Жұмыстың орындалу тәртібі
5.4.1 Көміртекті болаттардың бірнеше маркаларының шынықтыру температурасын анықтау.
5.4.2 Зерттелетін үлгілердің шынықтыру температурасындағы қыздыру және ұстап тұру уақытын анықтау.
5.4.3 Әрбір құрамды үлгілердің бір біреуін суда және майда шынықтырып, содан кейін олардың қаттылығын анықтау.
5.4.4 200, 400 және 600°С жұмсарту температурасында ұстау уақытын анықтау, шынықтырылған болатқа жұмсартуға ұшырату және әрбір жұмсарту түрінен кейін олардың қаттылығын анықтау.
Есепті құрастыру
Орындалған жұмыстың есебінің мынандай мазмұны болуы керек:
1. Тапсырма.
2. Жұмыстың мақсаты.
3. Теориялық негізінің жазбашасы.
4. Шынықтырылған және жұмсартылған үлгілердің микроқұрылымының суреттері.
Бақылау сұрақтары
1. Термиялық өңдеудің негізгі түрлерін атап беріңіз.
2. Термиялық өңдеудің қай түрін шынықтыру деп атайды?
3. Шынықтыру температурасын қалай таңдауға болады?
4. Шынықтырудан кейін қандай құрылымдық өзгерістер болады?
5. Термиялық өңдеуден кейін қаттылық өзгерісі немен түсіндіруге болады?
6. Шынықтыру процесін жүргізуде қандай шынықтырғыш орталарды қолданады?
7. Термиялық өңдеудің қай түрін жұмсарту деп атайды?
8. Жұмсарту режимін қалай таңдауға болады?
9. Жұмсартудан кейін материалдың құрылымы мен қасиеттері қалай өзгереді?
Зертханалық жұмыс
АЛЮМИНИЙЛІ ҚОРЫТПАЛАР МЕН БАББИТТЕРДІҢ МИКРОҚҰРЫЛЫМЫ
Жұмыстың мақсаты:студенттерді өз бетінше тәжірибе жүзінде бір типті алюминий қорытпаларына және баббиттерге микроталдау жүргізуге үйрету; осы қорытпалардың өңдеу шарттары мен құрылымының, құрамының арасындағы байланысты анықтау.
Тапсырма
6.1.1 Құйма және деформацияланған алюминий қорытпаларының (силуминдердің, алюминийлі-мысты қорытпалардың, дуралюминдердің) микроқұрылымын зерттеу.
6.1.2 Микроқұрылымдар суретін салып алу және барлық қатысатын фазаларға сипаттама беру.
6.1.3 Зерттелетін қорытпалардың күй диаграммаларының түріне бақыланатын құрырылымдардың сәйкестігін қарастыру.
6.1.4 Баббиттер (қалайылы және қорғасынды) микроқұрылымын зерттеу және онда бар фазаларға сипаттама беру.
6.1.5 Жұмыс бойынша есеп құрастыру.
Аспаптар мен материалдар
Жұмысты орындау үшін келесі аспаптар мен материалдар қажет: металлографиялық микроскоп, алюминийлі қорытпалар мен баббиттер микрошлифтерінің жинағы.
Теориялық негізі
Алюминий – өндірістегі маңызды металдардың бірі. Ол таза күйінде қолданылады және көптеген жеңіл қорытпалардың негізі болып табылады. Алюминийдің ерекшілігі – тығыздығының аздығы (2,7 г/см3), балқу температурасы төмен (660°С), электр кедергісі мыспен салыстырғанда 1,51 есе жоғары. Алюминийдің қыры орталықтанған кубтық торы бар және таза түрінде өте жұмсақ, пластикалы метал болып табылады. Алюминий химиялық элемент ретінде кальцийге қарағанда судың бетінде баяу ериді, бірақ сумен әсерлескенде де қорғаушы болады. Осы берік, өте жұқа және мөлдір тотық қабыршығының арқасында алюминий ұзақ уақытқа дейін өзінің жылтыр түсін сақтайды.
Таза алюминий, көбінесе, электр өткізгіш материал ретінде кең қолданылады. Көптеген қорытпалар саны алюминийдің негізінде түзілген. Оларды авиацияда, машина жасауда, тамақ өндірісінде және тұрмыс техникасында кеңінен қолданады. Алюминий – атмосфералық коррозия жағдайында да өте төзімді болғандықтан, құрылыста безендіргіш және декоративті материал ретінде қолданылуы да өсуде.
Таза алюминий төменгі беріктік шегіне ие (σВ = 80–90 МПа ), бұл оның конструкциялық материалдарға қолданылуын шектейді. Алюминийге әртүрлі легірлеуші компонеттерді қосу арқылы беріктендіруге болады және қажетті беріктіктегі қасиеттері бар қорытпаларды алуға болады. Ең көп тараған легірлеуші қоспаларға мыналар жатады: мыс, магний, мырыш, марганец, кремний, хром және т.б.
Алюминий қорытпаларының техникада қолданылуы және әртүрлі бұйымдарды алу әдісі бойынша екі негізгі топқа бөлінеді: құйма және деформацияланған. Бірінші топтағы қорытпалар әртүрлі құйма құю үшін қолданады. Екінші топтағы қорытпалар деформацияланған бұйымдарды дайындауда қолданады (қаптау, табақша, табақтар, құбырлар және т.б.).
Құйма алюминий қорытпалары. Алюминий қорытпаларының ішінде кеңінен тараған түрі силуминдер– негізгі жүйесі алюминий – кремний болады. Оның кристалдану температуралық аралығы аз және өте жақсы құйма қасиеті бар (19 – сурет). Силуминдер қос (немесе жәй), тек кремниймен легірленген, не кремнийден басқа, басқада легірлеуші компоненттердің (Mg, Cu, Мn, Ni) аз мөлшерінен тұратын арнайы деп бөлінеді.
19 – сурет. Алюминий – кремний (а) және алюминий – мыс (ә) күй диаграммасы
Жәй силуминдердің құрамында 5 – 14 % кремнийі болады. Әртүрлі құрамды силуминдердің микроқұрылымдары 20–суретте көрсетілген. Қорытпалар құрамында алғашқы α – қатты ерітінді кристалдарынан (алюминийдегі кремний) тұратын 11,3 % - ға дейін кремнийі (эвтектикаға дейін қорытпалар) және ірі ине тәрізді эвтектикасы (α + Si) бар құрылым түзеді (20,а – сурет). Қорытпа құрамында кремний концентрациясы көп болғанда (эвтектикадан кейінгі қорытпалар), эвтектикадан басқа, пластина тәрізді кремнийдің алғашқы кристалдары болады (20,б – сурет). Ірі инелі эвтектикалық силуминдерде, кремнийдің морттығының салдарынан, механикалық қасиеттері төмен: σВ = 130-145 МПа және δ=2-4%, сонымен қатар құйма және коррозиялық қасиеттері де төмен.
Қос силуминдер беріктік қасиеттері төмен термиялық беріктелмейтін қорытпаларға жатады. Оның беріктігін қорытпаларға аз мөлшерде (пайыздың жүздік есебімен) сілтілі металдарды (натрийді, литийді, стронцийді) ендірумен алуға болады.
а) – эвтектикаға дейінгі; б) – эвтектикадан кейінгі
20 – сурет. Силуминдердің микроқұрылымы
Натриймен модификацияланған силуминдер тәжірибеде кеңінен қолданады. Al – Si қорытпасына 0,01% Nа ендірумен эвтектикалық кремнийдің кристалдарын кенет ұсақтандыруға әкеледі. Натрийдің силуминдерде болуы эвтектикалық нүктені кремний концентрациясы көбірек жаққа қарай сырғытады, сондықтан модификацияға дейінгі эвтикалық қорытпа құрылымы модификациялаудан кейін эвтектикаға дейінгі құрылымнан тұрады, ал эвтектиканың өзі ұсақ түйіршікті кристалдардан құрылысын алады (21 – сурет).
Натрийді қорытпаға фторлы және хлорлы натрий тұздарының қоспасы түрінде ендіреді, мысалы, 2/3 NаҒ және 1/3 NаСl.Сұйық қорытпада металды натрий фторлы натрийдің алюминиймен өзара әрекеттесуі нәтижесінен пайда болады.
а) өңдеудің жерлі пішінде құйылған; б) – модификацияланған.
21– сурет. Құрамында 11,7 % кремнийі бар эвтектикалық силуминдердің микроқұрылымы
Соңғы жылдары стронциймен модификацияланған силуминдер кеңінен қолданылуда, ол дәл натриймен модификацияланған силуминдер сияқты құрылымына да және қасиетіне де әсер етеді. Стронциймен модификациялау – экологиялық жағынан таза процесс болып табылады, сондықтан да оны фторлы және хлорлы тұздар түрінде емес, стронцийді Al – Sr лигатура (металды қорытпа) түрінде ендіреді. Өйткені онда улы газдар (Ғ, Сl) бөлінеді.
3 – кестеде кейбір кеңінен тараған құйма алюминийлердің құрамы, ал 4 – кестеде олардың механикалық қасиеттері келтірілген.
3 – кесте. Силуминдердің орташа химиялық қосылыстары
| Қорытпа | Компоненттер құрамы,% | Қоспалар,% Ғе, көп емес | ||||||
| Si | Mg | Сu | Мn | Ni | Басқалары | Жерге құйыл-ған | Қысыммен құйыл-ған | |
| АК12(АЛ2) | 11,5 | - | - | - | - | - | 0,7 | 1,5 |
| АК9ч(АЛ4) | 9,25 | 0,24 | - | 0,35 | - | - | 0,6 | 1,0 |
| АК7ч(АЛ9) | 7,0 | 0,3 | - | - | - | - | 0,6 | 1,5 |
| АК5м (АЛ5) | 5,0 | 0,47 | 1,25 | - | - | - | 0,6 | 1,5 |
| АК8Л(АЛ34) | 7,5 | 0,45 | - | - | - | 0,2Ті;0,27Ве | 0,6 | - |
| АК12М2МгН (АЛ25) | 11,5 | 1,05 | 2,25 | 0,45 | 1,05 | 0,12 Ті | 1,1 | - |
| АК21М2,5Н2,5 | 21,0 | 0,35 | 2,6 | 0,3 | 2,5 | 0,2Ті; 0,3Сr | 1,1 | - |
4 – кесте. Силуминдердің ұқсас механикалық қасиеттері
| Қорытпа | Құю және термиялық өудеу әдісі | σв МПа | σ0,2 МПа | δ, % |
| АК12(АЛ2) | Модификациялаудан кейін жерге құю | |||
| АК9ч(АЛ4) | Модификациялаудан кейін жерге құю, шынықтыру және жасанды ескіру | |||
| АК7ч(АЛ9) | Жерге құю, шынықтыру және жасанды ескіру | |||
| АК5м (АЛ5) | Жерге құю, шынықтыру және жасанды ескіру | |||
| АК8Л(АЛ34) | Жерге құю, шынықтыру және жасанды ескіру | |||
| АК12М2МгН(АЛ25) | Кокильге құю, шынықтырусыз ескірту | - | - | |
| АК21М2,5Н2,5 | Кокильге құю, қыздырып өңдеу | - | - |
Деформацияланған алюминий қорытпалары. Деформациялық қорытпалардың термиялық өңдеумен бекемделу қабілеттілігіне байланысты термиялық өңдеумен бекемделетін және термиялық өңдеумен бекемделмейтін болып бөлінеді.
Деформацияланған алюминий қорытпалары мен термиялық өңдеумен термиялық өңделетін қорытпалар ішінде кеңінен тараған түрі дуралюминдерболып табылады. Дуралюминдерге құрамында Al–Cu–Mg жүйесінің негізінде қосымша марганец енгізілген, деформациялатын (соғумен, прокаттаумен, престеумен немесе бұраумен) және термиялық өңдеумен бекемделетін қорытпалар жатады (5 – кесте ).
5 – кесте. Өндірістегі дуралюминдердің орташа құрамы (негізі-алюминий)
| Қорытпа | Компоненттердің мөлшері, % | ||||
| Cu | Mg | Mn | Ti | Zr | |
| Д1 Д16,Д16ч Д19 ВАЛ1 ВД17 Д18 В65 | 4,3 4,3 4,0 4,1 3,0 2,6 4,2 | 0,6 1,5 2,0 2,5 2,2 0,35 0,25 | 0,6 0,6 0,75 0,60 0,55 - 0,4 | - - - 0,06 - - - | - - - 0,15 - - - |
Термиялық өңдеумен дуралюминдердің бекемделуін (шынықтыру және ескіру) күрделі құрамды немесе метатұрақты фазалы Al2Cu (θ-фаза), Al2CuMg (S-фаза), Mg2Si Гинье – Престон зонасының пайда болу нәтижесінен алуға болады.
Дуралюминдерді термиялық өңдеу кезіндегі өзгерістерді Al-Cu күй диаграммасынан (19-сурет, ә) көруге болады, өйткені мыс осы қорытпадағы негізгі легірлеуші элемент болып табылады.
Диаграммаға қарап, мыстың алюминийде еруін шекті еру сызығынан жоғарғы температураға дейін шынықтырғанда α–фазада химиялық қосылыс СuАl2 еруі мүмкін. Тез суыту кезінде осы температурада қатты ерітінді ыдырамайды және 20°С–да қорытпа тепе–теңдік (қыздырылып өңделген) күйге қарағанда аса қаныққан күйде болады. Мұндай қорытпа метатұрақты және ұзақ уақыт бойы тұрақты температуралық аймақта (табиғи ескіру) немесе салыстырмалы орташа температурада қыздыруда (жасанды ескіру) күйінің өзгеруі, тепе-теңдік күйге жақын болуы мүмкін. Осы кезде қорытпаның беріктігі мен қаттылығы жоғары, ал пластикалығы төмен болады (6 – кесте).
6 – кесте. Д16 қорытпасынан дайындалған табақшалардың механикалық қасиеттері
| Күйі | Механикалық қасиеттері | ||
| σв, МПа | σ0,2, МПа | δ, % | |
| Қыздырып өңдеуден кейін Үздіксіз шынықтырудан кейін Шынықтырудан кейін |
Қаныққан қатты ерітіндінің ыдырау процесін кеңірек зерттеуде қолданған қорытпа Al-Cu қорытпасы. Қыздыру температурасы шекті өсуімен немесе тұрақты температурада ұстау уақыты жоғарылауымен ол былай дамиды:
1) Қатты ерітіндіде субмикроскопиялық аймақтарда мыста қаныққан зона пайда болады. Мысалы, егер құрамында 4% Cu қатты ерітіндіде, ал химиялық қосылыста θ (Al2Cu), соңында қатты ерітіндіден 52% Cu бөлініп шығатын болса, онда зонадағы мыстың концентрациясы аралық болып табылады және процестің дамуы бойынша өседі. Бұл зоналар Гинье-Престон (ГП) зонасы деген атқа ие болды. Al-Cu қорытпасы ГП зонасында пластикалық пішінді, ол (100) кристаллографиялық жазықтықтарда пайда болады. ГП зонасы – қатты ерітіндінің бір бөлігі, оның кристалдық құрылымы қатты ерітіндіге ұқсас, бірақ мыстың концентрациясы жоғары болғандықтан, алюминийге қарағанда аз атомдық радиусымен тордың тұрақтылығы болып табылады. ГП зонаның өлшемдері үлкен емес (қалыңдығы 0,5-1,0 нм, диаметрі 4-10 нм);
2) Al2Cu фазасының құрамына сәйкес келетін қатты ерітіндіде θ"– аралық фазасы бөлініп жүреді. θ"– фазаның тетрагоналды торы бар. Бұл фаза үшін мыс пен алюминий атомдары өзара ретті орналасқаны дұрыс, демек жазықтықтың бір бөлігі – тек қана мыс атомдарынан, ал басқа бөлігі – тек алюминий атомдарынан тұрады. θ"– фазаның қалыңдығының максималды бөлінуі 10 нм , ал диаметрі 150 нм–ге дейін. θ" – фаза шартты түрде ғана фаза болуы мүмкін, өйткені θ" – фазаның бөлшектерінің матрицамен дискретті шекаралары жоқ;
3) Қатты ерітіндіден аралық θ'– фазаның бөлшектері бөлініп шығады. Бұл құбылыс қатты ерітіндінің бұзылуына әкеледі. θ' – фаза құрылысы тұрақты θ (Al2Cu) фазаға сәйкес. θ'– фазасының алюминий торына және θ –фазаның торына қарағанда өзгешелінетін өзінің кристалдық торы бар. Бөлініп шыққан θ'– фаза (100) жазықтығындағы алюминий торымен когерентті. Сонымен θ'– фаза беткі бөлік матрицасынан толық бөлектенген;
4) θ (Al2Cu) – фазасы тұрақты матрица торларының когеренттілігі және бөлінетін фазалар толық бұзылады;
5)θ (Al2Cu) – фазаның коагуляциясы.
Жоғарыда қарастырылған процестер қаныққан қатты ерітідінің толық бұзылуынан бастап, оның тепе-тең күйге дейін келуін қамтамасыз етеді. Табиғи ескіруде, көбінесе ГП-зонасы, ал жасанды ескіруде θ' - фазасы пайда болады. 4 және 5 сатылары тек қыздырып өңдеуде немесе 300 – 400 °С- температурада қыздырғанда ғана байқалады.
Al – Cu қорытпасындағы қаныққан қатты ерітідінің бұзылу сызбасын және оның термиялық беріктенуін, екі және одан да көп күрделі жүйелерден көруге болады. Оның айырмашылығы қорытпаның өзінің (бір немесе бірнеше) беріктендіруші фазасының бар болуынан тұрады. Алюминийлі қорытпаларда беріктендіруші фазалар – интерметалидтер болып табылады. Олар алюминийде және шынықтыруға қыздырғанда ауыспалы еруімен ерекшеленеді, ескіртуде немесе шынықтырылған қорытпаны қыздырғанда қаныққан қатты ерітіндіден бөлінеді.
Подшипникті қорытпалар (баббиттер) антифрикциялық қорытпаларға жатады. Қалайы немесе қорғасын негізіндегі баббиттерді подшипниктің болатты немесе шойынды обоймамасынақұяды. Айналып тұрған білік және төсеніш (құйма қорытпа) бір–бірін кез–келген майлармен де, тіпті өте жақсы майлауды қолданған кезде де олар тозады. Өндірістік жағдайда, онда төсініш тоздырмауға мүмкіндік жасайды, өйткені оны жеңіл алмастыруға болады. Білік материалының қаттылығы өте жоғары болуы керек және ол төсенішке қарағанда үйкеліске азырақ ұшырағаны дұрыс болады. Қажалатын қосақ материалын төсенішінің жақсы жылу өткізгіштігімен қажалу коэффициентінің минимум мәні болатындай етіп таңдайды. Осы талаптарға сай келетін таза металдардың болатпен қосағы ретінде тек күміс бола алады, бірақ ол қымбат болғандықтан, оны аз өлшемді ерекше жауапты авиациялық подшипниктерде қолданады.
Подшипникті болаттарға келесі талаптар қойылады:
- олардың жеткілікті қаттылығы болуы керек, бірақ ол біліктің қатты тозуына тудырмау үшін өте жоғары болмауы керек;
- жергілікті кернеу әсерінен біршама жеңіл деформациялануы керек, демек пластикалы болуы керек;
- майлауды беткі қабатында шегеріп қалуы керек;
- білік пен подшипник арасындағы қажу коэффициенті аз болуы керек.
Сонымен қатар бұл қорытпалардың балқу температурасы жоғары болмауы
керек және қорытпалардың жылу өткізгіштігі жақсы және коррозияға қарсылығы тұрақты болуы керек.
Төсеніш жұмысында үлкен рөлді оның білікке берілісінің жұмысы болады. Машина бөлшегінің жұмысының берілісі деп қайсы–бір үйкелу жолымен өзара шлифтену қабілеттілігін айтады. Оның нәтижесінен үйкелетін беткі қабатта қашалуы кемиді. Қосақты білікте төсеніште негізгі қашалу жұмысын төсеніш атұарады. Бірақ басқа тепе–тең жағдайда төсеніштің минимальды тозуына ұмтылу қажет. А.А. Бочвар айтқандай, мұндай жағдайда жұпталған күйлер пайда болады, атап айтқанда, төсеніштің материалы бір уақытта әрі қатты, әрі жұмсақ болуы керек.
Қалайылы және қорғасынды қорытпаларда мұндай үйлесімді қарама –қатсы қасиеттері болады, олардың жұмсақ негізінен және қатты қосылыстардан тұратын гетерогенді құрылымы бар. Қатты қосылыстар азырақ болуы керек және оның кристалдары жұмсақ құраушыларда (негізінде) тепе –тең орналасқан қосылыстар түрінде болуы керек. Беріліс жұмысы кезінде алдымен жұмсақ негізі үйкеледі және қатты құраушылар қосылыстары беріліс рөлін (рельефте) атқарады, әрі қарай қашалу көбіне қатты құраушыларға қарай өтеді. Айналым кезінде білік қатты бөлшектерге еніп, тозуға төзімділігін қамтамасыз етеді, ал тез үйкелетін негізгі масса майландырғыш материалдарды циркуляциялап, тоздыру өнімін әкететін микроскопиялық каналдар торын түзеді.
Өндірісте құрамында әртүрлі легірлеушә элементтер ендірілген қалайы және қорғасын негізіндегі антифрикциялық қорытпалар кеңінен қолданылады.
Подшипникті қорытпалар немесе баббиттер Б әрпімен белгіленеді, оның оң жағында цифрлар жазылады, олар қалайының немесе қорытпаға кіретін арнайы элементті сипаттайтын әріптің пайыздық мөлшерін көрсетеді (С – сурьма, Н – никель, К – кальций, Т – теллур). Б83 және Б88 баббиттерінің негізі – қалайы; БН, БС6, БКА, БКА2, БК2Ш – қорғасын (7 – кесте).
Б88 және Б83 баббиттері Sn – Sb системаларының негізіндегі көп компонентті қорытпалар болып табылады.
Қорытпаның жұмсақ негізі – сурьманың қалайыдағы α-қатты ерітіндісі, ал қатты кристалдар - β' – фаза, SnSb химиялық қосылыс негізіндегі қатты ерітіндіден тұрады. Сурьма мен қалайы тығыздығы бойынша айыруға болады, сондықтан осы металдардың қорытпалары айрықша ликвацияға бейім. Осы ақауды алдын-ала ескіру үшін баббиттерге мыс ендіреді. Ол сурьмамен Сu3Sn химиялық қосылыс түзеді. Бұл қосылыстың балқу температурасы өте жоғары және бірінші болып кристалданады, ол β'–фазаларының кубтық кристалдарының ликвациясына кедергі болып, жан-жақты таралған дендриттер түзеді. Содан басқа, кристалдар баббиттерде төсеніштерінің тозуға төзімділігін қосымша арттыратын қатты қосылыстар түзеді. Қалайылы баббиттер ірі кемелі дизельдің подшипниктерінде, турбоүрлегіштерде, турбокомпрессорларда, электрлік және басқа ауыр жүктелген машиналарда қолданады.
Қорғасынды баббиттерді аз жүктелген подшипниктерде қолданады. Қорғасын – қалайылы қорытпалардың Б16, БН, БС6 құрылымы қалайылының α-қатты ерітіндісінен, сурьма мен мыстың қорғасындағы (жұмсақ құраушы) және β – фазаың қатты бөлшектерінен (SnSb), Sn және Сu2Sb тұрады.
7 – кесте. Баббиттердің химиялық құрамы
| Қорытпа | Элементтердің мөлшері, % | ||||||||
| Sb | Cu | Cd | Sn | Ca | Na | Mg | Al | Басқа эле-менттер | |
| Б88 | 7,3-7,8 | 2,5-3,5 | 0,8-1,2 | қалға-ны | - | - | - | - | 0,20Ni |
| Б83 | 10-12 | 5,5-6,5 | - | - | - | - | - | - | |
| БН | 13-15 | 1,5-2,0 | 0,1-0,7 | 9-11 | - | - | - | - | 0,4Ni;0,7As |
| Б16 | 15-17 | 1,5-2,0 | - | 15-17 | - | - | - | - | - |
| БС6 | 5,5-6,5 | 0,1-0,3 | - | 5,5-6,5 | - | - | - | - | - |
| БКА | - | - | - | - | 0,9-1,2 | 0,8 | - | 0,5-0,2 | - |
| БК2 | - | - | - | 1,5-2,1 | 0,3-0,5 | 0,3 | 0,09 | - | - |
| БК2Ш | - | - | - | 1,5-2,1 | 0,6-0,9 | 0,8 | 0,14 | - | - |
22 – сурет. Бабиттер құрылымы
Баббиттердің антифрикциялық және механикалық қасиеттерін оның құрамына никельді, кадмийді және мышьякты ендірумен жоғарлатуға болады. Никель α-қатты ерітіндіні беріктендіреді, кадмий мышьякпен (БН қорытпасы) AsCd қосылысын түзеді, ол SnSb қосылысының түзілеуі үшін түйіршіктер ретінде болады.
Темір жол транспортында кальцийлі баббиттерді (вагондар подшипниктері, жылу тасушы дизельдердің біліктерінің подшинниктері және т.б.) кеңінен қолданады. БК қорытпалары Pb – Ca – Na жүйесіне жатады. Баббиттің жұмсақ құраушысы α-фаза (натрийдің және кальцийдің қорғасындағы қатты ерітіндісі), ал қатты құраушысы Pb3Ca кристалдары болады. Қорытпаға ендірілген натрий және басқа элементтері α-қатты ерітіндінің қаттылығын жоғарлатады.