III.Жеіл атлетиканы негізгі трлері

Жеіл атлетика, спортты е кп тараан трі. Оан р трлі ашытыта жгіру мен жру, зынды пен биіктікке секіру, спортты снарядтарды латыру, жеіл атлетикалы кпсайыстар енеді. Жеіл атлетикалы жарыстар ашы жне жабы (манеж) аладарда тетін жеке, командалы жне эстафеталы жарыстарболып блінеді. Халыаралы уесойлы жеіл атлетика федерациясы (ИААФ) 1912 жылы рылан. Оан азір 200-ге жуы лтты ассоциациялар біріккен. Олимпиялы ойындар1896 жылдан (1-Олимпиялы ойын), дниежзілік чемпионат 1983 жылдан ткізіліп келеді. Жеіл атлетика ойындары те кнеден белгілі. Ол ежелгі Олимпия ойындарыны бадарламасына енген. Жеіл атлетиканы тарихы ежелгі дние дуіріндегі халытарды іс рекетінен басталады. Табии озалыстар, яни, жру, тру, секіру адам блшы еттеріні озалысы адамзат пайда болан дуірден бастау алады. Мліметтерге сйенсек, жеіл атлетикадан жарыс бізді эрамыза дейінгі 776 жылы ткізілген. Бл туралы Ежелгі Грек олимпиада ойындары туралы жазбаларда аны жазылан. Сол замандарда жарыс тек зын-сонар алада жгіру жарысымен шектелген. Ерлер мен йелдар арасындаы бсеке жеке-жеке ткізіліпті. Гректер ждыры тйістіретін спорт трі мен кресті ауыр атлетикаа жатызан. Брыны атлеттерді жетістігі жгіру шапшадыымен лшенген. Бізге алашы олимпиадалы чемпиондарды Ежелгі Грекиядан шыаны белгілі. Бл шара бізді эрамыза дейінгі 776 жылы ткізілген. Онда атлеттер тек жгіру спорт трінен ба сынаан. Додаа 192 метрді баындыран жалыз атлет жеімпаз аталан екен. Жеіс тырынан крінген азамат Элида аласында жай ана даяшы болан. Ал, жеіл атлетика алаш рет Англияда йымдастырылан. 1837 жылдары жарыса тскендер 2 метр ашытыта жгірген. Оан атысушылар Регби аласындаы колледжде білім алып жатан жастар болан. Итон, Оксфорд, Кембридж, Лондондаы оу орындарында да спортты жарыстан жиі тіп тран. Кейіннен бадарламаа ыса ашытыта жгіру, зындыта жне биіктіктен секіру сынды шарттар енгізіді. 1865 жылы Лондон атлетика клубы рылды. Бны негізінде тыш рет жеіл атлетикадан ел чемпионаты тті1880 жылы Англияда Британ империясыны шеберінде уесойлар атлет ауымдастыы негізін алады. Ал, АШ-та 1868 жылы Нью-Йорк аласында алашы атлет клубы ашылды. Сол жылдары Америкада атлетиканы дамуына лес осандарды басым дені университет ошатары болды. 1880-90 жылы жеіл атлетика жеке дара спорт трі ретінде кллі Еуропаа ке таралды.1896 жылы ткен олимпиада ойындары жеіл атлетиканы дамуына орсан жол ашты. Сол жылы Афинада ткен І олимпиада ойындарына жеіл атлетиканы 12 трі енгізілді. Додада америкалы жеіл атлеттер барлы жлдені анжыаларына байлады. Алайда, оларды уанышы заа бармады. йткені, 1952 жылдан бастап олимпиада ойындарына атыса бастаан КСРО атлеттері оларды бірден-бір арсылары болды.1996 жылы Атлантада ткен олимпиада ойындарында нер крсеткен атлеттерді саны 2000-а жетті. йелдер арасындаы жарыс 1928 жылдан бастау алады. Нзік жандар 1999 жылы жазды лем чемпионатында жне 2000 жылы Сидней олимпиадасында жасы нтиежеге ол жеткізе білді.1968 жылы Мехикода ткен жарыста американлы спортшы Боб Бимон— 8 м 90 см зындытан секіруден лем рекортын жаартан. Бны кллі лем «21 асырды е биік крсеткіші» деп баалады. Араа 20 жыл салып Сеулде ткен олимпиадада 100 жне 200 м ашытытан жгіруден америкалы желая Флоренс Гриф фит- Джойнер рекортты крсеткішті баындырды. Оны бл жетістігі 14 жыл атарынан саталып трды. Жеіл атлетиканы азастанда дамуы

азастанда алашы ресми жеіл атлетикалы жарыс — Бкілазастанды 1-спартакиада 1928 жылы Петропавл аласында тті. Республикада жеіл атлетикадан тыш рет КСРО-ны спорт шебері атаынШ.Бекбаевалды (1943). азастанны жеіл атлеттері Олимпия ойындарында, дниежзілік чемпионаттар мен халыаралы жарыстарда жоары нтижелерді крсетіп, жеімпаздар мен жлдегерлер атанды. Олар: Е.Кадяйкин,.осанов,.Тяов, В.Савинков, Л.Кононова, С.Исабаев, Б.Крекеев, В.Муравьев, В.Савин, В.Солдатенко, Л.Микитенко, А.Бадранков, т.б. азастандытар арасында Олимпиялы ойындара тыш атысан спортшы Е.Кадяйкин болды. Туелсіз елімізге тыш алтын медальді 2000 жылы Сиднейде (Австралия) ткен 27-Олимпиялы ойындарда кедергі арылы жгіруші О.Шишигина келді.

Жеіл атлетиканы тарихы ежелгі дние дуіріндегі халытарды іс рекетінен басталады. Табии озалыстар, яни, жру, тру, секіру адам блшы еттеріні озалысы адамзат пайда болан дуірден бастау алады. Мліметтерге сйенсек, жеіл атлетикадан жарыс бізді эрамыза дейінгі 776 жылы ткізілген. Бл туралы Ежелгі Грек олимпиада ойындары туралы жазбаларда аны жазылан. Сол замандарда жарыс тек зын-сонар алада жгіру жарысымен шектелген. Ерлер мен йелдар арасындаы бсеке жеке-жеке ткізіліпті. Гректер ждыры тйістіретін спорт трі мен кресті ауыр атлетикаа жатызан. Брыны атлеттерді жетістігі жгіру шапшадыымен лшенген. Бізге алашы олимпиадалы чемпиондарды Ежелгі Грекиядан шыаны белгілі. Бл шара бізді эрамыза дейінгі 776 жылы ткізілген. Онда атлеттер тек жгіру спорт трінен ба сынаан. Додаа 192 метрді баындыран жалыз атлет жеімпаз аталан екен. Жеіс тырынан крінген азамат Элида аласында жай ана даяшы болан. Ал, жеіл атлетика алаш рет Англияда йымдастырылан. 1837 жылдары жарыса тскендер 2 метр ашытыта жгірген. Оан атысушылар Регби аласындаы колледжде білім алып жатан жастар болан. Итон, Оксфорд, Кембридж, Лондондаы оу орындарында да спортты жарыстан жиі тіп тран. Кейіннен бадарламаа ыса ашытыта жгіру, зындыта жне биіктіктен секіру сынды шарттар енгізіді. 1865 жылы Лондон атлетика клубы рылды. Бны негізінде тыш рет жеіл атлетикадан ел чемпионаты тті 1880 жылы Англияда Британ империясыны шеберінде уесойлар атлет ауымдастыы негізін алады. Ал, АШ-та 1868 жылы Нью-Йорк аласында алашы атлет клубы ашылды. Сол жылдары Америкада атлетиканы дамуына лес осандарды басым дені университет ошатары болды.1880-90 жылы жеіл атлетика жеке дара спорт трі ретінде кллі Еуропаа ке таралды.1896жылы ткен олимпиада ойындары жеіл атлетиканы дамуына орсан жол ашты. Сол жылыАфинадаткенІ олимпиада ойындарынажеіл атлетиканы 12 трі енгізілді. Додада америкалы жеіл атлеттер барлы жлдені анжыаларына байлады. Алайда, оларды уанышы заа бармады. йткені,1952жылдан бастап олимпиада ойындарына атыса бастаанКСРОатлеттері оларды бірден-бір арсылары болды.1996жылыАтлантадаткен олимпиада ойындарында нер крсеткен атлеттерді саны 2000-а жетті. йелдер арасындаы жарыс1928жылдан бастау алады. Нзік жандар 1999 жылы жазды лем чемпионатында жне2000жылыСидней олимпиадасындажасы нтиежеге ол жеткізе білді.1968жылыМехикодаткен жарыста американлы спортшы Боб Бимон— 8 м 90 см зындытан секіруден лем рекортын жаартан. Бны кллі лем «21 асырды е биік крсеткіші» деп баалады. Араа 20 жыл салыпСеулдеткен олимпиадада 100 жне 200 м ашытытан жгіруден америкалы желая Флоренс Гриф фит- Джойнер рекортты крсеткішті баындырды. Оны бл жетістігі 14 жыл атарынан саталып трды.

Жеіл атлетика — бгінгі тада тек бізді елде ана емес, дние жзінде ке таралан спорт трі. Жеіл атлетиканы негізгі жаттыулары — тегіс жерде жгіру, бедерлі жерде жгіру, жру, кедергілермен жгіру, зындыа жне биіктікке секіру, латыру, жеіл атлетикалы кпсайыс.

Жгіру— ыса, орташа жне за ашыты болып шке блінеді. ыса ашытыа — 100, 200, 400 м жне 110 м кедергілі ашыты жатады. Орташа ашытыа800,1000, 1500, 2000, 3000 м жгіру жне 3000 м кедергілі ашытыа жгіру жатады. за ашытыа — 5000, 10000, 20000, 42 шаырым 192 м марафонды ашыты жне 50 шаырым кросс (дала жарысы) жатады.

Жру— 20 шаырым спортты жріс. Латыру — диск, найза, граната, бала, доп жне ядро. Секіру — орында трып жне жгіріп келіп зындыа секіру, биіктікке жне сырыпен секіру, ш аттап секіру.

Жеіл атлетикалы кпсайыс— кпсайыс рамына жеіл атлетиканы жаттыуынан 10 жаттыуа дейін кіреді. Олар — жгіру, секіру, латыру жне кедергілерден ту.

Сре жне мре. Жарыс барысында среден шыу шін жгіруші тменгі жне биік сре жадайында трады. ыса ашытыа жгіргенде тменгі сре жадайында трады. Орта жне зын ашытыа жгіргенде биік сре жадайында трады. Тменгі жне биік среде жгіріп шыу діс-тсілін студенттер мектеп бадарламасынан оып кеткендіктен, оан айтадан оралмады.

Жеіл атлетиканы негізгі жаттыуы — жгіру. Ол жеіл атлетиканы барлы жаттыуларында олданады. Сондытан, кім болсын, жеіл атлетикамен шылдананда, е алдымен жгіруді айла-тсілін мегеруі керек.

Жру. Адам баласыны табии жруі бар. Екінші — жруді спортты трі бар. рине, екеуіні айырмашылыы жер мен кктей. Спортты жрісті негізгі ережесі, рбір аттаан сайын, яни, алдыа аттаан аяты кшесі жерге тимейінше итерілетін аяты жерден ктеруге болмайды. Демек, адамны екі аяы да жерге тимейтіндей ктеріліп кететін фазасы болмауы керек. Бл жадайа кез келген спортшы алыптасып йрене бермейді. Табии жрісте ктеріліп кететін фазасы болады. Яни, жгіруді алы шарты орындалады. Спортты жріспен жарыса атысан спортшы жгіріп кетпес шін ктеріліп кететін фазасын трешілер мият адаалайды.

детте, жгіруді дісін білетін спортшылар тменгі среден шыуды дісін жасы мегерген болса, жылдамдытан кп тады. Бл деген жгіріс дісін мегерді деген сз. Ал жоары сре жгіріс діс-тсілін мегеруге айтарлытай сер ете оймайды. Біра орта жне за ашытыа жгіргенде аяты ктеріп алып, ала соза басуды зіндік ерекшелігі бар. Мселен, біреу ыса адымдайды, енді біреу жгіргенде адымын ашады. Жгірушіні жылдамдыы, міне, негізінен осы жадайды орындалуына байланысты. Осыан орай мынандай жаттыуларды орындауа болады:

белгілі бір ашытыты (400, 800, 1000 м) бір темппен жгіріп ту (бірнеше рет айталау);20-30 м ашытыты те жоары жылдамдыпен жгіріп ту. 6-8 рет айталанады;сопа жолды бір темппен жгіріп ту (1000, 2000. 3000 м);белгілі бір ашытыты тізені ктеріп жгіріп ту;аяты кшесімен ана жгіру;аяты шымен жгіру;жреден отырып жгіру;сыар аятап секіріп, жгіру;ыса ашытыа тменгі среден шыып, жоары жылдамдыпенжгіру (20, 30, 40 м);олды жерге тіремей тменгі среден жгіріп шыу;белгілі бір ашытыты аяты арта сілтеп жгіру;белгілі бір ашытыты арамен алдыа арап жгіріп ту;30-40 м ашытыты екі аятап секіріп жгіру;30-40 м ашытыты орында трып секіріп ту;30-40 м ашытыты жреден отырып жріп ту.

Биіктікке секіру.

Биіктіктен секіру шін спортшы е уелі сілтейтін жне итерілетін аяты анытап алады. Шамамен 7-9 м жгіретін жерін белгілейді. детте, биіктікке секіретін спортшы кермеден секіруге жгірген кезде аса жоары жылдамдыпен бастаанымен, кермеге жаындаан кезде жылдамды тмендейді. Себебі, спортшы секіруге дайындалады.Бгінде биіктікке секіруді бкіл лемге тараан ш трлі жаттыуы бар. Біріншісі — «аттап» секіру, екіншісі -алдыа арай «аунап» секіру, шіншісі — «шаладан жатып ту». азір лем бойынша е жоары крсеткішті -«шаладан жатып ту» дісімен орындап отыр. Оу процесінде олданылатын секіруді е арапайым трі «аттап» секіру. Сабата биіктікке секіруді осы «аттап» секіруден бастайды. Секіруді негізгі айла-тсілін йрену шін е уелі дрыс жгіріп келгенде сілтейтін ая дл шыу керек. Сілтейтін аяты кермеге арай созанда тізе бгілмеуі керек. Екіншіден, итерілетін ая натылы з орнына тсуі керек. Яни, негізгі масат — итерілетін аяты озалысы дрыс орындалуы керек. Сонда ана жаттыуды орындалуы нтижелі болады. Жаттыуды орындаушы жерге сілтеген аяымен тседі. Кермеден сілтеген ая, ткеннен кейін итерілетін ая ммкіндік боланша жоары ктеріледі.

Дала жарысы.

азастан ауа райыны жадайына байланысты екі ірден трады. ысы жо жылы ірі де, жыла жуы ары жататын солтстік ірі. ысы жо, жылы ірде шаы тебуді орнына дала жарысы ткізіледі. Дала жарысы барлы оу орындарыны дене трбиесі пніні бадарламасына кіреді.

Дала жарысы — кедергілері кп, яни, ойлы-ырлы жерлерде ткізіледі. Жаттыушылар, болмаса жарыса атысушылар, аып жатан бла суынан теді, секіре алмаса, айналып туді жолын іздейді. рге шыады, еіске лдилайды. Аспалы кпірден теді, тере ордан секіреді, т.б. осындай жер бедеріні кедергілері жаласа береді.Дала жарысыны негізгі масаты — табии жадайда кездесетін кедергілерден ту. Мселен, зен арнасынан алай туге болады? Егер де секіріп туге болмаса, аттап туге келмесе, онда ая киімді шешіп туге болады. Екінші бір жадайда, бір-а адам ая киімін шешіп басаларды ктеріп ткізіп алуына болады.Жараба-рден шыанда, е алдымен бір бала шыады. Оны шыуына тмендегі трандар кмектеседі. Енді жоары шыан оушы басалара олын беріп кмектеседі.Жарабатан тмен тсіп ту шін секіріп тспей, жардан сыранай тскен абзал. Біра алашы тскен адам басаларды жараат алмай, лап алмай дрыс туін баылайды.Аспалы кпірден ткенде барлы оушылар тгелдей кпірге шыпай бір-бірлеп ана туге болады. Ол шін оушыларды біреуі кпірден тіп екінші жаына барып, кпірді дрыстыын білгеннен кейін ана келесі оушыны туіне болады.

Жалыз бренелі кпірден ту. рине, кпірді дрыс екендігін білгеннен кейін ана кезектесіп те беруге болады.Сазды, томарлы жерден ткенде тек бір ізбен ана жру керек. Алдыдаы жол бастаушы, мндай жерді бедерін жасы білуі ажет. Себебі, сазды-томарлы жер боланнан кейін міндетті трде бл жер батпаты болып келеді. Сондытан, негізгі масат жгіріп келе жатып томара шалынбай, батпаа тсіп кетпей, бастаушыны талабын мият орындау керек. алы опалы жерден ткенде де осы крсетілген ереже орындалады. Тік беттен де саппен жріп тсуге болады. йткені біреуі тайанап кетсе екіншісі стап алады. Сазды, шалшыты жерлерді айналып ту керек. Клдене лап жатан лкен бренеден секіріп тетін ммкіншілік болмаса, онда бір аяты стіне ойып барып секіріп туге болады.Жалпы дала жарысына жола шыпас брын, ммкіндік боланша, дала жарысыны жолымен жай жріп, танысып алу керек. Содан кейін ана трассаны ай кезеінде жгіріп туге, ай жерінде жай жріп туге болатыны аны. Жаттыу кезінде, ммкіндік боланша жгіру мен жруді алмастырып отыру абзал.Дала жарысы сабаын ткізгенде 3 шаырымнан 5,8 шаырыма дейін жгіріп жне жріп туге болады. Дала жарысына киімді ауа райыны ыайына арай кию керек. Саппен жргенде бірінен-біріні зап, алуына болмайды.Дала жарысыны ауіпсіздік ережесі

Дала жарысы сабаына ойылатын талаптар мият орындалады.Артындаы топ жол бастаушыны айтанымен жреді.андай кедергілер болсын, топтаы оушылар кезек ктіп орындайды, болмаса, біріне-бірі кмек крсетеді.Кедергілерден ткенде жаттыуларды орындалуына аса мият болу керек.Себебі, жаттыуларды дрыс орындалмааныны салдарынан жарааттанып алмау керек.Дала жарысы трассасыны дрыс-брыстыына жол бастаушы жауап береді.Жол бойында жараат алан ріптесіне кмек крсету.ЖзуЖанды, жансыз денелерді тіршілік ететін негізгі факторлары — су, ауа кн сулесі. Міне, сусыз тіршілік жо. Сондытан суа тсу адам денсаулыын сатауды негізгі ралы боландытан, міндетті трде дене трбиесі пніні бадарламасына кіреді.Дене трбиесі сабаында суа тсуді оытуды негізгі масаты жас рпаты суда жзуге йрету. Жалпы Республикамызда суа шомылуды толы жадайы жасалан жн. Біра, суда жзуді йрену кімні болса да міндеті болып табылады. Осыдан барып, суа жзуді баралы міндетке айналдыру, бкіл халыты дене шынытыру-сауытыру шараларыны бадарламасына енгізу арастырылан. Сонда ана, халыты денсаулыын сатаудаы нтижелі іс болма.Бгінгі тада оу жйесіне президенттік тестті бадарламасы да кіріп отыр. рине, президенттік тестті нормативтер крсеткіштерінен сынама тапсыру ркімні міндеті болып табылады.Білім беру жйесінде суа жзу жаттыулары з алдына спорт трі ретінде де олданылады. Суа жзуді оыту жйесі жабы су бассейндерінде жне ашы су оймаларында йымдастырылады. рине, ашы су оймаларында оу процесін йымдастыру жылды жылы мезгіліне байланысты.Суа жзуді оу процесін ткізу мен йымдастыруды зіндік ерекшелігі бар. Бл процесс, е уелі бассейнде жне ашы су оймаларында саба ткізуді ережесімен танысады. Малімні нсауынсыз жне баылауынсыз ешандай жаттыуларды орындауа болмайды. Суа тспес брын, жзуді йренуді бастапы дайынды жаттыулары рлыта орындалады. Одан кейін, суды тередігі тізеден жне белден аспайтын жерде орындалады. Сабата суа жзуді барлы ережелері мият орындалады.Оу процесіні бастапы жаттыулары суды астында дем шыару жне денені су бетінде алай стау керек, ол шін ол мен аяты андай озалысы болу керек, т.б. осылайша жаласа береді. Енді, суда алдыа озалу шін ол-аяпен андай жаттыулар орындалады. Жалпы осы жаттыуларды орындауды айла-тсілін йренуден бастайды. Жзу жаттыуларыны негізгі трлерін оыту процесі, шылданушыларды су бетінде денесін алай стау керектігін бден йренгеннен кейін ана жаласады. Бл оыту жйесі тек ана малімні басшылыымен, жргізген нсауымен жне баылауымен теді.

Суда жзу негізгі ш жаттыудан трады. лаштап жзу, етпеттеп жне шалалап жатып орындалады. Екінші — брасс, тек етпеттен жатып орындалады. Баттерфляй дісімен де етпеттен жатып жзеді. Бкіл лемде суда жзу жаттыуларыны негізгі тараан трі — етпеттеп жатып лаштап жзу. Кім болсын, жзуді андай жаттыуымен шылданса да, е уелі міндетті трде лаштап малтау дісін йренуі керек. Содан кейін ана брасс, болмаса баттерфляй дісімен малтуа ден оюа болады.Жалпы жзуден жарыс бадарламасына — етпеттен жатып лаштап жзу, шаладан жатып лаштап жзу, брасс жне баттерфляй жаттыулары кіреді.озалмалы ойындар7Спортты ойындарды бір трі — баскетбол. Бкіл лемге тараан ойындарды бірі. Осы ойын трінен бгінде рлы жне лем біріншілігі ткізіліп трады. Халыаралы федерациясы жмыс істейді.Баскетбол ойыныны озалысы адам баласына аса пайдалы табии озалыс пен дене мшелеріні имылынан трады — жгіру, жру, секіру жне латыру. Бл ойынды он жасар баладан бастап ай жаста болсын, брі ойнай береді. Сондытан да баскетбол дене трбиесі пні жаттыуларыны бірі ретінде е тиімді жне азаа пайдалы болып табылады. Баскетбол ойыны адамны кілін шаттандырып, іскерлігін арттырады. Бгінгі баскетбол ойыныны даму дегейі зіні е жоары нктесіне жетті деуге болады, себебі ойынны бгінгідей жылдамдыы брын-соды болып крген жо. Ойыншыны озалысы, жгіру жылдамдыы секіру жне латыру, кілт тотауы. Міне, мны барлыы жалпы дамыту жылдамдыын, ойыншыларды дайынды дегейін крсетеді.Осындай ойын барысында, наты озалыс нтижесінде е бастысы адамны кординациясы алыптасады. андай жаттыу болсын, озалыс барысында натылы орындалады. Айталы, допты тора тсіру, болмаса допты ріптесіе дл бере білу, допты алып жргенде арсыласын алдап ту, т.б. Демек, адамны барлы абілет-асиетін алыптастыратын ойынны бірі.Баскетбол, спорт ойындарыны бір трі ретінде барлы оу орындарыны бадарламасына кіреді. Арнаулы оу орындарыны студенттері бл кезеде баскетбол ойынын ойнап, белгілі дегейде дайындыпен келді деп есептеледі. Сондытан бл оушылар оу процесінде ойынны негізгі айла-тсілдері, тыныс алу жне ойын жйесін біледі, жарыса да атыса алады.Волейбол — спортты ке тараан ойындарды бір трі. Тіпті, су бойында жаажайда да жарыстар ткізіледі. Бгінде волейболдан лем жне рлы біріншілігі ткізіліп трады.Волейбол ойыныны озалысы адам баласына аса пайдалы табии озалыс пен дене мшелеріні имылынан жгіру, жру, секіру, латыру, т.б. жаттыулардан трады. Бл ойынды он жасар баладан бастап ай жаста болмасын, брі ойнай береді. Сондытан да, волейбол дене трбиесі пні жаттыуларыны бірі ретінде е тиімді де азаа пайдалысы болып табылады. Волейбол ойыны адамны кілін шаттандырып, іскерлікті арттырады. Бгінгі волейбол ойыныны даму дегейі зіні е жоары нктесіне жетті деуге болады. Себебі, ойынны бгінгідей даму жылдамдыы брын-соды болып крген жо. Ойыншыны озалысы, жгіру жылдамдыы, секіруі, латыруы, кілт тотауы, міне мны барлыы жалпы ойынны жылдамдыын, ойыншыларды дайынды дегейін крсетеді.Осындай ойын барысында наты озалыс нтижесінде е бастысы, адамны кординациясы алыптасады. андай жаттыу болмасын, озалыс барысында натылы орындалады. Айталы, шабуылдау кезінде допты арсыласыны алаа дл тсіру, болмаса допты ріптесіне дл бере білу, болмаса допты арсыласыны алаанына алдап тастау, т.б. Демек, адамны барлы абілет-асиетін алыптастыратын ойынны бірі.Волейбол, спорт ойындарыны бір трі ретінде барлы оу орындарыны бадарламасына кіреді. Арнаулы оу орындарыны студенттері бл кезеде волейбол ойынын ойнап, белгілі бір дегейде дайындыпен келеді деп есептеледі. Сондытан, бл оушылар оу процесінде ойынны негізгі айла-тсілдерімен таныс, ойын жйесін біледі, жарыса да атыса алады.Аран тартыс. Бл ойынды жаздыгні кгалда ойнауа болады. Ойыншыларды саны 10 баладан аспааны жн. Ойына зындыы 8-10 м екі шы тйілген аран пайдаланылады. Аранны те ортасына белгі ретінде ызыл мата байлайды. Ойына атысушылар бойларына арай атара трады да, ойын жргізушіні берген бйрыы бойынша «бір, екі» деп санап шыады. Содан кейін «бір» дегендері бір жаа, «екі» дегендері екінші жаа блінеді. Аранны ызыл мата байланан жерін кні брын еденге немесе жерге сызылан белгі-сызыты стіне дл келтіреді де, екі жаты ойыншылары аранны сол белгісінен бастап біріні артынан бірі ос олдап стап, тартып тра алады. Егер де брі бірдей араннан стауа олдары сыймаса, онда соылары алдыыларды белінен стайды. Ойын жргізушіні берген белгісі бойынша екі команда аранды екі жаа арай тарта жнеледі. Ойынны масаты арсыласты бір не бірнеше ойыншысын ортадаы сызытан з жаына тартып ткізу. Команданы ортаы сызытан тіп кеткен ойыншысы ойыннан шыып алады. арсылас команданы ойыншыларын ай команда тгелдей ортаы сызытан з жаына тартып ткізсе, сол команда тан болып есептеледі. Ойнаушыларды зара келісулері бойынша ойынды айталап ойнауа да болады.