Тексеру әдістері ( субъективтік тексеріс және объективтік тексеріс) Субъективтік тексеріс

Науқастың шағымдарын сұрау арқылы өткізіледі: кеуденің шаншуы, ентігуі, тынысының тарылуы, жөтел пайда болуы, қақырық тастау, әлсізденуі, дененің тітіркенуі, басының ауыратындығы және ұйқысының бұзылуы.

Сыртартқы жинағанда келесі сұрақтарды анықтау керек: ауру қалай (жедел, біртіндеп) және қандай жағдайда басталды. Аурудың себебін және мінездемесін білу үшін эпидемия жағдайына көңіл бөлу керек. Жұқпалы аурумен ауырған науқастармен қатынаста болды ма? Мысалы: туберкулез, сары ауру, тұмау т.б. Ауру өту ағысын және жүргізілген емін, оның нәтижесін, тұрмыс жағдайын, ағзаға зиян әкелетін қылықтарын, яғни шылым шегу, ішімдік ішуін анықтау.

Объективтік тексеріс Объективтік тексеру әдісі қараудан басталады. Қарағанда науқастың жалпы жағдайын, төсек тәртібін, көңіл күйін, дене пішінінің өзгерістерін және т.б. байқайды.

Кеудені қарау. Кеуденің сыртқы бейнесіне қарап қалыпты немесе патололгиялық түрін анықтайды. Кеуде қуыс өзгерістерінің үш түрі болады:

бөшке тәрізді кеуде (эмфизематозды) – кеуде торшасының ұзындығы қысқалау, көлденең кеуде бөшке сияқты дөңгелектеу келген пішінде болып келеді. Қабырға арасы сиректелген, дем алғанда бұлшық еттерінің қабысуының сирегені байқалады.

сал көкірек қуысы (паралитикті) – бөшке тәрізді кеудеге қарама – қарсы келген өзгерістер байқалады: кеуде торшасы тар және ұзын. Бұл өкпенің туберкулез ауруында жиі кездеседі, дем алу қимылы бәсеңдейді.

мешелді кеуде (“тауық” кеудесі) – бұнда кеуде қуысының алды артына қарай ұзарғаны байқалады, қабырға шеміршектері жуандайды, кішкентай балалардың мешел мен ауырған кезінде пайда болады.

Кеуде құрылысының ауытқуы (деформациясы) омыртқаның өзгергендігіне байланысты болады: омыртқаның алға қарай қисаюы - лордоз, артқа қарай – кифоз, бір жақ қырына – сколиоз, ал артқа және бір жақ жамбасына қарай қисаюы – кифосколиоз деп аталады.

Дене терісінің өзгеруі. Терінің кілегей қабыршақтарының көкшілдігі байқалады, оны цианоз деп атайды. Цианоз екі түрде байқалуы мүмкін: жергілікті және орталық (барлық денеде). Бұндай өзгеріс тыныстың бұзылғандығынан, өкпеде оттегінің жеткіліксіздігінен байқалады. Бетінің қызаруы өкпенің крупозды қабынуында, дене қызуы көтерілгенде, ал бозаруы өкпенің іріңді ауруларында және т.б жағдайларда кездеседі.

Қолмен басып қарау (сипалау, пальпация). Кеудені, арқаны оның ауыра-тын жерін, серпімділігін, дыбысты өткізуін анықтау үшін жүргізіледі. Екі қолды науқастың кеудесіне қойып сан мен сөздерді айтқызып, ауаның тербеу дыбысының әр ауруға байланысты жоғарлауын немесе төмендеуін анықтайды. Бұл сипалаудың түрін бронхофония әдісі деп атайды.

Саусақпен соққандағы өкпеден шығатын дыбыстардың өзгерістерін анықтау (тықылдату, перкуссия). Өкпенің таза дыбысы өкпеде таза ауаның барында, өкпенің ауруы жоқ кезіңде естіледі. Перкуторлық дыбыстың өзгергендегі түрлері мыналар:

1 тұйық дыбыс өкпе ұлпасында ауа жоқтығын білдіреді;

2 қорап тәрізді дыбыс өкпе ұлпасының созылғандығын және өкпеде ауа көптігін білдіреді;

3 тимпаникалық перкуторлы дыбыс – тегіс қабырғаға ұрғандай дыбыс.

Перкуссия Соғып не қағып қарау дегенді білдіреді. Бұл әдіс Гиппократ заманында белгілі болғанымен, кеңінен қолданылмаған. Алғаш перкуссияның клиникалық зерттеудегі маңызына көңіл бөлген австриялық дәрігер Л. Ауэнбруггер (1722-1809) болатын. Оның латынша жазылған "Кеудедегі жасырын жатқан ауруларды адамның кеуде клеткасын соға отырып табуға болатын жаңа әдіс" трактаты 1761 жылы жарық көрген. Л. Ауэнбруггерді перкуссия әдісіне мына тарихи жағдай алып келген көрінеді. Оның әкесі мейрамхана иесі болған. Баласын шарабы бар бөшкелерден шарап альп келуге жұмсап отырған. Бөшкедегі шараптың көлемін анықтау үшін Леопольд бөшкелерді соғып қараған. Кейін, дәрігер болған шақта, осы әдіс оның есіне түсіп, оны өкпедегі жиналған су деңгейін анықтауда қолданған. Л. Ауэнбруггер сау өкпе мен өкпе эмпиемасы ауруы кезіндегі перкуторлық дыбыстарды салыстырған, "қолдың алақанын жазып, бір-бірімен бірікгіріп ұстаған саусақтарыңыздың басымен кеуде клеткасын жай-лап, асықпай соғып қараған кезде, жүрек тондарының өзгеруі іштегі өзгерістер туралы мәлімет береді" деп жазған. Өкінішке орай ғалымның орасан маңызды еңбегі сол уақытта дұрыс бағаланбаған, елу жыл бойы клиникаларда қолданылмаған. Тек 1808 жылы, Л. Ауэнбруггердің дүниеден өтуіне аз ғана уақыт қалғанда, Наполеонның жеке дәрігері, француз клиницисі Корвизар оның еңбегін француз тіліне аударып, перкуссия әдісін жоғары бағалағаннан кейін клиникада кеңінен қолданыла бастаған. Корвизар перкуссияны тек қана өкпе ауруларын ғана емес, сонымен қатар жүрек дерттерін, аорта аневризмасын анықтау үшін пайдаланған. Ауэнбруггер ойлап тапқандай, саусақтарының басымен соғып перкуссиялау тікелей перкуссия деп аталады және ол осылай ұзақ уақыт қолданылып келді.

1827 жылы француз дәрігері Пиорри перкуссия әдісіне плессиметрді (рlеssо — соғамын, metгоп — өлшем) қолдануды ұсынған. Ол үшін кеудеге плессиметрді тығыз тақап қойып, үстінен саусақпен соғып отырған. Ауэнбруггер бойынша перкуссиялау кезінде кеуденің кең көлемінен мәлімет алынады, ал плессиметрдің көмегімен пер-куссия жасаған кезде кеуденің аз көлемді шектелген бөлігінен, патологиялық үдерістердің орнын дәлірек анықтау мүмкіндігі туады.

Он төрт жьл өткен соң Винтрих (1841) арнайы перкуссиялық балға ойлап тауып, онымен плессиметрдің үстінен ұрып анықтауды қолдана бастаған. Жоғарыда айтылғандай, құрал-саймандардың көмегімен соғып қарау жанама перкуссия деп аталады. Кейінгі уақытта ғалымдар клиника жағдайында перкуссия әдісін одан әрі жетілдіруге тырысқан: әр түрлі аурулар кезіндегі перкуторлық мәліметтер салыстырылады, оның техникасы мен әдістемелерін жаңартады, плессиметр мен перкуссиялық балғаның әр түрлі пішіндері қарастырылып, түрлі материалдардан (ағаш, металл, піл сүйегі және т. б.) жасалады. Перкуссия әдісін дамытуға үлкен мән берілген себебі: рентген сәулелері ашылғанша ішкі ағзалардағы патологиялық өзгерістер тек қана физикалық, оның ішіңде, перкуссиялық әдістермен зерттелген болатын.

Кейін В. П. Образцов өзінің жаңа перкуссиялық әдісін ұсынады. Оны орындау үшін оң қолдың сұқ саусағын ортаңғы саусағының үстінен қайы-ра салып, зерттеу кезінде сұқ саусақты жылжыта түсіп, денеге соққы тү-сіреді. Образцов әдісі тікелей перкуссияға жатады және бұрынғы әдістерге қарағаңда дәлірек перкуторлық мәліметтерін алуға мүмкіндік береді.

Қазіргі кезде кеңінен тарағаны 1935 жылы Г. И. Сокольский ұсынған әдіс. Ол жанамалы перкуссиялық әдіске жатады, тек плессиметр мен балға қолданылмайды, соққы қол саусақтарымен жасалады. Әдетте сол қолдың ортаңғы саусағын денеге жанастырып (плессиметр ролінде), оң қолдың ортаңғы саусағымен (перкуссиялық балға ретінде) соғып отырады.

Бұл перкуссиялық әдістің артықшылығы: перкуторлық дыбысты құлағымызбен қабылдап қана қоймай, плессиметр-саусағымызбен қолдың астындағы айырмашылықтарды, ал балға саусақпен сол жердің серпімділігін сезіп отырамыз, сондықтан бұл әдіс пальпаторлық перкуссия деп те аталады. Бұл әдістің тағы бір артықшылығы — ол құрал-жабдықтар іздемей-ақ, кез келген уақьпта тексере беруге мүмкіндік туғызады.

Перкуссияньң физикалық негізі. Перкуссияның негізіне физикалық құбылыстар жатады. Денені соғып қарау кезінде оның тепе-теңдік күйі бұзылып, теңселмелі қозғалыстар жасай бастайды және оларды амплитудасымен, жиілігіне, ұзақтығына қарай әр түрлі дыбыс толқындары түрінде тіркеуге болады.

Қатты денеге соққы тиген кездегі теңселмелі қозғалыстар ауаға не басқа ортаға беріледі де, біздің құлағымызға дыбыс болып жетеді. Белгілі шарттар (дененің біркелкі құрамы, пішіні) орындалған кезде бұл денеде дұрыс тербелістер туындайды, оны таза тон деп атайды (флейта, камертон дыбыстары шамалас).

Алайда, денеде басқа жағдайлар жиірек кездеседі: негізгі дұрыс тербелістермен қатар қосымша тербелістер де пайда болады; соңғысының жиілігі негізгі тербелістер жиілігіне бөлінеді; мұндай кездегі дыбыс музыкалық тон болып есептеледі. Перкуссия жасалатын дененің құрамы көбінесе біркелкі емес және пішіні де әр түрлі болып келеді. Оның бойындағы тербелістер апериодты, яғни әр түрлі мерзім арасында пайда болады, сондықтан мұндай дененің соққылауы кезінде шығатын дыбыс шуыл болып естіледі.

Перкуторлық дыбыстың дауыстылығы (ашық дыбыс). Адам организмінің мүшелері мен тіңдері перкуссия жасаған шақта әр түрлі дыбыстар береді. Қалыпты жағдайда ауалы ағзалардан (өкпе, асқазан-ішек жолдары, көмекей, ауыз қуысы) қатты ашық дыбыс шықса, ауасы жоқ ағзалар мен тіндерден (жүрек, бауыр, талақ, бұлшық еттер, тері, май қабаты) жәй (тұйықталған не тұйық) дыбыс естіледі. Физикалық жағынан қарағанда перкуторлық дыбыстың күші, яғни дауысының ашықтығы дыбыс тербелістерінің амплитудасына байланысты болады. Қаншалықты дыбыс тербелістерінің амплитудасы жоғарырақ болса, соншалықты перкуторлық дыбыс дауысты немесе керісінше. Ал дыбыс тербелістерінің амплитуда биіктігі перкуторлық соққының күшіне, әрі перкуссия жасап отырған дененің тербелмелі қозғалыстар жасай алатын қабілетіне байланысты болады. Бірдей күшпен соққылағанда ауасы көбірек ағза ашығырақ дыбыс береді.

Физика заңдары бойынша, дыбыс тербелістерінің амплитудасы перкуссия жасап отырған дененің тығыздығына кері пропорционалды, сондықтан бауыр, талақ, бұлшық еттер, өкпе және іш қуыстарында жиналған сұйықтықтың перкуссия кезіңдегі амплитудасы төмен болады, яғни бәсең, жөй ғана дыбыс береді. Ауалы ағзалар ашық дыбыс шығарады, себебі олардың өздері де тербелмелі қозғалысқа тез түседі. Патологиялық жағдайларда (өкпе туберкулезі, бронхо-пневмониялар, өкпенің крупозды қабынуы,т. б.) екпенің ауалылығы азайып, перкуссиялық дыбыс әдеттегіден бәсеңдейді. Ішке және плевра қуыстарына сұйықтық жиналғанда перкуссиялық дыбыс амплитудасы әдеттегіден көп азаяды, құлағымызға жәй, тұйық дыбыс естіледі.

Перкуторлық дыбыстың ұзақтығы (тұйықталған немесе тұйық дыбыс). Перкуссия кезінде дыбыс күштілігінен басқа тағы бір мән беретін жағдай, ол оның дыбыс ұзақтығы. Перкуссия дыбыстың ұзақтығына байланысты ұзақ не қысқа болып бөлінеді. Перкуторлық дыбыстың ұзақтығына мынадай себептер әсер етеді: 1) перкуссияның бастапқы кезеңіндегі дыбыс тербелістерінің амплитудасы; 2) соғып, қарап отырған мүшенің тығыздығы мен кернеуі. Егер перкуссиялық дыбыс қатты, жоғары амплитудалы болса, онда оның ұзақтығы да біршама деп жобалауымыз керек. Ал ауасыз тығыз ағзаларды перкуссиялағанда дыбыс төмен амплитудалы болады, яғни тербелмелі дыбыс қозғалыстары тез өшіп, оның ұзақтығы азаяды. Осылайша өкпе тінінде тығыздалу ошағы пайда болғанда (өкпе туберкулезі, өкпе қабынуы, өкпе инфаркті) перкуторлық дыбыс тұйықталған және қысқа, ал, іш және плевра қуысында сұйықтық жиналған шақта тұйық және қысқа болады.

Перкуторлық дыбыстын биіктігі. Перкуторлық дыбыстың күштілігі мен ұзақтығынан басқа тағы бір сипаттамасы — ол оның биіктігі.

Перкуторлық дыбыстың биіктігі белгілі бір мезгілдегі тербеліс санына тура пропорционалды болады. Уақыт аралығында неғұрлым тербеліс саны көп болса, соғұрлым дыбыс биігірек немесе керісінше болады. Басқаша айтқанда, неғүрлым дыбыс беретін дененің өлшемі кішірек болса, соғұрлым тербелістер жиірек, ал дыбыс жоғарырақ шығады.

Балалардың сау өкпесінің тұсындағы перкуторлық дыбыс ересек адамдардың өкпесі үстіндегі дыбыстан жоғары. Перкуссия кезіңде тепе-теңдік жағдайдан шығып қалған тығыз дене кіші амплитудалы болады, тұйық дыбыс береді, бірақ оның бір секунд ішіндегі саны көбірек, яғни дыбыс биік. Керісінше, онша тығыз емес ағза (өкпе) дауысты, үлкен амплитудалы дыбыс береді, бірақ оның бір секунд ішіндегі саны аз, яғни дыбысы төмен. Перкуторлық дыбыстың реңдері әр түрлі.

Тимпаникалық дыбыс барабанды соққан кездегі дыбыс тәрізді болып келеді (грекше tjmрапоп - барабан) және ол ауасы бар қуыстарды перкус-сиялау кезінде пайда болады. Қалыпты жағдайда тимпаникалық перку-торлық дыбыс асқазан, ішектер, ауыз қуысы, көмекей, кеңірдек тұсынан, ал патологиялык, жағдайларда өкпе кавернасы мен абсцесі үстінен және өкпеде ауа жиналғанда (пневмоторакс) естіледі. Тимпаникалық дыбыс қатты болып келеді және тимпаникалык емес дыбыстан тербелістерінін белгілі мерзім ішінде дұрыс қайталануымен (синусоида тәрізді) ерекшеленеді, яғни жүрек дыбысына жақын болып келеді.

Тимпаникалық емес дыбыстардың тербелістері апериодикалық, яғни шуылға жақын. Тимпаникадық дыбыс ауасы бар қуыстың қабырғаларының кернеуі азайғанда пайда болады.

Қораптық перкуторлық дыбыс ол бос қорапты соққан кездегі дыбысқа ұқсас және өкпедегі тығыз элементтердің азайып, жұқарған шағында пайда болады. Бұл өкпе эмфиземасына тән дыбыс, өйткені альвеолалар өздерінің созылғыштық қасиетін жоғалтқанмен, араларындағы альвеоларлық перделер таза тимпаникалық дыбыстың туындауына кедергі жасайды.

Егер перкуссия кезінде катты дыбыс шықса, онда ол тимпаникалық па, жоқ па, ұзақ па, әлде қысқа ма, биік пе, әлде төмен бе деген сұрактарға жа-уап беруге тура келеді. Әдетте өкпенін тұсынан шығатын перкуторлық ды-быс қатты, ұзак және төмен болатыны белгілі. Оны өкпелік ашық перку-торлық дыбыс деп атап кеткен. Асқазаңды, ішектерді, ауыз қуысын, кеңір-декті, көмекейді соқкылап қарау кезінде де қатты дыбыс шығады, бірақ оның сипаттамасы басқаша, себебі ол — тимпаникалық перкуторлық дыбыс.

Бұлшық еттер, бауыр, өкпемен жабылмаған жүрек тұсын перкуссиялау кезінде шығатын дыбыс жәй, қысқа, биік болып келеді. Бұл дыбыс абсолютті тұйық немесе бұлшық еттік перкуторлық дыбыс делінеді, ал қатты, бірақ абсолютті тұйық емес дыбыс тұйықталған деп аталады.

Адам денесінің әр түрлі аймақтарында перкуторлык дыбыс өзгеріп отырады. Жоғарыда айтылғандай, іш, плевра қуыстарында және перикар-дта сұйықтық жиналғанда абсолютті тұйық перкуторлық дыбыс естіледі. Мұңдай дыбыс өкпе үстінен де шығуы мүмкін, ол үшін бір өкпе түгел ауасыздану керек (өкпе рагы, обтурациялы ателектаз, кен тараған пнев-мония, т. б.). Егер де өкпедегі ауа жоғалмай, тек азайған шақта (өкпе ту-беркулезі, өкпенін крупозды қабынуының бастапқы сатысы, ошақты пне-вмония) перкуторлық дыбыс тұйықталады. Өкпеде үлкен, сыртқа жақын орналасқан қуыс (каверна, абсцесс) пайда болса немесе өкпе жапырақ-шаларының қуысына ауа жиналса (пневмоторакс) тимпаникалық пер-куторлық дыбыс естіледі. Көп жылдарға созылған өкпенің аурулары оның желденуіне алып келеді, бұл кезде қораптық перкуторлық дыбыс естіледі.

Металдық дыбыс — қысқа, ашық, жоғары обертондары бар перкуссиялық дыбыс; ішінде ауасы бар, көлемі үлкен, қабырғалары тегіс қуыстардан естіледі.

Перкуссия жасаған кезде науқас тік түруы немесе отыруы тиіс. Тік тұрған кезде қолдарын денеден төмен жерге қарай салбыратып ұстайды, отырған кезде қолын тізеге қояды. Жоғарғы иық белдеу бұлшық еттерін босаң ұстау керек, егерде бұлшық еттері ептеп қана жиырылған болса, ол кезде перкуторлық дыбыс өзгеріп шығады. Әлсіз науқастарды перкуссия жасағанда аздап болса да қолмен демеп тұруы керек. Егерде халі нашар жағдайдағы аурулардың отыруға шамасы келмесе, (өкпеден қан кету, миокард инфаркті, мидың қан айналымы бұзылғаңда т. б.) перкуссия науқастың кеуде клеткасы-ның алдыңғы бетімен қолтық алды және ортасында ғана жасалынады. Перкуссия жасаған кезде науқастың тыныс алуы жайбарақат болуы тиіс. Дәрігер науқастың оң жағынан тұрып, немесе отырыл перкуссия әдісімен науқасты тексереді. Міне осылай өкпеге салыстырмалы жөне топографиялық перкуссия жасалынады.

Салыстырмалы перкуссия әдісі өкпе қабы қуыстарының патологиясын анықтауға мүмкіншілік береді. Салыстырмалы перкуссия әдегге белгілі бір тәртіппен жасалына-ды. Кеуде клеткасының симметриялық орындарына күші бірдей перкуссия жасалынады. Әдетте перкуссия орташа күшпен жасалуы тиіс,бұл кезде симметриялық жерлерден өкпелік ашық перкуторлық дыбыс шығады.

Кеуде клеткасының алдыңғы жағын перкуссия жасау әдісі. Перкус-сияны өкпе ұшынан бастайды, ол үшін ллессиметр саусақты бүғананың үстіне параллель қойып, оң жақ-сол жағынан күші бірдей перкуссия жа-салынады. Одан кейін бұғана қабырғалардың өздеріне, яғни үстіне тікелей перкуссия жасаймыз. Кейін плессиметр саусақты бұғана астына, қабырға аралықтардың бойымен қабырғаларға параллельді қойып, бұғананың ортаңғы сызығының бойымен, жоғары аталған ережелер мен шарттарды ұстай отырып, оң жақ пен сол жақты салыстырып перкуссия жасалынады.

Салыстырмалы перкуссияны алдынан тек IV қабырғаға дейін жүргізеді, бұл деңгейден төмен сол жақта жүрек жатқандықтан да осылай жасайды. Одан кейін екі жақтан да қолтық астының ортаңғы сызығы бойымен жасалынады. Бұдан кейін кеуденің (өкпенің) артынан перкуссия жасалынады. Перкуссияны жауырын үсті аймақтардан бастайды, саусақ-плессиметр жауырынның жота өсіндісіне параллельді қойылады. Сосын саусақ-плессиметрді омыртқа бағанасына параллельді, сол сияқты жауырын аралыққа да солай қояды. Бұл кезде науқас екі қолын алдында қиғаштандырып ұстайды, басын ептеп қана еңкейтеді. Ең соңында перкуссия жауырын асты аймақтарда жасалынады, бұл кезде плессиметр саусақ қабырғаларға параллельді қойылады. Перкуссияны кеуденің бүйір бетінен жасағанда, науқастың қолын басына немесе мойынның сыртынан ұстатып қойса ыңғайлы болады. Қалыпты жағдайда симметриялы орындардан пеуторлық дыбыс бірдей шығады.

Топографиялык перкуссия Топографиялық перкуссия әдісімен екпенің шекараларын, әсіресе оның төменгі жиегінің тыныс алуға байланысына сөйкес қимыл қабілетін анықтайды. Өкпенің маңында ауасы жоқ, тұйық дыбыс беретін тіндер мен ағзалар орналасқандықтан бұл тәсілмен тексеруді толығымен орындауға болады. Өкпенің шекараларын анықтағанда келесі ережелер сақталуы тиіс:

1)саусақ-плессиметр анықталатын тұйықтың шекарасына міндеттіі түрде параллельді орналасуы тиіс;

2)перкуссияны ашық перкугорлық дыбыстан тұйық дыбысқа қарай жасау керек;

3) шекараларды анықгаған кезде жәй ғана, әлсіздеу соққылау жасау керек;

4) шекара белгілегенде, белгіні саусақтың өкпеге қараған қырынан бастап жасау керек.

Өкпе ұшының биіктігін науқастың алдынан анықтау кезде саусақ-плессиметрді бұғананың үстіне қойып бұғананың ортасынан жоғары қарай перпендикулярлы сызық бойымен перкуссия жасау керек, плессиметр бұғанаға параллельді орналасады.

Перкуторлық дыбыс өзгергенде саусақтың ашық дыбысқа қараған шетінен белгі қойылады. Қалыпты жағдайда өкпе ұшы бұғанадан 3-4 см жоғары жатады.

Өкпе ұшының биіктігін адамньң арткы жағынан анықтау үшін жауырынның жота өсіндісінен VII мойын омыртқасының жота өсіндісінен 3-4 см сыртқа қарай жатқан нүктеге бағыттап перкуссия жасалынады. Адам басын ептеп алға қарай еңкейтеді. Плессиметр-саусақ жауырынның жота өсіндісіне параллельді орналасады. Қалыпты жағдайда бұл шекара VII мойын омыртқасының жота өсіндісі деңгейінде жатады.

Крениг кеңестігін көлденең енін анықтау үшін т. Тгареzjus-тін алдыңғы қырының ортасынан, саусақ-плессиметрді қырға перпендикулярлы орналастырып, алдымен мойынға (медиалды), одан кейін иыкқа қарай (латералды), тұйық дыбыска дейін перкуссия жасап, шекараларын белгілейді. Екі бөлігінің арасы Крениг кеңістіктің көлденеңі, қалыпты жағдайда 5—6 см-ге тең, кейде ол 3 см-ден 8 см-ге дейін жетуі де мумкін.

Өкпенің төменгі шекарасын аныктау оң жағынан алдымен төсаралық сызығы бойынша, содан кейін бұғана ортаңғы сызығы бойынша жүргізіледі.

Сол жағынан төсаралық сызығы бойынша зертгеу жасалмайды, себебі бұл жерде жүрек өкпенің төменгі шекарасын анықтауға мүмкіншілік бермейді. Әрі қарай леркуссияны екі жақтан да алдыңғы, ортаңғы, артқы қолтық асты сызықтары бойынша, сосын жауырындық сызық бойынша, ең ақырында омыртқа бағанасы маңындағы сызықтар бойынша жүргізіледі. Саусақ-плессиметр қабырға аралықтарда қабырғаларға параллельді орналасады, жай ғана әлсіз соққылар жоғарыдан төмен қарай бағытталып, тұйық дыбыс пайда болғанша жасалуы керек, Белгі саусақтың өкпеге қарай жатқан шетінен қойылады.

Өкпенің төменгі шекараларьн анықтау қиын емес, тек ғана сол жақ қолтық асты сызықтар бойынша перкуссия жасағанда Траубе кеністігінен шығатын тимпаникалық дыбысты ашык, дыбыстан ажырата білу керек, ол ушін дәрігердің перкуссия әдісінен тәжірибесі болуға тиісті. Қалыпты жағдайда өкпенің төменгі шекаралары былай орналасады.

Қалыпты жағдайдағы өкпенің төменгі шегі: 1 бейнелеме