Сабаққа таратылатын материал
Сабақ тақырыбы: Энергетикалық алмасу. Тамақтану. Жылу реттелуі. Жылудың тепе-теңділігі.
№1 ЖҰМЫС
Гаррис – Бендикс кестесінің көмегімен негізгі
алмасуды анықтау
Жұмыс барысы: тәжірибеде зерттелушінің қалыпты жағдайдағы негізгі алмасуын спирометаболограф көмегімен анықтау керек. Бұл үшін зерттелушінің жынысына, жасына, бойына және дене салмағына сай арнайы кестемен немесе номограммамен негізгі алмасуды есептейді. Негізгі алмасудың бұзылыу мен сипатын тәжірибеден табылған ауытқу көрсетеді.
Зерттелуші 21 жастағы әйел адам деп есептейік. Ростомер көмегімен оның бойын, дене салмағын өлшейді. Бойы – 160см және салмағы – 60кг. Негізгі алмасуды өлшеу үшін сәйкес кестені ашады.
Өлшеуіш кесте екі А және Б кестесінен тұрады.
А кестесінен – зерттелушінің салмағы 60кг-ға қарсы тұрған 1229 санын табады.
Б кестесінен– көлденеңнен 21 жасты, тігінен – 160см-дің қиылысқан жеріндегі 198 санын табады.
А – кестесіндегі 1229 санына, Б – кестесіндегі 198-ді қосады. Сонда зерттелушінің қалыпты негізгі алмасуы 1427 ккал құрайды.
Тәжірибе барысында анықталған негізгі алмасу 1382,4 ккал теңеседі. Қалыптан ауытқу 3% шамасын құрайды.
Қорытынды:
№2 Жұмыс
Рид формуласымен негізгі алмасуды есептеу
Жұмыс барысы: зерттелушінің 3 рет 1 – 2 мин сайын оң қолдың максимальді және минимальді артериялық қысымын, пульсін өлшейді, эмоционалды тыныштық және бұлшықет ширығуының жоқтығы кезінде зерттелушіні арқасына жатқызған қалпында пульсін есептейді. Есептеу үшін минимальді көрсеткіштерді алады.
Негізгі алмасудың қалыптан ауытқуын Рид формуласымен есептейді:
Ауытқу дәрежесі = 0,75*(пульс жиілігі+пульс қысымы*0,74)-72
Сонымен қатар намограмманы қолданады.
Қорытынды:
Жұмыс №3
Брок формуласымен сәйкес салмақты анықтау.
Салмақ (кг) = бойы (см) - 100
20 жастан кейiн әр келесi 1О жылдықыта 60 жасқа дейiн алынған Брок көрсеткiштiң 3% - тiк өлшемiн қосамыз. Мысалы: 20 жаста, бойы - 180см, сәйкес салмақ Брок формуласы бойынша тең болуы тиiс: 180 – 100 = 80кт
30 жаста: 80кг + (80 * 3% / 100%) = 82,4кг
40 жаста: 80кг + (80 * 6% / 100%) = 84,8кг.
Жұмыс №3
Сәйкес салмақты номограмма бойынша анықтау.
Ерлерде, әйелдерде
Номограмманы қалай қолдануды ескертемiз. №1 көрсеткiш - бойды бiлдiредi. №2 көрсеткiш - дене салмағы. №3 көрсеткiш - сәйкес салмақтан ауытқу. Бой санын 3 көрсеткiшiндегi "ноль" нүтeciн сызғышпен қосыңыз, сонда дене салмағы көрсеткiшiнде сiз сәйкес салмақты табасыз. Бойдың маңызы және шын салмақты қосып, сәйкестiк ауытқудың процентiн анықтаңыз. Сiзге сымбатты, денiңiз сау, бақытты болуыңызды тiлеймiз.Қорытынды:
Жұмыс №5
Оттегiнiң жетiспеушiлiк жағдайында ағзаның төменділігіне дене температурасының әсері
Мақсаты: Оттегiнiң жетiспеушiлiк кезiнде ағзаның төзiмсiздiгiне дене температурасының ecepiн оқып - бiлу.
Құрамы: үш ақ тышқандар, 2 эксикатор, мұз, ыстық су.
Жұмыстың өткiзiлу тертiбi: 3 тышқанды флаконға салып, оның iшiне кеңiстiктей ауа енбейтiндей етiп қақпағын тығыз жабады. Тышқаны бар флаконды (40С) ыстық суы бар эксикаторға орналастырады, ал екiншiсiн мұз бөлiктерiмен қоршап жабады, үшiншi флакондағы тышқан бақлау болып табылады. Тәжiрибе 20 мин созылады. Әр түрлi жағдайдағы тышқандардың тәртiбi мен жағдайына бақылау жүргiзiледi. Қай температуралық жағдайда гипоксия ерте пайда болатындығын белгiлейдi. Тәжiрибеге дейiнгi және кейiнгi жануарлардың тыныс алу жиiлiгiн санайды. Оттегiнiң жетiспеушiлiгiнде төзiмдiлiкке дене температурасымен қоршаған ортаның әcepi туралы қорытынды жасайды.
Қорытынды:
Жұмыс №6
Дене температурасын өлшеу
Жұмыс барысы:
Медициналық термометрді сілкиді және 30 секундқа қолтықасты ойығына орналастырады. Көрсеткішін жазады және қайта сілкиді.
Дәл осы әдіспен көрсеткіші тұрақты болғанға дейін әр -1; -1,5; -2; -2,5 минут сайын тіркеуін жалғастырады.
Термометрді дезинфекциялайды және ауыз қуысының температурасын анықтайды. Термометрдің шетін тілдің астына қойып, ауызды жабады.
Қорытынды:
жұмыс №7 Жобаларды салу
113 – сүретті салу («Основы физиологии» под редакцией Ткаченко Б.И.-Санкт – Петербург: МФИН, 1994, 1 том, стр. - 486). Ағзаның жылу алмасуының реттелу механизмінің сызба нұсқасы.
Бақылау: бірінші деңгейлік тесттен бақылау жұргізу.
Сабақтың тақырыбы бойынша бақылау: Энергетикалық алмасу.
Тамақтану. Жылу реттелуі. Жылудың тепе-теңділігі.
№3 есеп
Қандай заттармен және неге ең алдымен толық ашығу кезінде адамның салмағы төмендейді?
№9 есеп
Ер адамдарда негізгі алмасу 1900 ккал-ге тең. Бұл сан қалыпты ма, егер дененің беткейі 218 м-ге тең болса?
№10 есеп
Ересек адам тәулікте 70г ақуыз, 300г көмірсу, 100г май қабылдады. Бұл қабылдау адамның тәуліктік қоректік заттарды қадылдауға сәйкес келе ме?
№33 есеп
Дем шығарған ауадағы оттегі мөлшері 16,2%, көмірқышқыл газының мөлшері 4%, ал демалуы тек таза атмосфералық ауамен. Бұл адамның тәуліктік қуаттың жұмсалуын анықтау үшін осы мәліметтер жеткілікті ме?
№34 есеп
27 жастағы ер адамның негізгі алмасуы қалыпты ма, егер өкпе желдетілуі 6л, ал демшығарған ауаның 16%-і оттегі және 3,7%-і көмірқышқыл газы болса?
№42 есеп
Екі қабат әйелдің организміне тамақпен бірге тәулікте 110г ақуыз келіп түсті. Несеппен бірге 8,7г, ал нәжіспен бірге 6,2г азот бөлініп шықты. Азот балансын бағалаңыз.
№43 есеп
Дені сау адамның организміне тамақпен бірге 128г ақуыз келіп түсті. Несеппен 12,5г, ал нәжіспен бірге 9,5г азот бөлініп шықты. Осы адамның азот балансын және жас тобын бағалаңдар