Крылатые выражения и пословицы.

Bene dignoscitur, bene curatur. Errare humanum est. Ad usum internum, ad usum externum, ad usum proprium. Veni, vidi, vici.

Терминоэлементы.

-aesthes(ia) anaesthesia, ae f; -aeth(yl)- aethylicus, a, um;

-alg- Analginum, i, n; -ang(i)- angioma atis n;

re- reactio, reanimation; -anth- Helianthus, i, m;

par(a)- parotitis; peri- periosteum;

trans- transfusio; -itis nephritis, bronchitis;

-oma myoma; -sarcoma nephrosarcoma.

Глагол. Общая характеристика. Поведительное наклонение.

1. В латинском языке глагол имеет 2 числа, 3 лица, 3 наклонения, 2 залога, 6 времен, 4 спряжения, 3 основы.

Словарная запись. Спряжение.

Инфект (окончание -о), перфект (окончание -i), супин (окончание -um), инфинитив (окончания –re, -ere). Спряжение определяют по конечной гласной основы инфинитива.

Do, dedi, datum, dare – I спряжение -a-

Video, vidi, visum, videre – II спряжение -e-

Lego, legi, lectum, legere – III спряжение -u- или согласная буква

Audio, audivi, auditum, audire – IV спряжение -i-

Повелительное наклонение.

  Инфинитив Основа Утвердительное Отрицательное
Singularis Pluralis Singularis Pluralis
I dare da- Da. Date. Noli dare. Nolite dare.
II video vide- Vide. Videte. Noli videre. Nolite videre
III legere leg- Lege. Legite. Noli legere. Nolite legere
IV audire audi- Audi. Audite. Noli audire. Nolite audire

Изъявительное наклонение.

  Activum Passivum
  Singularis Pluralis Singularis Pluralis
persona prima -o (-m) -mus -or (-r) -mur
persona secunda -s -tis -ris -mini
persona tertia -t -nt -tur -ntur

Для III спряжения используют соединительные гласные:

отсутствуют перед гласной;

-e- перед -r;

-u- перед -n; (распространяется и на IV спряжение)

-i- в остальных случаях.

Особенность I склонения: da- + o = do

Palpo palpamus palpor palpamur; tego tegimus tegor tegimur;

Palpas palpatis palparis palpamini; tegis tegitis tegeris tegimini;

Palpat palpant palpatur palpantur; tegit tegunt tegitur teguntur.

Esse – быть.

Sum (я есть) sumus (мы есть)

Es (ты есть) estis (вы есть)

Est (он, она, оно есть) sunt (они есть)

Сослагательное наклонение.

Образуется присоединением к основе инфинитива суффикса -а- и личного окончания глагола. Особенность I спряжения: конечная -а- основы с суффиксом -а- переходят в -е-.

Palpem palpemus palper palpemur; tegam tegamus tegar tegamur;

Palpes palpetis palperis palpemini; tegas tegatis tegaris tegamini;

Palpet palpent palpetur palpentur; tegat tegant tegatur tegantur.

Fio, fieri – делаться, становиться, образовываться

Fiam fiamus

Fias fiatis

Fiat (пусть образуется, fiant (пусть образуются,

чтобы образовался) чтобы образовались)

Анатомический минимум.

Череп.1-лобная кость; 2-венечный шов; 3-теменная кость; 4-глазница; 5-чешуя височной кости; 6-скуловая кость; 7-верхняя челюсть; 8-грушевидное отверстие; 9-нижняя челюсть; 10-подбородочная бугристость; 11-зубы нижней челюсти; 12-межверхнечелюстной шов; 13-носовая кость; 14-скуловая дуга; 15-слезная кость; 16-большое крыло клиновидной кости; 17-надбровная дуга; 18-глабелла (надпереносье); 19-лобный бугор; 20-височная кость; 21-лобный отросток верхней челюсти; 22-альвеолярные возвышения верхней челюсти; 23-подбородочное отверстие; 24-бугристость нижней челюсти; 25-венечный отросток нижней челюсти; 26-шиловидный отросток; 27-суставной отросток нижней челюсти; 28-сосцевидный отросток височной кости; 29-наружный слуховой проход; 30-затылочная кость; 31-нижняя височная линия; 32- верхняя височная линия; 33-передний (лобный) родничок; 34-задний (затылочный) родничок; 35-сосцевидный родничек; 36-клиновидный (передне-латеральный) родничок.

Повелительное наклонение.

Уровень І. Упражнение 1.

Определите основу и спряжение глаголов, переведите.

sumere, terete, filtrare, audire, dividere, auscultare, miscere, signare, repetere, adhibere, habere, vertere, formare, nocere, communicare, cingere, vocare, solvere, occupare, finire, distinguere, nutrire, tegere.

Упражнение 2.

Образуйте повелительное наклонение (Imperativus positivus et negativus) sing. plur., переведите.

dividere, nutrire, dare, repetere, vertere, miscere, recipere, signare, sterilisare, formare, palpare, auscultare, solvere, munire.

Уровень ІІ. Упражнение 3.

Переведите.

1. Misce. Da. Signa. Miscete. Date. Signate. 2. Ausculta aegrotas et praescribe medicamenta. 3. Attente palpate aegrotos. 4. Bene stude et labora. 5. Da tincturam in lagena. 6. Da mixturam in vitro fusco. 7. Infunde solutio in vitrum fuscum. 8. Vale. Valele. 9. Salve. Salvete. 10. Divide massam pilularum. 11. Forma pilulas. 12. Solve tabulettas. 13. Tene tabulettam sub lingua. 14. Sterilisate. 15. Repetite. 16. Audite magistram. 17. Noli nocere. 18. Noli me tangere. 19. Recipe guttam unam (1). 20. Adde. 21. Contunde. 22. Discite linguam Latinam. 23. Audite attente. 24. Cito praepara mixturam. 25. Ausculta disce.

Уровень ІІІ. Упражнение 4.

Переведите.

1. Возьми. 2. Повтори. 3. Внимательно слушайте. 4. Раствори таб­летку в воде. 5. Сформируй пилюли из пилюльной массы. 6. Будьте здоровы. 7. Внимательно аускультируйте, пальпируйте и перкутируйте. 8. Смешайте настойку вaлepьяни с настойкой ландыша. 9. Старательно учитесь. 10. Переверни. 11. Хорошо работайте. 12. Изучайте латинський язык. 13. Профильтруй. 14. Прими капли настойки мяти. 15. Не навреди.

Изъявительное наклонение.

Уровень І. Упражнение 1.

Образуйте инфинитив, определите спряжение.

Solvo, dignosco, valeo, palpo, verto, recipio, misceo, finio, formo, nomino, sano, monstro, habeo, conjungo, sumo, tego, ргаераго, do, disco, divido, dormio, doceo, dignosco.

Упражнение 2.

Определите лицо и число глаголов.

audimus, sentit, debet, curat, nominant, misces, repetitis, format, sterilisamus, vides, tegunt, curatis, nutriunt, sumit, distinguimus, student, sejungit, cura, praeparat, valete, dormiunt, student, infunde, signo, signa, miscete, vivit, repete, tere, terit, verte, videmus, solvunt, da, date, formantur, nominant, praescribe, student, teguntur, solvitur.

Уровень ІІ. Упражнение 3.

Определите основы глаголов, их спряжение и про спрягайте их.

videre, dividere, dare, finire, miscere, signare, servare, repetere, recipere, tegere, nutrire, sumere, agitare, vertere, sterilisare, infundere, formare, addere, auscultare, diluere, nutrire, dividere, habere, dignosсerе.

Упражнение 4.

Переведите предложения, обратите внимание на употребление глаголов в активном и пассивном залоге.

І. ausculta feminam – femina auscultatur, massam pilularum praeparat – massa pipularum praeparatur, herbas macerat – herbae macerantur, sume guttas – guttae sumuntur, fracturas curant – fracturae curantur, repete mixturam bis – mixtura bis repetitur.

ІІ. 1. Cellulae telam formant. – Tela cellulis formatur. 2. Costas veras et costas spurias distinguimus. – Costae verae et costae spuriae distinguuntur. 3. Diaeta aegrotas sanat. – Aegrotae diaeta sanantur. 4. Pharmacopola Camphoram tritam cum tinctura Valerianae miscet. – Camphora trita cum tinctura Valerianae a pharmacopola miscetur. 5. Pharmaceuta aquam destillat. – Aqua a pharmaceuta destillatur. 6. Puella mixturam sumit. – Mixtura a puella suimtur. 7. Feminae plantas medicatas pro officinis colligunt. – Plantae medicatae a feminis pro officinis colliguntur. 8. Studiosae linguam Latinam student. – Lingua Latina a studiosis studetur. 9. Collega herbas macerat. – Herbae a collega macerantur.

Упражнение 5.

Переведите глаголы, образуйте третье лицо единственного и множественного числа активного и пассивного залогов.

лечить, называть, применять, изучать, покрывать, принимать, брать, заканчивать, слушать, иметь, выдавать, знать, видеть, оздоровлять, формировать.

Уровень ІІІ. Упражнение 6.

Прочитайте, переведите предложения на русский язык.

I. 1. Lamina externa est stratum externum substantiae osseae compactae. 2.Medulla ossea flava e tela adiposa constat. 3. Scapula collum scapulae, spinam scapulae, incisuram scapulae, fossam supraspinatam et infraspinatam habet. 4. Vertebrae, costae, scapulae, tibia, fibula atque maxilla et mandibula ossa sunt. 5. Tela nervosa ex cellulis nervosis constat. 6. Scimus incisuras varias: incisuram scapulae, incisuram mandibulae, incisuram tympanicam, incisuram pterygoideam, incisuram cardiacam et ceteras. 7. Mandibula lingulam mandibulae habet. 8. Diploe est substantia spongiosa, quae inter laminam externam et laminam internam iacet. 9. Substantia ossea in substantiam compactam et substantiam spongiosam dividitur. 10. Vertebrae thoracicae cum costis coniunguntur. 11. Professor medicinae studiosis vertebras et costas demonstrat. 12. Collegae medicinae stu­dent. 13. Chirurgi fracturas vertebrarum in clinicis curant.

II. 1. Puella bene se habet et bene dormit. 2. Aegrotis tabulettas, tincturas, mixturas guttasque praescribimus. 3. Capsulae amylaceae aliter oblatae nominantur. 4. Aegrota guttas tincturae Valerianae ante coenam sumit.

ІІІ. 1. Ausculta collegam. 2. Auscultare disce. 3. Bene stude. 4. Noli nocere. 5. Misce. Da. Signa. 6. Tere tabulettam et solve in aqua. 7. Forma pilulas e massa pilularum. 8. Sume tabulettam sub linguam et tene sub lingua. 9. Praepara tincturam ex herbis et da aegroto. 10. Filtra tincturam per chartam. 11. Da mixturam cum Valeriana. 12. Colate mixturas per telam. 13. Date mixturas cum Convallaria.

IV. De vertebras.

Vertebra Graece "spondylos" nominatur. Magistra de vertebris dicit. Magistra vertebras demonstrat, nos vertebras definimus. Sunt vertebrae coccygeae, thoracicae, lumbales, sacrales. Vertebram primam statim cognoscimus. Vertebra prima atlas vocatur. Vertebrae columnam vertebrarum formant. Fracturas vertebrarum in clinicis diu curant.

Упражнение 7.

Переведите на латинский язык.

І. 1. Костное вещество делится на губчатое и плотное. 2. Перелом ребер лечат в клинике. 3. Грудные позвонки соединяются с ребрами. 4. Нервная ткань состоит из нервных клеток. 5. Фасции делятся на собственно фасции и подкожные фасции. 6. Признаки анемии хорошо диагностируются. 7. Язык покрыт слизистой оболочкой. 8. Врач выслушивает, пальпирует и перкутирует больную. 9. Лопатка имеет надостную и подостную ямки. 10. Губчатое вещество костей називается диплоэ.

ІІ. 1. Лечи перелом ребра. 2. Повтори. 3. Смешай. Выдай. Обозначь. 4. Переверни. 5. Разотри таблетки. 6. Приготовь, процеди и выдай. 7. Приготовь и раздели пилюльную массу. 8. Дистилируй воду. 9. Смешай настойки валерьяни и ландыша. 10. Выдай в таблетках. 11. Профильтруй настойку через марлю.

Сослагательное наклонение.

Уровень І. Упражнение 1.

Проспрягайте в praesens conjunctivi activi et passivi:

lego, ere; coquo, ere; palpo, are; praeparo, are; filtro, aге; divido, ere; finio, ire; adhibeo, ere; sano, are; audio, ire.

Уровень ІІ. Упражнение 2.

Укажите грамматическую форму глаголов. Переведите.

I. 1. Fiat lege artis. 2. Stet in loco frigido decoctum. 3. Misceatur. Detur Signetur. 4. Misce, ut fiat massa pilularum, e qua formentur pilulae numero 20 (viginti). 5. Misce, fiat suppositorium rectale. 6. Dentur tales doses numero 10 (decem). 7. Bis repetatur. 8. Repetatur mixtura bis. 9. Divide massam pilularum, ut formentur pilulae. 10. Linguam Latinam studeamus. 11. Fiat pasta. Fiant pilulae.

II. 1. Dum spiramus, speramus! 2. Gaudeamus igitur. 3. Ne dicas. 4. Vivat Academia, vivant professores. 5. Vivat nostra civitas, vivat, crescat, floreat 6. Si sapis, sis apis. 7. Somni, cibi, potus, venus omnia moderata sint. 8. Edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus. 9. Ne noceas, si iuvare non potes. 10. Fide, sed cui fidas vide. 11. Non vivimus, ut edamus, sed edimus, ut vivamus. 12. Chirurgus prius mente et oculis agat, quam armata manu (Heister). 13. Sint studiosae attentae. 14. Homini sensus dantur, ut audiat, videat, gustet, tangat, olfaciat.

ІІІ. 1. Capsulae sunt amylaceae seu oblatae et gelatinosae. 2. Guttae, tincturae, mixturae formae remediorum sunt. 3. Inspiratio et expiratio partes motus respirationis sunt. 4. Respiratio abdominalis sive diaphragmatica et costalis sive thoracalis est. 5. Vertebrae columnam vertebrarum formant. 6. Fasciae in fasciae proprias et subcutaneas dividuntur. 7. Inter costas costae verae et spuriae distinguuntur. 8. Chirurgus fracturam costarum curat. 9. Columna vertebrarum ex 24 (viginti quattuor) vertebris constat. 10. Camphora trita saepe cum tinctura Valerianae miscetur. 11. Substantia ossea in substantiam compactam et substantiam spongiosam dividitur. 12. Guttae tincturae Valerianae aegroto dantur. 13. Remedium e tinctura Convallariae et Camphora componitur. 14. Morbi acuti facilius, quam morbi chronici curantur. 15. Sulfathiazolum in tabulettis praescribitur. 16. Fracturae radii et ulnae a chirurgo curantur. 17. Hepatitis epidemica morbus Botkini nominatur. 18. Insullnum contra morbum diabetae molliti abhibetur. 19. Dolor in musculis myalgia nominatur.

Уровень ІІІ. Упражнение 3.

Переведите на латинский язык.

1.1. Пусть будет выдано таких доз. 2. Смешай, чтобы образовался порошок. 3. Пусть будет смешано. Пусть будет выдано. Пусть будет обозначено. 4. Пусть будет приготовлен порошок по законам искусства. 5. Пусть будет образован. Пусть будут образованы. 6. Поставь (пусть стоит) в холодное и темное место. 7. Пусть будет простерилизовано по законам искусства.

II. Пусть аптекарь быстро приготовит настойки! 2. Пусть врач внимательно осмотрит больную! 3. Пусть вода будет прозрачной и чистой. 4. Пусть будут смешаны вещества, чтобы образовалась пилюльная масса. 5. Взболтать капли и принять немедленно! 6. Приготовить быстро микстуру и выдать больному! 7. Пусть будет приготовлена настойка с дистиллированной водой! 8. Возьми пилюльной массы сколько нужно, чтобы образовались таблетки.

ІІІ. 1. Отвары и настои приготовляются из трав. 2. Большая бер­цовая кость соединяется с малой. 3. Кости приводятся в движение мышцами. 4. Грудная клетка образуется ребрами, позвонками, грудиной. 5. Некоторые яды употребляются как лекарства. 6. Нас­той приготовляется из листьев сенны. 7. Фасции покрывают и защищают мышцы. 8. Нервная ткань состоит из нервных волокон. 9. Врач лечит перелом ключицы. 10. Микстуры бывают прозрачные, мутные, взбалтываемые. 11. На верхней челюсти есть резцовый зуб.

ЗАНЯТИЕ № 6

Первое склонение