорабыны біреуі ана жмысшы сорап ал екіншісі резервте трады.

8) КС агрегаттары- газы магистралды газбырларына жеткізу шін сонымен атар, оны сыылан компрессорлы станциялара орнату шін арналан. Агрегаттар ГПА-Ц-6,3 маркалы, зімен бірге ол толы тегеурінді блокты автоматты айдаыш рылысы жне жетекті авиациялы НК-12СТ электроозалтышы болады. Негізгі агрегатты жетеуі болады оны біреуі ана магистралді айдауа осылады. Агрегат двигателінен шыатын подшипникті майыны температурасына агрегат жмысы туелді болып келеді. Агрегат жмысы бас басару щитінде крсетіліп отырады, кндізгі жмыс уаытында ондаы аппараттарды жмысын слесарь прибористтер жанында баылап жреді, ал тунгі уаытта ауысым инженері щит арылы баылап отырады, егер згеріс болан жадайда КС бастыына жне басарушы инженерге хабарланады. Сонымен бірге щиттегі агрегат параметрлеріні шамасы журналдара тсіріліп отырады.

9) Жндеу шеберханасы- істен шыан баылау лшеу аспаптарын жне бірінші реттік, екіші реттік аспаптарды жндеу жне жмыс істеп тран приборларды тексеру жмыстары жреді. Мнда слесарь мен приборист отырады.

Автоматика жабдыы бойынша техник- баптаушы міндеттеріне- техногроф 160, ЗГТ-130, КСП-2, майдаы температурасын, диаграмма бумаларын, сиясын адаалайды, газ шыынын есептейтін приборларды, резервтегі агрегаттарды дайындау жмыстарын жасайды. Техник- механик прибористке, слесарлара тапсырма беріп оларды адаалайды.

ндірістік айматы аумаы барлыы (КС-12-55034) шаршы метрді райды. Осы аумата басты басару щиті (ГЩУ), отын-газ жіберу блогы (БПТПГ), газ айдау агрегаттары ГПА-Ц 6,3, трансформаторлы подстанция, жылу азандытары орналасан. КС рамында 1 КИП жмыс жасайды ол агрегат автоматикасы, прибор жарамдылыы туралы сратарды арастырады Автоматика жабдытарын кту жаттарын берілген паспорттар, кесте бойынша уаытылы тексеріліп ауыстырылып отырады. Нормотивтік жаттар мемлекеттік жне де ведомостты трде жргізіледі. Тексеріліп боланнан кейінгі нтиже паспорта жазылады. Сонымен атар тексерілген баылау лшеу аспаптарын тексеру нсама толтырады. Онда нсама аты мен индексі, редакция номері, бекітілген кні жазылады. Кез- келген автоматика рылыларыны принципиалды электрлік схемалары болады. КИП ызметкерлеріні жмысы басарушы инженер басты ЛПУ инженер КИП-ке баынады. Ал, басарушы инженерге- инженер, приборист, слесарь баынады.Жыл басында жабдытарды сынатан ткізілу кестесі жасалады. Инженерлер осалы рал жабдытар, азандытар, сораптар автоматикасына эксплуатация жасайды.

Электроконтактілі манометр

Электроконтактілі манометр тек ана газдаы ысымды лшеп оймай сырты рылыа сигнал береді. Ол технологиялы процесті блокировкаа, ораныса тсіру шін олданылады. Манометрді екі жарысы болады: тменгі жне жоары. Жалпы процесте зімізге белгілі апатты жадай, алыпты жмыс жадайы болады. Егер де манометрді шкаласы жоарылап немесе тмендесе, мысалы, агрегат жмысын тотатады.

Апатты сигнал жары беруші немесе дыбысты болуы ммкін. Манометрді келесі жадайда олданбаймыз:

- егер бет йнегі сынан болса;

- тілшесі орныты емес, 0 шамасына айтып келмей трса;

-аспап ателігі алыпты жадайдан асып кетсе;

-аспап жмыс жасамай трса;

Дегей лшегіштер

Дегей лшеуіш-резервуалардаы жабы ыдыстардаы сйы заттарды тоандардаы ымакдытардаы суды дегейін лшеуге арналан аспап.Оны бірнеше трлері бар : рейкалы, алтылы, гидростатикалы, электрлік, фотоэлектрлік,радиозоторты.

Биметалды термометрлер

Биметалды термометрді жмыс жасау принципі оны екі трлі сызыты лкею, температуралы коэффициентке ие екі металл сезімтал элементтен трады. Метал пластиналар кбіне пісіру жолдарымен осылатын пружина тзеді. Бл пружина з кезегінде жоары температурада клемі лкейіп, аспапты тілшесін озалтады.

азіргі уаытта термометрлер агрессивті ортада жмыс жасауы шін ртке тзімді, коррозияа тзімді болып шыарылады. Оны аспап ателігі лшеу диапазоны, термометр типіне байланысты болады. Тмен температураларда (70⁰ С -100 ⁰ С) аспап ателігі 1 ⁰ С, ал жоары температурада (600⁰ С дейін) 10⁰ С болады.

Газ аналитикалы аспаптар

Газ аналитикалы аспаптар лшенетін компонентті концентрациясы мнін немесе талдалынатын газды оспадаы оларды осындысы туралы апаратты алуа арналан лшеу рылысын айтады. газ рамыны датчик жне екіншілік аспапты жиынтыын газ анализатор (талдауыш) деп атайды. Газ аналитикалы аспаптар отынды газды анализі шін, кптеген технологиялы процестер барысында газды ортаны рамын баылау шін, ызмет крсетуші жмыскерлер денсаулыына зиянды газдар жиналуы ммкін рт- жне жарылыс ауіпті ндірістер мен имараттарда, сонымен атар оршаан атмосфера рамыны шекті мні баылау шін ндірісті барлы салаларында жне ылыми зерттеулерде іс жзінде кеінен олданылады. Газ аналитикалы аспаптарды номенклатурасы талдалынатын газды оспалар кптрлігі мен сезімталдыа, длдігі мен лшеуді айта крсетуін тадауа ойылатын трлі талаптарынан айтарлытай лкен.
Термотрлендіргіш

Термотрлендіргіш (орыс. термопреобразователь) - жмыс істеу принципі термоэлектрлік былыстара негізделген. Ол айнымалы токты траты тока трлендіретін рылы. Негізінде термоэлектрлік лшеуіш аспаптарда пайдаланылады. Айнымалы токты электрлік жылытышынан жне термоэлементтен (термопарадан) трады. Термотрлендіргіш тйіспелі трі болады. Онда термоэлемент жылытыша тікелей осылады. Тйіспесіз трі де болады. Онда термоэлементті жмыс осылыы жылытыштан блек орналасан. Термотрлендіргішті крест тріздісі де болады. Жылу шыынын азайту жне сезімділігін жоарылату масатпен термотрлендіргіштер кпэлементті етіп жасалады да вакуум ішіне орналастырылады.

Платина кедергі термотрлендіргіші шін е жасы материал болып табылады, йткені ол таза трінде жеіл алынады, німділігі жасы, жоары температуралы ышылдану ортасында химиялы трде инертті, 3,94×10^-30С^-1-ге тежеткілікті лкен температуралы кедергі коэффициенті жне 0,1×10^-6Ом×м. жоары салматы кедергісі бар. Платиналы кедергі термотрлендіргіште-рін –260-тан +1100⁰С температураны лшеу шін олданады, осыдан –260-тан +1100⁰С температура диапазоны шін диаметрі 0,05-0,1 мм-ге те платиналы ткізгіштер олданылады, ал +1100⁰С-а дейінгі температураны лшеу шін осы температурада-ы платиналарды рассыпления*** кшінде ткізгішті диаметрі шамамен 0,5 мм болады. олданылатын платиналы ткізгіштер шін R₁₀₀/R₀атынасыны мні 1,3850-1,3910 болады.

Платинаны кемшілігі R_t= f(t) функциясыны сызыты еместігі жне, одан блек платина - те ымбат металл болып табылатыны.

Мыс – онша ымбат емес, таза трінде жеіл алынатын металдарды бірі. Мысты кедергі термотрлендіргіштері диапазоны –50-ден +200⁰С-а дейінгі температураны лшеу шін арналан. те жоары температурада мыс жылдам тотытанады жне сондытан да оны пайдаланбайды.

Аталан трлендіргішті бірінші ретті аспабында термопара датчигі болады. Термопара екі пісірілген металдан трады. Нтижесінде жоары дрежеде ЭК шыады. КС-12 агрегатында осы датчик орнатылан, датчикке тіркескен ааз болады, сиясымен. Онда алынан нтиже жазылып отырады. КС-12 агрегаттын шекті температурасы 600 ⁰ С дейін.

Ебек орау - мір ауіпсіздік жне жмыскерді жмыс уаытындаы денсаулыын амыту жйесі жне оан кіреді ыты, леуметтік-экономикалы, йымдастыру-техникалы, санитарлы-гигиеналы, емдеу-сатандырылатын, атау жне баса шаралар мен дістер.

Ебекті орауа ішіне кіреді:

- ндірістегі ауіпсіздік жне ебекті орау;

- ауіпсіздік техникасы;

- ндірістік санитария жне ебек гигиенасы;

- рт ауіпсіздігі.

Ебек жадайын ауіпсіз німді ктеру шін йымдастырушылы, техникалы жне санитарлы-гигиеналы шаралар ебек орау туралы заыны ыты негізі болып табылады.

Жаадан шыан Р «Ебек кодексі» ауіпсіздік, мірді сатау жне жмыскерді жмыс уаытындаы денсаулыын амтамасыз етуге арналан, ебек орау жне ауіпсіздік облысында мемлекеттік политикасыны негізгі принципін іске асыру, Р ебекті орау облысында оамды атынасты жндейді.

ауіпсіздік техникасы - жабдытар жне йымдастыру мен техникалы шараларды жйесі, кейбір жадайда улы жне зиянды заттарды адамны денсаулыына зиян келтіруі жне жмысшылара сер етуін жою.

ндірісте зиянсыз жне ауіпсіз жадайлар жасау шін жргізілетін натылы шаралар арнайы ережелер жне нормалармен белгіленеді. Олар рекет рісіне арай біріай, сала аралы жне салалы болып блінеді.

Біріай ережелер мен нормалар халы шаруашылыыны барлы саласына серін тигізеді. Олар нерксіптерді андай болмасын біркелкі ауіпсіздік талаптарды ояды.

Сала аралы ережелер мен нормалар нерксіпті бірнеше салаларында ана олданады немесе ай салада болмасын тек кейбір ндірістерге, жмыстара ана атысты болады, мысалы, электр ондырыларын жасау ережелері, газ шаруашылыындаы ауіпсіздік ережелері.

Салалы ережелер мен нормалар тек ана ндірісті бір ана саласына таралады жне оларды талаптары сол саланы згешелігін ескерді, мысалы, автомобиль транспортында ебекті орау ережелері.

Ережелер мер нормаларды ішінде ебек ауіпсіздігі стандарттар жйесіні (ЕСЖ) маызы зор. ЕСЖ дегеніміз ебек ауіпсіздігін амтамасыз етуге баытталан зара байланысан стандартарды комплексі (жинаы).

Ебек туралы задарда ызыметкерлер шін ебек орау ережелерін бзаны жнінде атал жауапкершілік белгіленген. Ксіпорындарын басшылары мен инженер-техникалы ызметкерлері – директордан бастап мастерлерге дейін – жауапа тартылады, егер:

1. зіне жктелген ебекті орау ережелерін орындамаса;

2. зінін ісімен ебекті орау ережелерін бзса немесе бл мселеде рекетсіздік крсетсе;

3. Ебекті орау ережелеріні талаптарын амтамасыз етпегендіктен адамдара стсіз оиалар туызса.

Жауапкершіліктін мынандай трлері болады: тртіптік, кімшілік, материалды жне ылмысты жауапкершіліктер. Оларды андай трі олданылатыны теріс ылытын айырмашылыы, кінсіні шамасы жне бзу салдарыны ауырлыы арылы аныталады.

Техника ауіпсіздігімен электр ралдарын олдану нормаларын элеткр серлерімен нерксіптер мен ттынушылара тарату жйесі электр ауіптілігі кзарасынан жасы арастырылан: электрмен, электр серімен денсаулыа зиян келтіру ммкіндігін жоа шыарады.

Егер бл ауіпті жадайа кеп соады.ызметкерлерді ауіпсіздігі шін электр рылыларын жоспарлау кезінде ауіпсіздік ережелері бойынша мынадай жадайлар ескеріледі, то тасымалдау ралдары мен бліктерінен нормада крсетілген биіктен тмен тран жерлерді оршау, айырыштармен дрыс емес операцияларды тотату, оршауа кіруге болмайтын техникалар білу жне т.б.

Техника ауіпсіздігінде орналасу орындарыны ерекшелігіне байланысты осымша шаралар арастырылан.Біра бл шаралар негізгі ережелерге айшы келмеуі тиіс жне жергілікті ебекті орау орындарымен келісімде болу керек.

Электрорылыларда жмыс істеу шін 18 жаса толан, денсаулыы осы блімдегі адамдарды денсаулыына ойылатын талаптара сай келетін ызымет бойынша комиссияа емтиханды жасы тапсыран адамдар абылданады.

Шитта болатын нрселер, рт сндіргіш рал, крек, шелек. Барлы шиттарды асында жшікте м болу керек. рт сндіру ралдарынан баса істерге олдануа болмайды.

Егер рт бола алан жадайда, ысты ралдарды немесе рылыны тез уаытта шірілуі керек, одан кейін рт сндіруге кірісу керек.

рт сндіру шін суды, кбікті, гінділерді жне инертті газдарды пайдаланады.
Суды рт сндіретін жедер, зебіл арылы олданады.
Тмендегі аталан нрселер рт кезінде суды кзі болып табылады:
- рт сндіру гидрантарымен жабдыталан рт сндіру су бырлары;
- арнайы крандармен, зебілдермен, жедермен жабдыталан ішкі су быры;
- арнайы жабдыталан бкіл су бырлар жйесі.
Клдерді, зендерді суларын пайдалануа болады. Объектілерді ауласында арнайы бшкелерде су орын сатауа болады.
Кейбір жадайларда суды рт сндіруге олдануа болмайды. Мысалы, калий, натрий, кальций карбидін, алюминий гіндісін т.б. заттарды су арылы сндіруге болмайды.
Электр ондырыларды да сндіруге су олдануа болмайды.
Аашы рт сндіру ралдарына ол жне жылжымалы рт сндіргіштер, м салынан жшіктер, су йылан бшкелер, шелектер т.б. жатады.
рт сндіргіштерді трі – кбікті, кмірышылды, гінді трде болады.рт сндіру жабдытарына спринклерді жне дречерлі ондырылар жатады.Барлы мекемелерде алашы рт сндіру ралдары нсаулыа сйкес , толыымен жне іске жарамды трде труы ажет.
Бл шара шін арнайы бекітілген рт сндіру ызметшісі немесе арнайы нсаулытан ткен адам жеке басымен жауап береді.
рт сндіргіштер мен рт сндіру крандары нмірленіп арнайы журналда тіркеліп труы керек. Журналда рт сндіргіштерді соы рет толтырыланы мерзімі, кранны соы тексерілген мерзімі крсетілуі керек. кеткен кмірышыл газды рт сндіргіштерді дереу ауыстырады. Баллонны жоары жаында мерзімі жазылады. Бірінші сан- айы, екінші – жылы, соы- келесі толтыру жылы деп есептеледі.

ОРЫТЫНДЫ

Мен бдіалиев Жамбыл 407 АС студенті технологиялы тжірибемді «Жаажол газ деу зауытында» ттім. Компания азастан Республикасында магистральды газ бырларымен газ тасымалдауды жзеге асырады. Тжірибе барысында колледжден алан білімімді тжірибе жзінде штастырып осымша кптеген мліметтерді алдым. Мамандармен кездесу, ксіпорында технологиялы тжірибеден ту орнымен, бадарламамен жне ксіпорынны рылымымен ндірістік процестегі рбір цехты, блімні міндеттерімен, жмыс орнымен, оларды арасындаы зара байланысы, ксіпорынны материалды техникалы амтылуымен жне ойма шаруашылытарымен, зауыт ішіндегі транспорттармен таныстым. Ксіпорынды ішкі электрмен амтамасыздандыру схемасын, жеке цехтар мен объектілерді электрмен амтамасыз етуді білу, автоматика жйесін (резервті автоматты осылу жне айта косылу автоматикасы), реактивті уатты компенсациялау ондырысын, электр энергияны пайдаланан есептеу жйесін, электр энергиясын немдеу шараларымен таныстым. Электр жабдытарын кту жаттары, жеке механизмдерді басаруды электр схемалары, электрмен камту жне цехтарды электрмен жабдытау жаттарымен танысу, оларды сатау ретімен жне ндірістік тапсырмаларды орындайтын жмысшыларды амтылу тртібін мегердім. Тжірибе кезінде керекті мліметтер алып, ндіріс орныны атаратын ызметімен таныстым.

ОЛДАНЫЛАН ДЕБИЕТТЕР

1. Кабашев Р. А Жылу энергетикасы

2. А.А.Шарков.,Г.М.Притько.,Б.В.Палюх. Автоматическое регулирование и регуляторы

3. Монтаж систем автоматизации технологических процессов, А.С.Клюев

4. Проектирование систем автоматизации технологических процессов, А.С.Клюев, 1990 ж

5. Клюев А.С. Автоматическое регулирование

6.Е.Ф.Шкатов.,В.В.Шувалов. Основы автоматизации технологических

процессов химических производств

7 Голубятников В.А.,Шувалов В.В. Автоматизация процессов в химической промышленности.

8. Исакович Р.Я Автоматизация производственных процессов нефтяной и газовой промышленности

ОСЫМША

осымша 1. Газ ондырысы

осымша 2. Бас басару щиті

осымша 3. IІ дегейді сораптар

осымша 4. Жауа жіберетін газды дайындау блогы (БПТПГ)