Иiлгiш магниттiк дисктегi жинатаыштар.

Жедел жад.

Жедел жад (ЖЕС, аылш. RAM – Random Access memory – ерiктi жету жады) – бл процессормен тiкелей байланысты жне программалар дейтiн млiметтердi жазу, оу жне сатауа арналан аса лкен емес клемдi жылдам сатау рылысы.

Жедел жад млiметтер мен программаларды уаытша ана сатау шiн оданылады, йткенi машинаны шiрген кезде ЖЕС-даы барлы млiметтер жоалып кетедi.

ЖЕС-ны клемi детте 32-512 Мбайт, ал азiргi кезде программалы амтаманы тиiмдi жмысы шiн кем дегенде 256 Мбайт ЖЕС болуы керек.

детте ЖЕС DRAM (Dynamic RAM – динамикалы ЖЕС) жадыны интегралды микросхемаларынан орындалады. DRAM микросхемалары жадты баса трлерiнен баяулау жмыс iстейдi, бiра баасы арзандау болады.

DRAM-даы рбiр апаратты бит жартылай ткiзгiш кристалл рылымында жасалан кiшкентай конденсаторды электрлiк заряды трiнде саталады. Аып кету салдарынан бндай конденсаторлар кезедi трде разрядталады, сондытан оларды арнайы рылылар мепериоды трде (шамамен рбiр 2 миллисекунд сайын) зарядтап трады. Бл процесс жадты регенерациясы (Refresh Memory) деп аталады.

азiргi кездегi микропроцессорларды сыйымдылыы 1-16 Мбайт жне одан жоары. Олар корпустара орнатылып, жад модульдерiне жинаталады.

SIMM жне DIMM типтi модульдер ке тараан.

SIMM модулiнде жад элементтерi зындыы 10 см-ге жуы кiшкентай баспа платада жинаталан. Мндай модульдердi сыйымдылыы бiрдей емес – 256 Кбайт, 1, 2, 4, 8, 16, 32 жне 64 Мбайт. SIMM-нi трлi модульдерiнi микросхемаларыны саны ртрлi болуы ммкiн – тоыз, ш немесе бiр жне контактiлерiнi саны да р трлi болуы ммкiн – 30 немесе 72.

Жад модульдерiнi маызды сипаттамасы – млiметтерге жету уаыты, детте ол 60-80 наносекунд райды.

азiргi кезде SIMM-дер олданылмайды десе де болады. Оларды орнына DIMM келдi, ал оны орнына DDR мен RIMM келдi, бiра DIMM-мен салыстыранда оларды ны жоарылау жне де соан сай айырбас жылдамдыы жоары.

КЭШ-жад.

КЭШ (аылш. cach[a] немесе асын жедел жад – аса лкен емес клемдi те жылдам есте сатау рылысы (С), ол апаратты процессормен жне одан жылдамдыы тмен жедел жадпен делуi жылдамдыыны арасындаы айырмашылыты орнын толтыру шiн микропроцессор мен жедел жад арасындаы млiметтер айырбасы кезiнде олданылады.

КЖШ-жадын арнайы рылы – контроллер басарады. Ол жаын уаытта процессора андай млiметтер мен командалар ажет болуы ытимал екенiн алдын-ала круге тырысады да, оларды кэш-жадына кiргiзедi. Бнда "дл тсу” мен "тимей алулар” болуы ммкiн. Дл тскен кезде, яни кэшке керекмлiметтер кiргiзiлген болса, оларды жадтан алып шыу еш тотаусыз тедi. Егер ажет апарат кэште жо болса, процессор оны тiкелей жедел жадынан оиды. "Дл тию” мен "тимей кету” атынасы кэштеу тиiмдiлiгiн анытайды.

КЭШ-жады DRAM-а араанда жылдам рекеттi, ымбат жне сиымдылыы тмен SRAM (Static RAM) статикалы жадыны микросхемаларында жзеге асады.

азiргi кездегi микропроцессорларды iшiне орнатылан кэш-жады бар, аталмыш бiрiншi дегейдегi лшемi 8-16 Кбайт кэш. Бдан баса, компьютердi жйелiк платасында сиымдылыы 64 Кбайттан 256 Кбайт жне одан жоары екiншi дегейдегi кэш орнатылуы ммкiн.

Арнайы жад.

Арнайы жад рылыларына траты жад (ROM), айта программаланатын траты жад (Flash Memory), батарейкадан оректенетiн CMOS RAM жад, бейнежад жне баса жадты трлерi жатады.

Траты жад (ТЕС, ROM – Read Only Memory – тек оуа арналан жад) – энергияа туелдi жад, ешашан згертудi ажет етпейтiн млiметтердi сатау шiн олданылады. Жадты мазмны арнайы трде оны траты сатау шiн жасалан кезде рылыа "тiгiледi”. ТЕС-нан тек оуа болады.

айта программалатын траты жад (Flash Memory) - зiнi рамын дискетадан бiрнеше айта жазуа ммкiндiк беретiн энергияа туелдi жад.

Е алдымен траты жада процессорды з жмысын басару программасын жазады. ТЕС-да дисплей, пернетата, принтер, сырты жадтыбасару программалары, компьютердi осу жне тотату, рылыларды тестiлеу (тексеру) программалары орналасан. Траты немесе Flash-жадтымаызды микросхемасы – BIOS модулi.

BIOS (Basic Input/Output System – енгiзу-шыаруды базалы жйесi) – компьютердi осаннан кейiн рылыларды автоматты тексеру (тестiлеу);операциялы жйенi жедел жада жктеу шiн арналан программалар жиынтыы. BIOS-ты ролi екi жаты: бiр жаынан бл аппаратураны ажырамасэлементi (HardWar[a], ал екiншi жаынан кез-келген операциялы жйенi маызды модулi (SoftWar[a].

Траты С-ны бiр трi - CMOS RAM.

CMOS RAM - рекет жылдамдыы тмен жне батарейкадан энергия алатын жад компьютер жабдыыны конфигурациясы мен рамы,сондай-а оны жмыс режимдерi туралы апарат сатау шiн олданылады.

CMOS-ты рамы BIOS-та орналасан Setup (аылш. Set-up – орнату) арнайы программасы арылы згертiледi.

Графикалы апаратты сатау шiн бейнежады олданылады.

Бейнежады (VRAM) – жедел С-ны бiр трi, мнда кодталан крiнiстер саталады. Бл С оны рамы бiрден екi рылыа – процессор мен дисплейге – жетiмдi болатындай йымдастырылан. Сондытан экрандаы крiнiс жадтаы бейнемлiметтердi жааланумен бiрге згерiп отырады.

Сырты жад.

Сырты жад (СЕС) программалар мен млiметтердi за уаыт бойы сатауа арналан, оны рамыны ттастыы компьютердi осылан немесе осылмаандыына байланысты емес. СЕС-нан процессора немесе керiсiнше апаратты айналуы шамамен келесi тiзбек бойынша жредi:

Сырта жадты рамына мыналар кiредi:

- атты магниттiк дискiдегi жинатаыштар;

- иiлгiш магниттiк дискiдегi жинатаыштар;

- компакт-дисктердегi жинатаыштар;

- магниттiк-оптикалы компакт-дискiдегi жинатаыштар;

-магниттiк ленталардаы (стримерлер) жинатаыштар жне т.б.

Иiлгiш магниттiк дисктегi жинатаыштар.

Иiлгiш диск, дискета (аылш. Floppy Disk) – апаратты шаын клемдерiн сатауа арналан рылы, ол оралан абытаы иiлгiш пластикалы диск. Млiметтердi бiр компьютерден екiншi компьютерге кшiру шiн жне программалы амтамасын тарату шiн олданылады.

Дискета екi жаынан магнит тотыымен апталан жне пластик орапшаа салынан дгелек полимер тсеуiштен трады. орапшаны iшкi бетiне тазалаыш абат жргiзiлген. орапшада екi жаынан радиалды тесiктер жасалан, олар арылы жинаышты оу/жазу дискке жете алады.

4-сурет. Иiлгiш дискеталар.

Магниттiк ортада екiлiк апаратты жазу жолы магниттiк кодтау деп аталады. Оны мнi мынада: ортадаы магниттiк домендер жолдарды бойында тiркелген магнит рiсi баытында здерiнi отстiк жне солтстiк полюстерiмен тiзiлiп трады. детте екiлiк апарат пен магниттiк домендер баытыны арасында бiр мндi сйкестiк орнайды.

Апарат секторлара блiнетiн концентрлiк жолдар (тректер) бойынжа жазылады. Жол мен секторлар саны дискетаны типi мен форматына байланысты. Сектор дискке жазыла немесе оыла алатын апаратты е аз млшерiн сатайды. Сектор сиымдылыы траты жне ол 512 байт райды.

Дискетада 360 Кбайттан 2,88 Мбайта дейiн апарат сатауа болады.

азiргi кезде келесi сипаттамасы бар дискеталар ке таралды: диаметрi 3,5 дюйм (89 мм), сиымдылыы 1,44 Мбайт, жол саны 80, жолдардаы секторлар саны 18.

Дискета иiлгiш магнит дисктердегi орлаыша (FDD – Floppy Disk Driv[a] орнатылады, онда автоматты трде бекiтiледi, содан кейiн жинаыш механизмi айналу жиiлiгi 360 мин^-1 дейiн айналады. Жинаышта дискетаны зi айналады, ал магнит бастар имылсыз болады. Дискета тек оан араан кезде ана айналады.

Жиналыш процессор мен иiлгiш дисктер контроллер арылы байланысан.