Ж.Аймауытовты мірі
Ж.Аймауытовты мірі мен шыармалары
Ж.Аймауытовты мірі
Жсіпбек Аймауытов 1889 жылы Семей губерниясы, Павлодар уезі, ызылтау болысыны №1 ауылында кедей шаруаны семьясында туды.
мыры алты-жеті арадан арты мал бітіп крмеген кесі Аймауыт балаларын (Аат, Жсіпбек, Жаыпбек) аршадайынан ебекке баулиды. Ауылдаы етікші, аашшы, сыршылара жіберіп, ол неріне йретеді. Жалпы бл семьяда олы іс білмейтін адам болмаан. кесі й іші жабдыынан сынан-блінген нрсені зі бтіндеп тастайды екен. Шешесі бкіл бір ауылды киімін тігетін ісмер болан. Алаша тоу, сырма оюлау нері де осы босаадан табылатын. Табиат жарыты бір берсе, йіп-тгеді ой. Жсіпбекті шешесі Бтима, апайлары жанынан ле шыарып, ауыл арасы айтыса да тсе береді екен.
Жсіпбек жастайынан зерек скен. уелі ауыл молдасынан тіл сындыран ол, 1907 жылы Баянауыл мектебіне тседі.
Бдан со Павлодардаы екі класты орыс-аза училишесін (трт жылды) бітіреді. ыс оып, жаз шыа елден кн кріс тауып, етік тігіп дегендей, тыным таппайды. Сол еті тірлігшін арасында 1914 жылы Семейді малімдер зірлейтін семинариясына тсіп, оны 1919 жылы тммдайды.
Осы жылдары ол орыс жне дние жзі дебиеті классикасымен танысуын бастайды. «Смала жауап» деген анкета есебіндегі материалда Аймауытов зіне шетел жазушыларынан: Монассан, Мольер. Виктор Гюго, Шекспир. Джек Лондон, Рабиндранат Тагор, Стефан Цвейг, орыс суреткерлерінен: Гоголь, Пушкин. Толстой, Максим Горький, Короленко, Чехов атты наанын айтан.
ай уаыттан жаза бастааны туралы да Жсекені з олымен алдырып кеткен кулігі бар. Жааы жауап хатында ол былай дейді: «Е алаш ле жазаным 13 жасар кезім болса керек.
Далык жазатын кішкене ара шола кітапшама тіленші шала боранда есігін ашпаан бір кемпірді, кешкенде байтала мінбеймін деп, кесін ренжіткен ызды (Ол Жмікен деген апам ой) ле ып жазанымды кем кріп, мадайымнан иіскегені лі есімде».
Алашкы ледерінде жас талап кбінесе Абайа еліктейді. Жазуа ден койанын бір гімені баспа жзін круімен байланыстырады. «Ен алаш басылан сзім, 1913 жылы болса керек, бір аыма алыпсатарды болыс бо-лам деп, елге бір месте апарып, елді улары болыс етіп оямыз деп, бл хабар «аза» газетінде басылды. Сол хабарды басылуы алам стауыма
лкен себеп болды». Содан ол ои жре, баспасз ісіне етене араласа
бастайды. 1918 жылы Семейде шыа бастаан «Абай» журналыны редакторы болады. Жсіпбек журналды екінші санында «Тр, бара, жиыл кедей, мтыл жастар» деген маала жариялайды. Революцияа тілектестігін білдіреді. 1917 жылды кктемінде Семейде Сол жылды ысынан 1924 жылдар аралыында Атбе оу блімінде, араралы мектебінде ызмет істейді, малім болады.
1924 жылды ая шенінде Аймауытов Ташкентке шаырылады. Осы кезде жазушылы ісін дете тседі. Ташкенттен Орынборда шыатын газет-журналдара жиі атысып трады. Ташкентте «А жол» газетіні дебиет блімін басарады, газетке осымша «Суле» журналын редакциялайды. 1926-1929 жылдары Жсіпбек Аймауытов - Шымкент аласындаы педагогикалы техникумны директоры. Осы ызметте жргенде Торайа айдалан мал турасында стінен іс жргізіледі. Сот барысында Ж. Аймауытов кінсіз деп табылып, аталады. Сотты алай ткеніне кулік те бар. Б.Кенжебаевты алдырып кеткен нды естелігінен табамыз.
«Сот ш кнге созылады, - деп жазады профессор Бейсембай Кенжебаев. - шінші кні Жсіпбек соы сзін сйлейді. Оны тгел жазып алан екен, мнерлеп оып шыты. Залдаы отыран кпшілік те риза болды. Соы сзін Жсіпбек тгелдей аза халыны дет заынын негізіне ран еді. Асылы былай болды: «аза ежелден арыз беріп, арыз алады, н беріп н алады, калы мал береді, алын мал алады. Сонда ол бірінен-бірі еш уаытта олхат алмайды, ешбір протокол жасамайды; брін ауызша, сзбен жргізеді. Бл бден дет болып кеткен. Аштара жрдем лестіргенде менін бойымда да ойымда да осы за кшті болды. Мен атам азаты осы заын стандым. Аштара не берсем де ешайсысынан олхат алмадым. Хат білмейтін. аштан кзі арайып. лейін деп отыран адамнан олхат срауды олайсыз крдім» дегенді айтты. Осылай Жсіпбек аталып шыты».
Осы пледен тылдым ба, тылмадым ба деп жргенде, ая астынан саяси жалаа шырайды. Басмашылармен байланысын бар деді ме, астыртын контреволюциялы «Ала» йымында болды (шынында деби йірме) деді ме, йтеуір Сталин культіні алашы рбандарыны бірі болып, есіл азамат, талантты жазушы Жсіпбек Аймауытов 1929жылы сталып, 1931 жылы атылды. «Маан таылан кінмен таныстым. зімді айыптымын деп санамаймын». Бл Аймауытов аламынан туан соы сздер еді. Енді, міне, жарты асыр ткенде жазушы а жрегінен бар шынын айтаны толы длелденіп отыр. Аяулы аа мадайы жарырап арамыза айта келді. Халы сйікті перзентіні асыл рухы мен айта ауышты