Малайзия мен азастан байланысы

КІРІСПЕ

Малайзия 14 асыра дейін Шривиджая империясыны рамына кірген 7 асырда пайда болан индуистік мемлекет. 1403 жылы Малайзияны барлы жерлерін біріктірген Малакка корольдігі рылды. 1511 жылы Малакка Альфонсо де Альбукеркті басшылыындаыпортугалды скермен басып алынды. 1641 жылы португалдытарды голланддытар ал 1824 жылы голланддытарды аылшындар алмастырды. 1914 жылы бкіл Малайзия лыбританияны ол астында болды. 1941-1945 жылдары Жапониямен жаулап алынан болатын, біра соыстан кейін айтадан лыбритания протекторатыны астына тті. 1948 жылы рылан Малайлы Федерация 1956 жылы автономияа жне 1957 жылы лыбритания Достастыыны рамында туелсіздікке ие болды. 1963 жылы Малайя,Сингапур, Саравак жне Сабахтан тратын Малайзия Федерациясы рылды. 1965 жылы саяси жне экономикалы келіспеушіліктерді салдарынан Сингапур Федерация рамынан шыты.

Табиаты.

Малайзия экваторлы белдеуде орналасан. Батыс аумаын солтстіктен отстікке арай таулы белдеу кесіп тсе, шыысын жаалаулы жазыты алып жатыр. Климаты отстігінде экваторлы, солтстігінде субэкваторлы, муссонды. Орташа жылды температурасы 25 — 28°С. Жауын-шашын млшері жылына жаалаулы ірлерде 2000 — 2500 мм, таулы аймата 4000 — 5000 мм. Ірі зендері — Раужанг, Бором, Кинабатонлон. Малайзия жеріні жартысына жуыын мгі жасыл ылалды тропиктік орман алып жатыр. 1990 жылы жне 2010 жылдар аралыында Малайзиядаы ормандар алабыны 8,6% немесе 1920000 га алабы жойылды. Малайзия з туелсіздігін лы Британиядан 1957 жылы алып,1963 жылы з жадайын жасартты. Малайзияны сол кездегі экономикасыны ктерілуі ааштар мен орман турасында,себебі сол уаытты зінде Майлайзия пайданы ааштар, ормандар арылы тапан.

Орман клеміне байланысты Малайзия зімен кршілес Жаа Гвинея іспеттес елдерге араанда тезірек дамыан.азіріді зінде Малайзия кршілес Индонезиямен бірге биогаздарды ндіретін пальма майларыны 85 пайызы ндіретінділігі аныталды жне бл Малайзиядаы ормандарды кесілуіне басты себеп болып табылады. Осы арылы Малайзия $ 2150000000 USD финансты пайда тапан.

 

НЕГІЗГІ БЛІМ.

1.1.Мемлекеттік рылымы.

Билік нысаны – конституциялы монархия. Елді негізгі заы – 1957 жылы Федералды Конституция. Ел басшысы – Жоары басшы – Янг ди-Пертуан Агонг. Жоары басшы штаттарды басарушы 9 слтанны атарынан басшылар Кеесімен кезектесіп 5 жыла сайланады. 4 штатты Губернаторлары сайлауа атыспайды. Ел басшысы конституциялы монарха тн дстрлі артышылытарды олданады. Оны Парламентті шаыруа жне таратуа ыы бар (Министрлер кабинетіні сынысы бойынша). Сонымен атар патша абылданатын задара тыйым салу ыына ие жне де Парламент алдында жыл сайын жолдаумен сз сйлейді. 2011 жылды арашасынан бері Малайзияны Жоары басшысы Янг ди-Пертуан Агонг ХІІІ -Абдл Халим Муадзам Шах, 1927 жылды 28 арашасында туан, Кедах штатыны Слтаны. Ол Малайзияны тарихындаы екінші рет тыш сайланан Жоары басшысы. Малайзияны Праламенті екі палатадан трады – Сенат жне кілдер палатасы. Сенат 70 адамнан трады. Оны ішінде 44 сенатор Премьер-министрді сынысы бойынша Жоары басшымен таайындалады, ал алан 26 сенатор штаттарды за шыарушы ассамблеяларымен жіберіледі (р штаттан 2 адам). Таайындалан сенаторлар жеті жыл бойы ызмет атарады. 2009 жылды 7 шілдесінде Сенатты Президенті болып Дато Вон Фун Менг сайланды. кілдер палатасы кеірек кілеттіктерге иеленіп 222 депутаттан трады. Депутаттар жалпы сайлау ыты негізінде бірмандатты ірлерде 5 жыла сайланады. 2008 жылды 28 суірде кілдер палатасыны траасы болып Тан Сри Пандикар Амин Мулия сайланды. Жалпы сайлау нтижесінде кілдер палатасында басым орын алан партияны жетекшісі Премьер-министр лауазымына таайындалып Министрлер кабинетін басарады. 2008 жылды наурыз айынан бері (2013 жылы айта сайланан) Малайзияны Премьер-министрі «Біріккен малай лтты йымы» (БМ) саяси партиясыны траасы Наджиб Тун Разак. Малайзияны кіметінде 22 федералды министрлік бар. Сонымен атар Премьер-министрді департаментінде портфельсіз 8 министр ызмет атарып жр. кімет Премьер-министрден, оны бір орынбасарынан, министрлер мен оларды орынбасарларынан жне парламенттік хатшылардан (70 адамнан астам) трады. Барлытар Жоары басшымен таайындалады.Конституцияа сйкес, Кабинетті мшесі Парламентті депутаты болуы ажет.

2020-жылы лемні е дамыан елдері атарына осылуды масат етіп отыран 26 миллион трыны бар Малайзия -кплтты мемлекет. Оны ішінде трылыты мекендеушілер – малайлытар мен оранг-асли 65,1%, ытайлытар – 26%, нділер – 7,7%. Халыты 65 пайызы алаландырылан айматарда мір сруде. мір затыыны орта шеі: ер азаматтар – 71,8 жас, йелазаматтар – 76,3 жас. Малайзиялытарды діні: мсылмандар 60%-ды райды. Сонымен атар елде буддистер, даосистер,христиандар трады.

Малайзияны арулы ктері.

Малайзияны арулы кштеріні тарихы 1933 жылдан, аылшын колониалды скері рамындаы алаш малай жаяу скері рылан Порт-Диксон аласынан басталды. 1963 жылы Малайзия егемендігін жариялау уаытына таяу елді арулы кштеріні саны 22 мы адамды рады. скер з еркімен жала алу арылы жинаталады. Офицерлер АШ жне лыбританияда скери мектептерде даярланады. азіргі тада арулы кштеріні жалпы саны 114 мы адам. Сонымен атар, жергілікті полиция рылымдары бар ( 50 мы адама жуы). Жаяу скері 43 мы адама жуы, олар жаяу бригадалардан, жеке полктерден жне арнайы скерден ралан. уе кштері ( 4 мы адама жуы), 30 скери жне 60 осымша шатар мен тік шатардан ралан. Теіз скері (3 мы адама жуы) 45-ке жуы кзет жне баса кемелері бар. Халыаралы скери-саяси жне лемдік экономикадаы жадайларды згеруіне байланысты Отстік-Шыыс Азия елдеріні соы он жылдаы Азия-тынымхитты айматаы процесстерге ыпалы аса кшеюде. Тек айматаы емес, сонымен атар аламды арында ауіпсіздікті амтамасыз етуді жаа орталыын рушы ОШАЕА лемдегі е табысты йымдарды бірі болып саналады.

 

Сырты саясаты.

Малайзия лем елдеріні 120-дан астам елдерімен дипломатиялы атынас стануда. Куала-Лумпурда 100-ден астам мемлекет пен халыаралы йымдарды дипломатиялы миссиялары ызмет жасауда. Малайзияны шетелде жалпы саны 105 болатын дипломатиялы кілеттіліктері бар. Малайзия – негізгі халыаралы йымдарды мшесі:Б жне оны арнайы органдарыны (1998-2000 жж. ауіпсіздік кеесіні траты емес кілі болды),С, ВФ жне лемдік Банк, Британ Достыы, дамушы елдер бірлестігіні атысушысы. Сонымен атар Америка рама Штаттары Малайзияны лкен сауда ріптесі болып табылады, ал Малайзия АШ-ты сырты экономикалы байланыстарында 10 орында тр. 2008 жылы екі ел арасындаы тауарайналымы 43,703 млрд. АШ долларын рады. Сауда-экономикалы ынтыматастыты нтижелі болуыны бір крсеткіші АШ пен Малайзияны Еркін сауда туралы келісіміне ол оюа мдделлі болуы, бл жніндегі келіссздер 2006 жылды маусымынан бері жргізілуде. Бл баыттаы белсенділікті кшейту масатында 2009 жылды 14-15 мамырында Малайзия сырты істер министрі Датук Анифах Аман АШ-а іссапармен барды. Іссапар кезінде АШ мемлекеттік хатшысы Х.Клинтонмен жне АШ Сенатыны Халыаралы істер жніндегі комитетіні траа орынбасары Ричард Лугармен кездесулер жргізілді.

Малайзияны сырты саясатындаы маызды сектор ытаймен арым-атынас болып табылады. Бл баыттаы маызды оиа 2009 жылды 2-5 маусымында Малайзия Премьер-министрі Наджиб Тун Разакты ХР-на ресми іссапары облды. Бл іссапар барысында ХР Президенті Ху Цзиньтао мен ХР Мемлекеттік Кеесіні траасы Вэнь Цзябаомен кездесулер тті. Тараптар «ытай-малайзиялы шыл ынтыматасты бойынша біріккен рекеттер жоспарына», ызметтік жне дипломатиялы паспорттармен визасыз бара алу туралы келісімдерге ол ойды. Келісімдер нтижесі бойынша Малайзия кіметіны басшысы Н.Разак екі елді зара сауда тжірибесінде толытай американды доллардан бас тартып тек ытай юандары мен малайзиялы ринггиттерді пайдалана отырып есептесу туралы жариялады. Малайзияны мсылман ауымдастыындаы ыпалы кшеюде. Ислам лемінде ИЫ траасы (2003-2008 жж.) есебінде басару орындарында болан кезедерінде Куала-Лумпур зін беделді жне экономикалы дамыан ислам мемлекеті ретінде крсете білді. Малайзия палестиндік мселені реттеу сауалдарында жоары саяси белсенділік танытуда. Бл рдісті соы крінісі ретінде ел кіметіні Бауіпсіздік Кеесінде брын болмаан арыздары, Израильді Палестинаа арсы агрессиясын сына алатын резолюция абылдау ультиматумымен шыуы жне ИзраильдіГаза секторына басып кіруін талылау шін Б шыл сессиясын шаыруын айтуымыза болады. Малайзия, сондай-а Б арылы халыаралы баылаушылар топтарын Газа секторына баыттау жне Б мирасорлы кштерін Палестина территориясына енгізу инициаторы болып табылады. Халыаралы ркениет диалогы мен ріптестігінен туындаан сауалдар аса кіл аударуды талап етіп отыр. Сонымен, 2006 жылдан бері Сырты істер министрлігі «Cordoba Initiative» (АШ) ыпалды халыаралы кіметтік емес йыммен жыл сайын мсылман лемі мен Батыс зара рекеттері сауалдарына арналан конференциялар жргізуде. Бл форум азаматты оам, дін кілдері, ылым, мдениет, БА кілдеріні атысуымен халыаралы конфессиялы жне халыаралы ркениет шін маызды адам болып табылады.

Малайзия 1996 жылы Бангкокта рылан Азия мен Еуропа арасында саясат, экономика, мдениет жне леуметтік сала мселелері бойынша диалогты дамыту баытында жасалып жатан жмыстара белсенділік танытуда.( «Азия – Европа»саммиті). Малайзиялы дипломатияны обьективті жетістіктеріне арамастан, соы бірнеше жыл сырты саясатта кейбір олайсыз мселелер туындап отырды. Мселен, 2008 жылы Малайзия Гаагадаы Халыаралы Сотта Сингапурмен айматы мселе бойынша дауда халы мдделерін орай алмады. Сот дауласуы нтижесі бойынша Куала-Лумпур Отстік-ытай теізіндегі шыл маызды арал Педра Бранкадаы баылау ыын жоалтты. Даулы жерді Малайзии штаты – Джохор маайында жне Малайзия айматы суларында боланына арамастан. Вердикт абылдауда судьялар Сингапурды 130 жыл бойы Малайзия тарапынан наразылысыз аралдаы теіз маягын пайдалананына сйенді. Ал Малайзия 100 жылдан астам уаыт бойы Педра Бранкада ешандай шаруашылы ызметін жргізуге ынта білдірмеген. АШ Мемлекеттік департменті есебінде «2009 жыл бойынша Адам саудасы жнінде», Малайзия е тмен, тізімдегі шінші дегейдегі назарда болды (2007 ж. Малайзия 2-ші дегейде болды). Елдер 2000 жылы «Адам саудасыны рбандарын орау туралы»(TVPA) АШ Заымен бекітілген стандарттар бойынша жргізіледі. Минималды стандарттарды сатау шін аса кш білдірмеген елдер 3-ші дегейге жатады. Мндай баа Америка рама Штаттарын бл мемлекеттерге гуманитарлы жне сауда мселелерінен баса сауалдарда кмегін тотатуа итермелеуі ммкін. «2-ші дегейдегі баылау тізімі» кіметтері TVPA минималды стандарттарын толытай сатамаан, біра бл мселеге аса кш жмсайтын елдер шін арналан. Малайзиялы сырты саясатыны осымша оздырышы жыл сайыны 2008 жыл бойынша Малайзиядаы саяси жадай туралы Халыаралы ыораушы «Freedom House» йымыны есебі жне демократия, рыногты экономика жне саяси жйені дамуы жніндегі «Bertelsmann-Stiftung» (Германия) фондыны млімдемесі болып отыр. Жоарыда айтылан млімдемеге скес, елдегі саяси реформалар жеткіліксіз, оамны этно-діни рылымымен байланысты мселелері бар, билік жйесіндегі коррупцияны болуы аса ауіп туызуда. 2009 жылы «Freedom House» анытамасы бойынша «лемдегі еркіндік жадайы - 2008» (Freedom in the World) рейтингіне сйкес, Малайзия «толытай емес еркін мемлекеттер» категориясына енді (салыстырмалы трде, Индонезия «Еркін мемлекеттер» тобына кірді). 2009 жылды атарынан бастап Малайзия СІМ шыл стратегиялы жоспарлау жйесі енгізілді. 2009-2015 жж. аралыына бекітілген бл жйе, институциялы потенциал жне сырты саяси мекемесіні адамзат орыны дамуы мен ныаюына баытталан. Аталан масаттар ызметкерлерді азіргі дипломатиядаы тиісті білім мен тжірибемен амтамасыз етуді кздейді, атап айтанда – саяси жне экономикалы анализ, кризис басаруы, экономикалы дипломатия жне стратегиялы жоспралау амалдарын зерттеуді амтиды. Шетел тілдерін мегеру жне келіссздер жргізу тжірибесін арттыру мселесіне аса назар аударылады. 2009 жылды суір айында Малайзияны Сырты істер министрі болып Дато Анифа Аман таайындалды.

Малайзия экономикасы.

Малайзия – арынды дамушы индустриалды-аграрлы мемлекет. 2011 жылы Малайзияны Жалпы Ішкі німі (ЖІ) 5,2%-а сті, сйтіп 247,7 млрд. АШ долл.рады. Халыты Адам басына бл крсеткіш 9 575 долл. райды (2011 ж.) жне айматаы е жоары крсеткіштерді бірі болып табылады. ЖІ рылымы келесі трге блінген: ауыл шаруашылыы - 9,7%, нерксіп - 44,6%, ызмет крсету саласы - 45,7% (2008 ж.). Соы жеті жылда елді алтын валюталы оры немі лайып келді жне 2011 жылы 133 млрд. АШ долл.рады. Ебекке жарамды халыты саны - 12,7 млн.адам (2011 жылы мліметтер бойынша), оларды 13%-ы ауыл шаруашылы саласында, нерксіп саласында - 36%, ызмет крсету саласында - 51%. ІЖ е лкен лесі ызмет крсету саласына тиесілі, оны басым блігі стеме жне блшектем сату сауда, сондай-а аржы ызметі; сатандыру жне жылжымайтын млік алу. Шетел мемлкеттермен сауда Жмыссызды дегейі 3% пайызды райды (2011 жылы мліметтер бойынша), йсіз халыты саны 5,1% пайызды райды. 2008 жылы бюджеттік кіріс 44,32 млрд-а те болды, ал бюджеттік шыыс - 55,1 млрд. АШ долл. рады. Тікелей шетелдік инвестициялар аымы 2008 жылы ІЖ 20,7% рады, ал дадарыс дегейі 5,8% пайызды райды. Сырты арызы – ІЖ 42,7% рады (2008 ж.). Экономиканы аса арынды секторы – деу нерксібі. Ел интегралды жобаларды, кондиционерлерді, радио жне телеаппаратура шыарушы лемдік негізгі елдер атарына кіреді. Малайзия – АСЕАН елдеріні ішінде з автомобиль рылысы бар жалыз ел. («Протон», «Перодуа», «Наза», «Хайком», «Буфори» сияты маркалар бар). нерксіп ндірісі негізінен Кланг зеніні маайына шоырланан. (т.н. «Селикон даласы»), сондай-а Пинанг штатында.

 

Малайзия мен азастан байланысы.

азастанмен арым-атынасы 1991 жылы 31 желтосанда Малайзияны азастанны туелсіздігін мойындааннан бері басталды. 1992 жылы 16 наурызда азастан мен Малайзия арасында дипломатиялы атынастар орныты. 1996 жылы Куала-Лумпур аласында азастанны жне Алматыда Малайзияны елшіліктері ашылды. 2012 жылды 17-19 суір аралыында Президент Н..Назарбаевты Малайзияа ресми сапары болды.1996 жылы азастана ресми сапармен Малайзияны Премьер-министрі М.Мохамад, 2003 жылы Малайзияны Жоары билеушісі С.Сираджуддин жне 2011 жылы Малайзияны Премьер-министрі Дато Сри Наджиб Тун Абдул Разак келді. 2011 жылды мамыр айында азастана дипломатиялы атынас тарихында алаш рет Малайзияны Сырты істер министрі Анифа Аман, маусымда Малайзияны Премьер-министрі Дато Сри Наджиб Тун Абдул Разак жне брыны Премьер-министрі А.Бадауи келіп кетті. Аталан сапар барысында Малайзияны Премьер-министрі Н.Разак Дниежзілік ислам экономикалы форумына атысты.Туризмді дамыту масатында Малайзия азастан азаматтарына біржаты негізде 30 кнге дейін визасыз режим енгізді. «Эйр Астана» уекомпаниясы Алматы мен Куала-Лумпур арасында аптасына тікелей ш рейс жасайды.Малайзияда 2 мынан астам азастанды студент білім алуда (2011). Оны кпшілігі экономика жне апаратты-технологиялар мамандытары бойынша оиды.

Малайзияда 2010 жылы азастанды студенттер Ассоциациясы рылан.