Жоары білім беруді мемлекеттік жалпыа міндетті стандарты

Азастан Республикасы кіметіні 2012 жылы 23 тамыздаы № 1080 аулысымен бекітілген

Ескерту. Стандарт жаа редакцияда - Р кіметіні 13.05.2016 № 292 (алашы ресми жарияланан кнінен кейін кнтізбелік он кн ткен со олданыса енгізіледі) аулысымен.

1. Жалпы ережелер

1. Осы жоары білім беруді мемлекеттік жалпыа міндетті стандарты (бдан рі – стандарт) «Білім туралы» 2007 жылы 27 шілдедегі азастан Республикасыны Заына сйкес зірленді жне білім алушыларды даярлы дегейіне, білім беру мазмнына, оларды типтеріне, трлеріне жне меншік нысандарына, сондай-а оыту тіліне арамастан, жоары оу орындарында, оны ішінде скери, арнаулы оу орындарында (бдан рі – АОО) білім алушыларды оу жктемелеріні е кп клеміне ойылатын талаптарды айындайды.
Стандартта «Білім туралы» азастан Республикасыны Заына сйкес терминдер олданылады. Олара осымша мынадай терминдер мен оларды анытамалары енгізілген:
1) жоары арнаулы білім – нормативті оу мерзімі кемінде 4 жыл, теориялы оуды кемінде 161 кредиті жне ксіби практиканы кемінде 6 кредиті міндетті трде мегерілетін, тиісті маманды бойынша біліктілікті бере отырып мамандар даярлауа баытталан жоары білімні білім беру бадарламасы;
2) бакалавриат – білім беру бадарламалары тиісті маманды бойынша «бакалавр» дрежесін бере отырып, кадрлар даярлауа баытталан жоары білім;
3) дескрипторлар (descriptors) – студенттерді жоары жне жоары оу орнынан кейінгі білімні тиісті дегейіні (сатысыны) білім беру бадарламаларын аятаанда игеріп шыатын білім, білік, дады жне зыретіні дегейлері мен клеміні сипаттамасы; дескрипторлар оыту нтижелеріне, алыптасан зыреттерге, сондай-а кредиттеріні жалпы санына (сына бірліктеріне) негізделеді;
4) дипломды жмыс (жоба) – студентті жне курсантты (бдан рі – студент) тадалан маманды саласындаы зекті проблеманы з бетінше зерделеу нтижелеріні жинаталуы болып табылатын бітіру жмысы;
5) жеке оу жоспары (бдан рі – ЖОЖ) – лгілік оу жоспары мен элективті пндер каталогы негізінде эдвайзерді кмегімен студентті р оу жылына арнап зі растыратын оу жоспары;
6) инклюзивті білім беру – ерекше білім беру ажеттіліктері мен жеке-дара ммкіндіктерін ескере отырып, барлы білім алушыларды білім алуа те ол жеткізуін амтамасыз ететін процесс;
7) элективті пндер каталогы (бдан рі – ЭПК) – зерттеу масатын, ысаша мазмнын (негізгі блімдер) жне зерттеуден ктілетін нтижелерді (студенттерді алатын білімін, іскерлігін, дадысы мен зыреттерін) крсете отырып, пнні ысаша сипаттамасын амтитын тадау компоненттері бойынша барлы пндерді жйеленген аннотацияланан тізбесі;
8) тадау компоненті – жоары оу орны сынатын, пререквизиттері мен постреквизиттерін есепке ала отырып кез келген академиялы кезеде студенттерді здері тадай алатын оу пндеріні жне тиісті кредиттерді (немесе академиялы сааттарды) е аз клеміні тізбесі;
9) зыреттер – студенттерді оыту процесі кезінде алан білімін, іскерлігін жне дадысын ксіптік ызметте практикалы трыдан олдана білу абілеті;
10) міндетті компонент – лгілік оу жоспарында белгіленген жне білім беру бадарламасы бойынша студенттер міндетті трде оитын оу пндеріні жне тиісті кредиттерді е аз клеміні тізбесі;
11) оу жмыс жоспары (бдан рі – ОЖЖ) – маманды бойынша лгілік оу жоспары мен студенттерді жеке оу жоспарлары негізінде білім беру йымы дербес зірлейтін оу жаты;
12) лгілік оу бадарламасы (бдан рі – ОБ) – оу мазмнын, клемін, сынылатын дебиетті анытайтын жне білім беру саласындаы укілетті орган бекітетін мамандыты лгілік оу жоспарыны міндетті компонентіндегі пнні оу жаты;
13) лгілік оу жоспары (бдан рі – ОЖ) – азастан Республикасыны жоары жне жоары оу орнынан кейінгі білім мамандытарыны жіктеуіші мен осы стандарт негізінде зірленетін, міндетті компонент пндеріні тізбесі мен кредиттерді е аз клемін жне практиканы, орытынды аттестаттауды барлы трлерін крсете отырып, пндер циклі бойынша білім беру бадарламасыны рылымы мен клемін регламенттейтін, білім беру саласындаы укілетті орган бекітетін оу жаты;
14) жоары оу орны компоненті (бдан рі – ЖК) – мамандытарды білім беру бадарламасы шеберінде игеру шін АОО дербес айындайтын оу пндері мен кредиттерді тиісті клемдеріні тізбесі;
15) ксіптік зыреттер – ы орау органдары жйесінде жне тиісті лауазымда ксіби ызметті тиімді жзеге асыру шін ажетті білімдер, шеберліктер мен дадылар;
16) біліктілік сипаттамалары – азастан Республикасы ораныс министрлігіні жйесінде жне тиісті лауазымда ксіби ызметті тиімді жзеге асыру шін ажетті білімдер, шеберліктер мен дадылар;
17) біліктілік талаптары – лтты ауіпсіздік органдарыны жйесінде жне тиісті лауазымда ксіби ызметті тиімді жзеге асыру шін ажетті білімдер, шеберліктер мен дадылар.
2. азастан Республикасыны жоары оу орындары (бдан рі – жоары оу орны) жоары білімді мамандар (бакалаврлар мен дипломы бар мамандар) даярлауды:
1) осы стандарта жне жоары білім мамандытарыны лгілік оу жоспарларына;
2) азастан Республикасыны жоары жне жоары оу орнынан кейінгі білім мамандытарыны жіктеуішіне;
3) академиялы кнтізбеге;
4) студенттерді жеке оу жоспарларына;
5) мамандытарды оу жмыс жоспарларына;
6) пндер бойынша оу бадарламаларына сйкес жзеге асырады.
АОО бакалаврларды даярлауды:
1) АОО-да іске асырылатын білім беру бадарламалары бойынша мамандытар мен біліктіліктер тізбесіне;
2) осы стандарта;
3) мамандытарды лгілік оу жоспарларына;
4) пндер бойынша лгілік жне оу жмыс бадарламаларына;
5) академиялы кнтізбеге сйкес жзеге асырады.
3. Жоары білім беруді мемлекеттік жалпыа міндетті стандарты:
1) жоары білім беруді жне оытуды мазмнын айындайды;
2) білім алушыларды оу жктемесіні е жоары клеміне жне даярлау дегейіне ойылатын талаптарды белгілейді.
4. Стандарт талаптары:
1) мамандытарды лгілік оу жоспарларын;
2) білім беру бадарламаларын;
3) мамандытарды оу жмыс жоспарларын;
4) студенттерді жеке оу жоспарларын;
5) пндер бойынша оу бадарламаларын зірлеу кезінде міндетті.
5. Жоары жне жоары оу орнынан кейінгі мамандытар жіктеуішіне сйкес азаматтар бейіні мамандытар тобында мынадай трде айындалатын жоары білім алады:
1) «Білім» мамандытар тобы бойынша – жоары педагогикалы білім;
2) «Гуманитарлы ылымдар» мамандытар тобы бойынша – жоары гуманитарлы білім;
3) «ы» мамандытар тобы бойынша – жоары за білімі;
4) «нер» мамандытар тобы бойынша – жоары нертану білімі;
5) «леуметтік ылымдар, экономика жне бизнес» мамандытар тобы бойынша – жоары леуметтік-гуманитарлы тиісінше жоары экономикалы білім;
6) «Жаратылыстану ылымдары» мамандытар тобы бойынша – жоары жаратылыстану ылыми білімі;
7) «Техникалы ылымдар жне технологиялар» мамандытар тобы бойынша – жоары техникалы білімі;
8) «Ауылшаруашылы ылымдары» мамандытар тобы бойынша – жоары ауылшаруашылы білімі;
9) «ызмет крсету» мамандытар тобы бойынша – ызмет крсету саласындаы жоары білім;
10) «скери іс жне ауіпсіздік» мамандытар тобы бойынша – скери іс жне ауіпсіздік саласындаы жоары білім;
11) «Денсаулы сатау жне леуметтік амсыздандыру (медицина)» мамандытар тобы бойынша – жоары медициналы білім.
6. Жоары білімні білім беру бадарламаларын ведомстволы баыныстылыына жне меншік нысанына арамастан, бакалавриатты жне жоары арнаулы білімні тиісті мамандытары бойынша білім беру ызметін жргізуге ы беретін лицензиясы бар жоары оу орындары іске асырады.
7. «Білім алушыларды даярлы дегейіне ойылатын талаптар» деген блімде оытудан ктілетін нтижелер Дублин дескрипторларыны бірінші дегейі (бакалавриат) негізінде аныталады жне зыреттілік арылы крінеді. Оыту нтижелері бадарламаны барлы дегейінде, сондай-а жеке пн модуліні дегейінде сипатталады.
Бірінші дегейдегі дескрипторлар:
1) зерттеп отыран саладаы алдыы атарлы білім элементтерін оса аланда, осы сала бойынша білімі мен тсінігін крсете білу;
2) осы білімі мен тсінігін ксіби дегейде олдана білу;
3) дйектемелер растыру жне зерттеп отыран саладаы проблемаларды шешу;
4) леуметтік, этикалы жне ылыми кзарастарды ескере отырып, пайымдаулар жасауа ажетті апарат жинауды жне интерпретациялауды жзеге асыру;
5) апаратты, идеяларды, проблемаларды жне шешімдерді мамандара да, маман еместерге де жеткізе білу абілеттеріні болуын кздейді.
8. «Білім беру мазмнына ойылатын талаптар» деген блімде жоары білімні масаты мен ндылыы, білім беру оу бадарламаларын мегеруді нормативтік мерзімдері, типіне, тріне жне меншік нысанына, сондай-а оыту тіліне арамастан,жоары оу орындарында білім алушыларды міндетті мегеруі тиіс мазмн клемі крсетілген.
9. «Оу жктемесіні е жоары клеміне ойылатын талаптар» деген блімде студентті оу жктемесіні клемі оны оу жылы ішінде р пн немесе оу жмысыны трі бойынша игеретін кредиттерімен лшенеді.
10. Осы стандарт білім алушыларды даярлау дегейіне жне жоары оу орындарыны білім беру ызметіне ойылатын міндетті талаптар негізінде жоары білімді сынуды кздейді.

2. Білім алушыларды даярлау дегейіне ойылатын талаптар

11. Жоары білім беру тиісті маманды бойынша «бакалавр» дрежесін жне біліктілік бере отырып, кадрлар даярлауа баытталан.
АОО-да жоары білім беру тиісті маманды бойынша «бакалавр» дрежесін жне/немесе біліктілік бере отырып, кадрлар даярлауа баытталан.
12. Жоары оу орны бітірушісіні негізгі зыреттері жалпы білімділікке, леуметтік-этикалы зыреттерге, экономикалы жне йымдастыру-басару зыреттеріне, ксіби зыреттерге ойылатын талаптар негізінде алыптасады.
АОО-да оыту нтижелері ксіби зыретке (біліктілік сипаттамаларына, біліктілік талаптарына) сйкес бітіруші зыретіні моделіне сйкес келуі тиіс.
13. Жалпы білім беретін пндер (бдан рі – ЖБП) циклі міндетті компонент пндерінен трады жне тадау компоненттерін де амтуы ммкін. Базалы пндер (бдан рі – БП) жне бейіндеуші пндер циклдері міндетті компонент жне тадау бойынша компонент пндерін амтиды.
АОО-да ЖБП, БП, бейіндеуші пндер циклдері міндетті жне жоары оу орны компоненті пндерінен трады.
14. Міндетті компонент пндеріні тізбесі лгілік оу жоспарымен айындалады. Міндетті компонент пндеріні клемін азайтуа жол берілмейді. Бл ретте техникалы жне ксіптік, орта білімнен кейінгі немесе жоары білім базасында жеделдетілген оыту мерзімінде ысартылан білім беру бадарламалары шін рсат беріледі.
15. Тадау компоненті наты ірді леуметтік-экономикалы даму ерекшелігі мен ебек нарыыны сранысын, наты жоары оу орнында алыптасан ылыми мектепті, сондай-а білім алушыны жеке ызыушылыын ескереді.
Тадау компоненті пндеріні тізбесін жоары оу орны зі анытайды.
АОО-да жоары оу орны компоненті ксіби зыреттерге (біліктілік сипаттамаларына, біліктілік талаптарына) ойылатын АОО талаптарыны ерекшелігін, наты АОО-да алыптасан ылыми мектептерді ескереді.
16. ЖБП цикліні клемі лгілік оу жоспарындаы пндерді жалпы клемінен кемінде 20 %-дан аспайды немесе 28 кредитті райды. Оларды 21 кредиті міндетті компонент пндеріне тиесілі: азастанны азіргі заман тарихы, философия, аза (орыс) тілі, шетел тілі, апаратты-коммуникациялы технологиялар.
Тадау компоненті лгілік оу жоспарындаы пндерді жалпы клемінен кемінде 9 кредитті райды. Мамандытара байланысты жоары оу орындары з бетінше мына пндерді осады: экология жне траты даму, саясаттану, леуметтану, экономика негіздері, ы негіздері, тіршілік ауіпсіздігі негіздері, мдениеттану, зін-зі тану, психология.
Бл ретте жоары оу орындары аталан пндер бойынша интеграцияланан бадарламалар зірлей алады.
Тадау компонентіндегі пндер білім алушыларды бойында лтты бірегейлік зыреттіліктерін алыптастыруа жне «Мгілік ел» жалпылтты идеясын, жалпы мдени дниетанымды, оамды атынастарда леуметтенуді, сондай-а апаратты-коммуникативтік, креативті жне инновациялы дадыларды дамытуа баытталуы ажет.
АОО-да ЖБП цикліні клемі лгілік оу жоспарындаы пндерді жалпы клемінен 20 %-дан аспайды немесе 27 кредитті райды. Оларды кемінде 18 кредиті міндетті компонент пндеріне жне жоары оу орны компонентіне кемінде 9 кредит тиесілі: азастанны азіргі заман тарихы, философия, аза (орыс) тілі, шетел тілі.
17. БП цикліндегі пндер клемі лгілік оу жоспарындаы пндерді жалпы клеміні 55 %-ын немесе 69 кредитті райды, оны ішінде 20 кредит міндетті компонент пндеріне жне 49 кредит тадау компоненті пндеріне тиесілі.
Бл ретте тадау компоненті кафедраларды, жмыс берушілерді жне білім алушыларды сыныстары бойынша алыптастырылады.
АОО-да БП циклі пндеріні клемі лгілік оу жоспарындаы пндерді жалпы клеміні 55%-нан аспайды жне кемінде 70 кредитті райды, оларды ішінде кемінде 20 кредит міндетті компонент пндеріне жне кемінде 50 кредит жоары оу орны компонентіне тиесілі.
18. АОО-ларды оспаанда, БП цикліндегі міндетті компонентке рбіреуі кемінде 2 кредит клемінде «Ксіби аза (орыс) тілі» жне «Ксіби баытталан шет тілі» пндері енгізіледі.
Крсетілген пндер бірлесіп тілдік жне тиісті маманды бойынша бейінді кафедралара жктеледі.
19. Бейіндеуші пндер цикліндегі пндер клемі лгілік оу жоспарындаы пндерді жалпы клеміні 25%-ын немесе 32 кредитті райды, оны ішінде 5 кредит міндетті компонент пндеріне жне 27 кредит тадау компоненті пндеріне беріледі.
АОО-да БП циклі пндеріні клемі лгілік оу жоспарындаы пндерді жалпы клеміні кемінде 25%-ын немесе кемінде 32 кредитті райды, оларды ішінде кемінде 5 кредит міндетті компонент пндеріне жне кемінде 27 кредит жоары оу орны компонентіне беріледі.
20. Оытуды осымша трлері міндетті компоненттен жне тадау компонентінен трады.
Міндетті компонентті жалпы клемі кемінде 14 кредитті райды жне клемі 8 кредит «Дене шынытыру» пнінен жне кемінде 6 кредит ксіби практикадан трады.
Тадау компонентіні клемін білім алушылар мен жмыс берушілерді сыныстары бойынша жоары оу орны з бетінше анытайды.
АОО-да оытуды осымша трлері міндетті компоненттен жне жоары оу орны компонентінен трады. Міндетті компонент клемі кемінде 14 кредитті райды жне кемінде 8 кредит клеміндегі «дене шынытыру» пнін жне кемінде 6 кредит ксіби практиканы амтиды. Жоары оу орны компонентіне скери таылымдама жне/немесе баса да осымша оыту трлері енгізіледі. «Дене шынытыру» пнін ОЖЖ-даы базалы пндер цикліне енгізуге жол беріледі.
21. Оытуды осымша трлеріні міндетті компонентін мегеру мемлекеттік білім беру тапсырысы шегінде амтамасыз етіледі.
22. «нер», «скери іс жне ауіпсіздік», «Ветеринария», «Денсаулы сатау жне леуметтік амсыздандыру (медицина)» топтары бойынша жекелеген мамандытарды ерекшеліктерін ескере отырып, осы стандартты 79-тармаына сйкес білім беру процесіні аяталандыыны негізгі лшемшарты білім алушыларды теориялы оуды 129-дан астам кредитін мегеруі болуы ммкін.
23. Жоары білімні білім беру бадарламасыны рылымы осы стандарта 1-осымшаа сйкес келтірілген.
АОО-да жоары білімні білім беру бадарламасыны рылымы осы стандарта 2-осымшаа сйкес келтірілген.
24. Білім беру ызметін йымдастыру оу процесін, білім беру мазмнын жоспарлау, оу сабатарын жргізу тсілдерін, студентті зіндік жмысын, оларды оу жетістіктерін орытынды баылау нысандарын тадау арылы жзеге асырылады.
25. ш тілде білім беру бадарламасын енгізген жоары оу орындары білім беру ызметін жоспарлау мен йымдастыруды ш тілде: оыту тілінде, екінші тілде жне аылшын тілінде жзеге асырады.
Бл ретте оу пндеріні 50 %-ын оыту (аза немесе орыс) тілінде, 20 %-ын екінші тілде (сйкесінше орыс немесе аза), 30 %-ын аылшын тілінде оыту кзделуде.
ш тілде білім беру бадарламасын енгізген АОО-лар оытуды ш тілде жзеге асырады: аза, орыс жне аылшын тілдері. Екі тілде білім беру бадарламасын енгізген АОО-лар оытуды екі тілде жзеге асырады: аза жне орыс тілдері. Бл ретте ртрлі тілдерде оытылатын пндерді пайызды араатынасын АОО айындайды.
26. Дуальді оыту элементтерін енгізген жоары оу орындары білім беру ызметін жоспарлау мен йымдастыруды теориялы оыту мен ндірістегі практикалы дайындыты йлестіру негізінде жзеге асырады.
Бл ретте пнні оу материалыны 40 %-ына дейіні тікелей ндірісте (технологиялы процесс, шыармашылы ызмет процесі, аржы-экономикалы процестер, психологиялы-педагогикалы процесс жне т.б.) мегерілуі тиіс екені кзделген.

3. Білім беру мазмнына ойылатын талаптар

27. Жоары білімні масаты белгілі бір маманды бойынша дербес жмыс жасау шін жоары білімі бар мамандарды сапасына ойылатын заманауи талаптара сай келетін білікті, бсекеге абілетті кадрлар даярлауды амтамасыз ету болып табылады.
28. Ксіби зыреттер АОО-ны оспаанда, жоары білімні рбір мамандыы бойынша ксіптік стандарттар негізінде жмыс берушілерді талаптары мен оамны леуметтік сранысын ескере отырып зірленеді.
29. Жоары білім беру мазмнында айындалан негізгі ндылытар:
1) азастанды патриотизм мен азаматты жауапкершілік;
2) рмет;
3) ынтыматасты;
4) ашыты.
30. Жалпы білімділікке ойылатын талаптар:
1) ойлау мдениеті жоары жне дниетанымы ке жоары білімді тланы алыптасуына ыпал ететін жаратылыстану ылымдары (леуметтік, гуманитарлы, экономикалы) пндері саласында базалы біліміні болуы;
2) заманауи техниканы олдану дадысыны болуы, ксіби ызмет саласында апаратты технологияларды олдана білуі;
3) кнделікті ксіптік ызметке жне магистратурада білім алуды жаластыруа ажетті жаа білімді мегеру дадысыны болуы.
31. леуметтік-этикалы зыреттерге ойылатын талаптар:
1) оамды пікірге, дстрге, салта, оамды нормалара негізделетін леуметтік-этикалы ндылытарды білу жне зіні ксіптік ызметінде олара сйену;
2) іскерлік этика нормаларын сатау, мінез-лыты этикалы жне ыты нормаларын игеру;
3) азастан халыны дстрі мен мдениетін білу;
4) лемні баса халытарыны дстрі мен мдениетіне толерантты болу;
5) азастанны ыты жйесі мен занамасыны негіздерін білу;
6) ылым жне ылыми ойлау туралы жалпы тсінігіні болуы;
7) оамны леуметтік даму рдістерін білу;
8) трлі леуметтік жадайларда саналы трде дрыс баыт стана білу;
9) командада жмыс істеуге абілетті болу, зіні кзарасын деппен длелдей алу, жаа шешімдер сына білу;
10) орта келісімге келе білу, з пікірін жым пікірімен штастыра білу;
11) ксіби жне тлалы трыдан суге мтылу.
32. Экономикалы жне йымдастыру-басару зыреттеріне ойылатын талаптар:
1) экономикалы білім негіздерін мегеру, менеджмент, маркетинг, аржы жне т.с.с. жнінде ылыми тсінігіні болуы;
2) экономиканы мемлекеттік реттеу масаттары мен дістерін, экономикадаы мемлекеттік секторды рлін білу жне тсіну.
33. згерістер мен белгісіздіктер серпініні суі жадайында леуметтік, экономикалы, ксіби рлдерді ауысуына, географиялы жне леуметтік тырлыа байланысты дайындыа ойылатын талаптар:
1) заманауи апаратты аынды бадарлай білу жне лемдік экономикадаы серпінді трде згеріп отыратын былыстар мен процестерге бейімделе білу;
2) ксіптік ызметке байланысты трлі жадайларда икемді жне тыр болу;
3) белгісіздіктер мен ауіп-атер жадайында экономикалы жне йымдастыру сипатында шешімдер абылдау дадыларыны болуы.
34. Жоары білім мамандытары шеберінде жоары оу орны лтты біліктілік шеберіне, ксіптік стандарттара сйкес жне Дублин дескрипторларымен жне Еуропалы біліктілік шеберімен келісілген ртрлі білім беру бадарламаларын з бетінше зірлейді.
Білім беру бадарламалары оытуды нтижесіне бадарлануы тиіс.
35. Білім беру мазмныны рылымы білім беруді есептеу-лшем ралдары: оу жоспарлары мен бадарламаларына, оу жктемесіні клеміне, академиялы кезедерді затыына, академиялы саба трлеріне, оу материалыны клеміне ойылатын талаптара сйкес айындалады.
36. Білім беру ызметін жоспарлау мен йымдастыру оу жоспарларыны негізінде жзеге асырылады.
Оу жоспарлары лгілік (ОЖ), жеке (ЖОЖ) жне жмысты (ОЖЖ) болып блінеді.
АОО-да оу жоспарлары лгілік (ОЖ) жне жмыс (ЖОЖ) болып блінеді.
37. ОЖ осы стандарт негізінде жоары білімні наты мамандытары бойынша зірленеді жне оны білім беру саласындаы укілетті орган бекітеді.
ОЖ-да міндетті компонентті рбір оу пніні ебекті ажетсінуін жне рбір оу ызметіні трі (практика, мемлекеттік емтихандар, дипломды жмысты жазу жне орау) кредитпен айындалады, ал оу пндеріні р циклі бойынша тадау компоненті кредиттерді жалпы санымен крсетіледі.
АОО-да ОЖ-ны білім беру саласындаы укілетті органмен келісу бойынша тиісті мемлекеттік органны басшысы бекітеді. ОЖ-да міндетті компонентті рбір оу пніні ебекті ажетсінуі жне оу ызметіні рбір трі (практикалар, мемлекеттік емтихандар, диплом жмысын жазу жне орау) кредитпен айындалады, ал оу пніні рбір циклі бойынша жоары оу орны компоненті кредиттерді жалпы санымен крсетіледі.
38. АОО-ны оспаанда,ОЖ-а осымша жыл сайын жоары оу орны тадау компонентіндегі барлы пндерді жйеленген, аннотацияланан тізбесі болып табылатын элективті пндер каталогын (ЭПК) зірлейді.
ЭПК-де р оу пніні пререквизиттері мен постреквизиттері крсетіледі. ЭПК студенттерге элективті оу пндерін баламалы тадау ммкіндігін амтамасыз етуі тиіс.
39. Маманды бойынша ОЖ мен ЭПК негізінде студент эдвайзерді кмегімен ЖОЖ рады. АОО-ларды оспаанда, ЖОЖ рбір студентті жеке білім алу траекториясын айындайды.
ЖОЖ-а ОЖ-дан міндетті компонент пндері жне оу ызметіні трлері (практикалар, мемлекеттік емтихан, дипломды жмысты (жобаны) жазу жне орау) жне ЭПК-дан тадау компоненті пндері кіреді.
40. АОО-ны оспаанда,ОЖЖ оу жылына мамандытарды ОЖ-ы мен студенттерді ЖОЖ-ы негізінде зірленеді жне оны ылыми кеесті шешімі негізінде білім беру йымыны басшысы бекітеді.
АОО-ларда ЖОЖ оу жылына мамандытарды ОЖ-ы негізінде зірленеді.
ОЖЖ-да оу жылында оытылатын пндер тізбесі жне оларды кредитпен санаандаы ебекті ажетсінуі, оытылу реті, оу сабатарыны трлері мен баылау нысандары, сондай-а оу ызметіні баса да трлері (практикалар, мемлекеттік емтихандар, дипломды жмысты (жобаны) жазу жне орау) айындалады.
41. ЭПК, ЖОЖ жне ОЖЖ-ны нысанын, рылымын, зірлеу жне бекіту тртібін жоары оу орны зі айындайды.
АОО-ларда ОЖЖ зірлеу жне бекіту нысанын, рылымын, тртібін АОО белгілейді.
42. Барлы оу пндеріні мазмны лгілік жне оу жмыс бадарламаларымен (силлабус) айындалады.
43. лгілік оу бадарламалары (ОБ) міндетті компонент пндері бойынша зірленеді жне оларды білім беру саласындаы укілетті орган бекітеді.
АОО-ларда ОЖ-ны тиісті мемлекеттік органдарды басшылары бекітеді.
44. Оу жмыс бадарламалары (силлабустар) оу жоспарыны барлы пндері бойынша зірленеді жне оларды жоары оу орны дербес бекітеді. Бл ретте оларды міндетті компонент пндері бойынша зірлеу ОБ негізінде жзеге асырылады. Оу жмыс бадарламаларыны (силлабустарды) нысанын, рылымын, зірлеу жне бекіту тртібін жоары оу орны зі айындайды.
45. Міндетті минимум мен жоары оу орны сынатын оу жктемесіні клемі шеберінде алынан білім дегейі баылауды ртрлі трлері арылы амтамасыз етіледі.
46. Студенттерді оу жетістіктерін баылауды жне оларды оу пндері немесе модульдер бойынша білімін баалауды оу процесіні межелік кезедерінде (р академиялы кезе мен оу жылы аяталан кезде) Тіркеу (блім, сектор) кесесі йымдастырады жне баылау мен баалау оытуды орытынды нтижесіне баытталуы тиіс.
47. Тіркеу кесесі білім алушыларды оу жетістіктеріні тарихын есепке алады, ол студенттерді белгіленген лгідегі транскриптінде крсетіледі.
Транскрипт білім алушыа білім алуды кез келген кезеінде оны жазбаша тініші негізінде беріледі.
48. Бітірушілерді білімін, іскерлігін, дадысын жне зыреттерін баылау оларды орытынды аттестаттау кезінде жзеге асырылады.
49. Жоары оу орны бітірушілерін орытынды аттестаттау академиялы кнтізбеде жне мамандытарды оу жоспарларында кзделген мерзімде ткізіледі.
50. орытынды аттестаттауды масаты бітірушіні теориялы дегейін, алыптасан ксіби зыреттерін, ксіптік мселелерді шешуге дайындыын жне оны дайындыыны білім беру бадарламасы мен ксіптік стандарттарды талаптарына сйкестігін баалау болып табылады.
51. орытынды аттестаттау маманды бойынша мемлекеттік емтихан тапсыру жне дипломды жмысты (жобаны) орау трінде немесе маманды бойынша жне осымша екі бейіндеуші пн бойынша мемлекеттік емтихан тапсыру трінде жзеге асырылады.
Дипломды жмысты (жобаны) орау дипломды жмысты (жобаны) жазудан жне орау рсімінен трады. Бл ретте дипломды жмыс (жоба) бітірушіні талдау жне зерттеу абілеттерін анытау жне баалау масатын кздейді.
АОО-ларда орытынды аттестаттау маманды бойынша кешенді мемлекеттік емтихан тапсыру жне дипломды жмысты (жобаны) орау трінде немесе маманды бойынша жне осымша екі базалы жне/немесе бейіндеуші пндер бойынша мемлекеттік емтихан тапсыру трінде жргізіледі.
Дипломды жмысты (жобаны) орау дипломды жмысты (жобаны) жазудан жне орау рсімінен трады. Бл ретте дипломды жмысты (жобаны) масаты – бітірушіні талдау жне зерттеу абілеттіліктерін анытау жне баалау.
52. Жоары оу орны білім алушыларды теориялы дайындыыны, оу жетістіктеріні дегейін, оу нтижелерін жне зерттеу-талдау абілеттерін ескере отырып, оларды орытынды аттестаттау нысанын дербес айындайды: маманды бойынша мемлекеттік емтихан тапсыру жне дипломды жмысты (жобаны) орау немесе маманды бойынша жне осымша екі бейіндеуші пн бойынша мемлекеттік емтихан тапсыру.
АОО білім алушыларды мамандытарын, теориялы дайынды дегейлерін, оу жетістіктерін, оыту нтижелерін жне зерттеу-талдау абілеттерін ескере отырып, оларды орытынды аттестаттау нысанын дербес айындайды: маманды бойынша мемлекеттік емтихан тапсыру жне диплом жмысын орау немесе маманды бойынша жне осымша екі базалы жне/немесе бейіндеуші пндер бойынша мемлекеттік емтихан тапсыру.
53. Білім беру мазмнын жоспарлауды, оу процесін йымдастыру жне жргізу тсілін жоары оу орны кредиттік оыту технологиясы негізінде з бетінше жзеге асырады.
АОО оыту технологиясы тиісті укілетті мемлекеттік орган бекіткен скери, арнаулы оу орындарында оу процесiн, оу-дістемелік жне ылыми-дістемелік ызметті йымдастыру жне жзеге асыру аидаларымен жне скери, арнаулы оу орындарында білім беру технологияларын олдана отырып оу процесін йымдастыру аидаларымен айындалады.
54. Оу процесін жоспарлау кезінде жоары оу орны осы стандарта 3-осымшаа (бакалавриат шін) жне 4-осымшаа(жоары арнаулы білім шін), АОО – 5-осымшаа сйкес бакалавриатты білім беру бадарламасыны компоненттерін блу нормаларын басшылыа алады.
55. Білім беру бадарламаларыны рылымы білім беру мазмнын айындайтын оу жмыстарыны трлерінен алыптастырылады.
56. Бакалавриатты білім беру бадарламасы:
1) жалпы білім беретін, базалы жне бейіндеуші пндер циклдерін мегеруден тратын теориялы оытуды;
2) оытуды осымша трлері – ксіптік практиканы трлерін, дене шынытыруды, скери дайындыты жне т.б.;
3) аралы жне орытынды аттестаттауды амтиды.
Бл ретте бакалавриатты білім беру бадарламалары модульді оыту аидаты бойынша рылады.
57. Оу жмысыны ебекті ажетсінуін есепке алу оытылатын материалды клемі бойынша жзеге асырылады жне оытуды наты нтижелеріне ол жеткізуге ажетті студенттер мен оытушыларды ебек шыыныны лшем бірлігі болып табылатын кредиттермен лшенеді.
Кредиттер білім беру бадарламасыны жекелеген пндеріні жне/немесе модульдеріні (элементтеріні) шартты «баасын» крсетеді. Жалпы ебекті ажетсіну ымына лекциялы, практикалы (семинарлы), зертханалы, студиялы сабатар, студенттерді зіндік жмысы, курсты, есептік-графикалы жмыстар (жобалар), ксіптік практиканы, таылымдамаларды барлы трлері, орытынды аттестаттауа дайынды жне одан ту кіреді.
58. Теориялы оытуды жалпы ебекті ажетсінуі оытылатын оу пндеріні тізбесімен аныталады.
59. Оу процесін кредиттік оыту технологиясы бойынша йымдастыру кезінде р оу пніні клемі кредитті бтін санын рауы тиіс. Бл ретте пн, детте, кемінде 3 кредит клемімен бааланады.
Ерекше жадайда пнді 2 кредитпен баалауа жол беріледі.
АОО-ларда рбір пн клемі кредиттерді ттас санын райды жне пндерді 1 кредитке баалауа жол беріледі.
60. Дене шынытыруды, тілдік пндерді оспаанда, рбір оу пні айталанбайтын бір атауа ие болуы тиіс.
АОО-ларда пндерді бірнеше академиялы кезедер ішінде мегеруге жол беріледі.
61. Білім алушылар рбір оу пнін бір академиялы кезеде мегеріп, оны аятаан со емтихан нысанындаы орытынды баылауды тапсырады. Ксіби практиканы барлы трлері, курсты жмыстар (жобалар) бойынша орытынды баылау білім алушыларды оу жмысыны аталан трлерін орау трінде ткізіліп, белгіленген баалар шкаласы бойынша бааланады.
АОО-ларда курсанттар рбір пнді оуды аятааннан кейін емтихан нысанында орытынды баылау тапсырады. Егер пн екі жне одан да кп академиялы кезенен трса, рбір академиялы кезе аяталаннан кейін емтихан нысанында аралы баылау ткізіледі. Ксіби практикаларды, курсты жмыстарды (жобаларды), скери таылымдамаларды барлы трлері орау арылы бааланады.
62. Оу жоспарларыны барлы нысандарында оу жоспарындаы рбір пнге тиісті ріптік жне санды табалар трінде кодты берілуін арастыратын пндерді кодтауды бірыай жйесі олданылады.
63. Жоары оу орындарыны білім беру бадарламалары мен оу жоспарларына олданыстаы занаманы нормаларын іске асыратын пндер міндетті трде кіреді.
64. Бакалавриатта білімді мегеруді нормативтік мерзімі 4 жылды, жоары арнаулы білім беруде (маманды) – 5 жылды райды.
АОО-ларда жоары білімді мегеруді нормативтік мерзімі кемінде 4 жылды райды.
65. Жоары білімні білім беру бадарламасын мегерген жне орытынды аттестаттаудан табысты ткен тлалара осы стандарта 6-осымшаа сйкес тиісті маманды бойынша «бакалавр» дрежесі немесе біліктілік жне осымшасы (транскрипт) бар мемлекеттік лгідегі диплом беріледі.
Жоары оу орны бітірушіге диплома жалпыеуропалы осымша (Diploma Supplement) бере алады.
АОО-ларда жоары білімні білім беру бадарламасы бойынша оуды бітірген адамдара «бакалавр» дрежесі жне/немесе біліктілік жне осымшасы (транскрипт) бар мемлекеттік лгідегі диплом беріледі.
АОО бітірушіге диплома жалпыеуропалы осымша (Diploma Supplement) бере алады.

4. Оу жктемесіні е жоары клеміне ойылатын талаптар

66. Студентті оу жктемесіні клемі оны оу жылы ішінде рбір оу пні немесе оу жмысыны трі бойынша мегеретін кредит санымен лшенеді.
АОО-ларда курсантты зіндік жмысы оытушыны жетекшілігімен, оны ішінде аудиториялы сабатар трінде жргізіледі.
67. ОП-ны оу жктемесін жоспарлау кредитпен немесе аудиториялы оу сабатарыны кестесі бойынша немесе оу жмысыны баса трлері шін жеке бекітілген график бойынша оытушыны студентпен байланыс жмысыны уаытын білдіретін академиялы сааттармен жзеге асырылады.
68. Аудиториялы жмысты бір академиялы сааты 50 минута те. Студиялы, зертханалы, сондай-а дене шынытыру сабатары бдан згеше, онда бір академиялы саат тиісінше студиялы сабатар шін – 75 минута немесе зертханалы сабатар мен дене трбиесі сабатары шін 100 минута те.
Практиканы, студенттерді орытынды аттестаттауды барлы трлері шін бір академиялы саат 50 минута те.
АОО-ларда барлы оу сабатарыны трлеріне, практикаларды жне орытынды аттестаттауларды барлы трлеріне атысты бір академиялы саат кемінде 40 минутты райды.
69. Оу жмысыны клемін жоспарлау кезінде бір кредит:
1) семестр тріндегі академиялы кезе бойында студентті аудиториялы жмысыны;
2) ксіптік практика кезеіндегі студентті оытушымен жмысыны;
3) студентті дипломды жмысты (жобаны) жазу жне орау бойынша жмысыны;
4) студентті маманды бойынша мемлекеттік емтихана дайынды пен оны тапсыру бойынша жмысыны 15 академиялы саатына те екенін ескеру ажет.
70. Студентті оу жктемесі академиялы сааттарды затыымен жне оу жмыстарыны трлері шін академиялы саатпен ілесе жретін оу сааттарыны клемдерімен (50 минутты байланыс сааттары) аныталады.
Аудиториялы жмысты бір академиялы сааты 40, 50, 75 немесе
100 минута те болуы ммкін. Студентті аудиториялы жмысыны академиялы сааттары тиісті СЖ сааттарыны санымен толыады, осылайша бір кредитке студентті семестр тріндегі академиялы кезеіні бір аптасындаы жиынты оу жктемесі 3 саата те болады.
Дрістермен практикалы (семинар) сабатар кезіндегі студентті оытушымен жмысыны байланыс сааттары жиынтыында р байланыс сааты 2 саат СЖ-бен амтамасыз етіледі.
Дене шынытыру сабатары осымша СЖ сааттарымен амтылмайды.
Практиканы рбір академиялы сааты (оу практикасынан баса) студентті осымша жмысыны тиісті оу сааттарымен толытырылады: педагогикалы практика шін – 1 саат, ндірістік практика шін – 4 саат.
орытынды аттестаттауды р академиялы сааты дипломды жмысты (жобаны) жазу жне орау бойынша студентті оытушымен байланыс жмысыны немесе мемлекеттік емтихана дайынды жне оны тапсыру бойынша студентті оытушымен жмысыны бір сааты (50 минут) болып табылады. Студентті орытынды аттестаттауды рбір академиялы сааты 6 саатты СЖ-бен амтамасыз етіледі.
71. Оу жылы академиялы кезедерден, аралы аттестаттау кезеінен, практикалардан, таылымдамалармен каникулдан трады. Соы курста оу жылына орытынды аттестаттау кезеі осылады.
72. Оу жылыны жалпы затыы 36 аптадан кем болмауы тиіс.
73. АОО-ны оспаанда, академиялы кезе затыы 15 апта болатын семестрден, немесе затыы 10 апта болатын триместрден, немесе затыы 7-8 апта болатын тосаннан трады.
Жоары оу орны академиялы кезені нысанын жне оан оса оны йымдастыруды біріктірілген нысанын да дербес анытайды.
74. рбір академиялы кезе затыы 1 аптадан кем болмайтын студенттерді аралы аттестаттау кезеімен аяталады.
75. Аралы аттестаттау кезеінде барлы оытылан пндер бойынша орытынды баылау жргізіліп, аымдаы лгерім баалары (аымдаы жне межелік баылаулар нтижелері бойынша орташа арифметикалы баалар) ескеріле отырып, пндер бойынша орытынды баалар шыарылады.
Пн бойынша орытынды баада аымдаы лгерім баасыны лесі 60 %-дан, ал орытынды баылау баасыны лесі 30 %-дан кем болмауы тиіс.
АОО-ларда пн бойынша орытынды баада аымдаы лгерімді баалау лесі кемінде 60 %-ды, ал орытынды баылауды баалау лесі кемінде 40 %-ды рауы тиіс.
76. Бітіруші курсты оспаанда, студенттерге оу жылы ішінде кемінде екі рет жалпы затыы кемінде 7 аптаны райтын каникул беріледі.
АОО-ларда курсанттара каникулдар бітіруші курсты оспаанда, оу жылыны ішінде кемінде 2 рет беріледі, оны жалпы затыы кемінде 6 аптаны рауы тиіс.
77. Ксіптік практика жоары білім беруді ксіптік оу бадарламасыны міндетті компоненті болып табылады. Ол оу, педагогикалы, ндірістік, дипломалды жне т.б. болып блінеді.
Практикаларды затыы студентті практика кезіндегі 30 саата те апта бойы (5 кндік жмыс аптасы кезінде кніне 6 саат) нормативті жмысын есепке ала отырып, аптамен аныталады. Апта санын шыару шін практиканы кредитпен есептелген клемі тиісті практика тріні оу саатымен есептелген ебек ажетсінуіне кбейтіледі жне студентті апта бойы жмысыны затыына, яни 30 саата блінеді.
Практиканы 1 кредитіні ебекті ажетсінуі оу практикасы шін 15 саатты (50 минуттан), педагогикалы практика шін 30 саатты (50 минуттан), ндірістік практика шін 75 саатты (50 минуттан) райды. 1 кредитке келетін практиканы затыы аптамен есептегенде оу практикасы шін 0,5 аптаны, педагогикалы практика шін 1 аптаны, ндірістік практика, таылымдамалар шін 2,5 аптаны райды.
78. Студенттерді орытынды аттестаттауды аптамен жоспарлау 54 саата те студентті апта бойы жмысыны нормативті уаытына (6 кндік жмыс аптасы кезінде СЖ-ді оса есептегенде кніне 9 саат) арай аныталады.
орытынды аттестаттауды 1 кредиті 105 (15х7) саата те, яни 2 апта. Оларды ішінде 15 сааты студент пен оытушыны байланыстаы жмысына, ал 90 сааты СЖ-ге арналады.
Маманды бойынша мемлекеттік емтихана дайындалуа жне оны тапсыруа 1 кредит, яни 2 апта блінеді.
Дипломды жмысты (жобаны) жазуа жне орауа 2 кредит, яни тиісінше 4 апта блінеді. Бл ретте 2 кредитке дипломды жмысты (жобаны) ресімдеу мен орау кіреді. Дипломды жмысты (жобаны) орындау процесіні зі алдын ала ксіптік практика барысында жне теориялы оытуды соы кезеінде жзеге асырылады.
79. Білім алушыларды (бітіруші курсты оспаанда) осымша оу ажеттіліктерін анааттандыру шін, оу жоспарларындаы академиялы арызды немесе айырмашылыты жою шін, игерген кредиттерін з жоары оу орнында міндетті трде айта тапсыра отырып баса жоары оу орнында оу пндерін оып-йрену, лгерімні орташа балын (GPA) ктеру шін, екі дипломды білім беру шеберінде аралас мамандыты мегеру шін затыы кемінде 6 апта жазы семестр енгізілуі ммкін.
Бл ретте академиялы арызды немесе оу жоспарларындаы айырмашылыты жою жне осымша оу аылы негізде жзеге асырылады.
АОО-ларда (бітіруші курсты оспаанда) курсанттарды осымша оуа ажеттіліктерін анааттандыру, академиялы арыздарын немесе оу жоспарларындаы айырмашылытарды жою, оу пндерін баса жоары оу орнында оу, лгерімні орташа балын жоарылату шін затыы кемінде 4 апта жазы семестр енгізілуі ммкін.
80. Бакалавриат бадарламалары бойынша оуды аяталуыны негізгі лшемшарты білім алушыны теориялы оу бойынша кемінде 129 кредитін, сондай-а практиканы кемінде 6 кредитін игеруі болып табылады.
Жекелеген мамандытарды ерекшеліктеріне арай (жоары арнаулы білім беру бадарламаларын оса аланда) білім беру процесіні аяталандыыны негізгі лшемшарты ретінде студентті:
1) «нер» тобы бойынша – теориялы оуды 160-180 кредитіне дейін;
2) «скери іс жне ауіпсіздік» тобы бойынша – теориялы оуды 170-190 кредитіне дейін;
3) «Ветеринария» тобы бойынша – теориялы оуды 160 кредитіне дейін;
4) «Денсаулы сатау жне леуметтік амсыздандыру (медицина)» тобы бойынша – теориялы оуды 190-224 кредитіне дейін игеруі болып табылады.
Бл ретте жоары оу орны іске асырылатын білім беру бадарламаларыны ерекшеліктеріне арай игеруге ажетті кредиттер клемін арттыра алады.
Бакалавриатты білім беру бадарламасын мерзімінен брын мегеріп, оан ойылатын талаптарды орындаан жадайда, студентке оу мерзіміне арамастан «бакалавр» дрежесі беріледі.
81. Техникалы жне ксіптік немесе орта білімнен кейінгі немесе жоары білім негізінде жылдамдатылан оу мерзіміндегі ысартылан білім беру бадарламалары бойынша оуа тскен білім алушылар шін кредиттер саны мен білім беру бадарламасыны ажетті клемін жоары оу орны білім туралы жат иегеріні алдыы білім дегейіні бейінін, негізгі жне ксіби зыреттерін ескере отырып дербес анытайды.
82. Техникалы жне ксіптік немесе орта білімнен кейінгі немесе жоары білім базасында жылдамдатылан оу мерзіміндегі ысартылан білім беру бадарламалары бойынша білім алушы:
1) жоары оу орны есептеп, транскриптіне міндетті трде енгізетін алдыы білімде мегерген пререквизиттеріне арай зіні жеке оу жоспарын растырады;
2) тиісті маманды бойынша, біра алдыы білім дегейін ескере отырып, олданыстаы білім беру бадарламасы негізінде жоары оу орны дербес анытайтын жеке оу мерзіміне жне білім беру бадарламасыны клеміне ие болады.
83. Семестр трінде йымдастырылан бір академиялы кезе ішінде кндізгі оыту нысанында білім алушы 18-21 кредитті мегереді. Сырттай немесе кешкі оыту нысаныны білім алушысына жоары оу орны е аз кредит клемін белгілейді, бл ретте тиісінше оны оу мерзімі кбейеді. Сырттай оу нысаны техникалы, ксіптік, орта білімнен кейінгі жне жоары білім беру негізінде ана жзеге асырылады.
АОО-ларда семестр трінде йымдастырылан бір академиялы кезе ішінде кндізгі оу нысаныны курсанты бітіруші курсты оспаанда, кемінде 18 кредитті мегереді. Кешкі немесе сырттай оу нысанындаы білім алушыа АОО кредиттерді аз санын белгілейді, бл ретте оны оу мерзімі тиісінше кбейеді.
84. Жоары оу орны білім беру ызметін тиісті материалды-техникалы базамен, білікті профессорлы-оытушылы раммен, кітапхана орымен, Интернетке жне баса да апаратты ресурстара ол жеткізумен, аладан тыс жерлерден келген студенттерді жатаханамен жне студенттерді олдауды баса да ызметтерімен амтамасыз етеді.
85. Жоары оу орныны материалды-техникалы базасы олданыстаы санитариялы аидалара сйкес болуы тиіс.
86. Жоары оу орны рбір студентті мамандыыны бейініне сйкес ксіптік практикалар базасымен амтамасыз етеді.
87. Жоары оу орныны кадрлы рамына ойылатын талаптар білім беру ызметін лицензиялау кезінде ойылатын біліктілік талаптарымен айындалан.
Жоары оу орныны оытушысы оу жоспарлары мен оу бадарламаларыны талаптарын сатай отырып, оу сабатарын йымдастыру мен ткізуді тсілдері мен нысандарын еркін тадауа ылы.
88. Апаратты жне оу-дістемелік амтамасыз етуге ойылатын талаптар:
Жоары білімні білім беру бадарламаларын іске асыру рбір студентті апаратты ресурстар мен кітапхана орына еркін ол жеткізуі, барлы модульдер, пндер, оу жмысыны барлы трлері – практикумдар, курсты жне дипломды жобалау, ксіптік практика, студентті зіндік жмысы бойынша дістемелік ралдар мен сынымдарды, сондай-а крнекі ралдар мен аудио- жне бейнематериалдарды болуы арылы амтамасыз етіледі.
Жоары оу орны студенттерді электронды кітапханаларда орналастырылан халыаралы дереккздерін оса аланда оу, ылыми, апаратты базалара ол жеткізуін амтамасыз етеді.
89. Білім алушыларды зерттеу ызметіне ойылатын талаптар.
Студенттерді зерттеу жмыстары оу процесіні жаласы жне тередетілуі болып табылады жне тікелей кафедраларда, зертханаларда, ылыми, конструкторлы жне жоары оу орындарыны жобалы блімшелерінде, студенттерді ылыми-техникалы бірлестіктерінде (конструкторлы жне зге де бюролар, орталытар, ылыми-зерттеу институттары жне т.б.) йымдастырылады.

Жоары білім беруді мемлекеттік
жалпыа міндетті стандартына
1-осымша

Жоары білімні білім беру бадарламасыны рылымы