Таырыбы: Туелсіздік бабалар арманы

«Астана-Арена» спорт кешеніндегі туелсіздікті 20 жылдыынаарналан театрландырылан ойылымнан репортаж Сан асырлар бойы небір асіретті бастан кешсе де, аын Ж.Молдаалиев жыр­ла­андай, мы ліп, мы тірілсе де мойымаан аза халы рпаыны бас бос­тан­дыы, туелсіздігі шін жан аямай кресті. Осы жолда лты­мызды аяулы тл­алары, айт­пас айсар ба­тырлары жанын иды. ри­не, олар бл кнге жете алмаса да, здеріні крес­кер­лік рухын, аса арманын бо­лаша р­па жрегіне жал­ап, алы кн­ге міт арт­ты. Міне, сол ата-бабала­ры­мызды асыр­лар бойы кк­се­ген арманына, аяу­лы м­ратына ХХ а­сырды соы­на арай олымыз жетті десек, сол а тйені арны жарылан ажарылап арман­ны жзеге асанына да бгінде 20 жыл толып отыр. 20 жыл – тарих шін ас-аымдай ана уаыт боланымен, туел­сіз аза елі шін асырды жгін ар­алаан кезе болды. И, небрі 20 жыл ішінде аза халы брын-соды кз кріп, ла естімеген жетістіктерге жетті. рине, оны брі бізге оп-оай келе салан жо. Та­рих­ты таажайып сыйы – Туелсіздікті баянды етуді бас­ты масат санаан аза­стан­ды­тарды ебегіні, мадай теріні арасында ерен иын­ды есерілді. «Балапанды кзде санайды» дейді орыс ма­алы. Міне, бгінде біз де толайым табыстарымызды са­ралайтын, алдаы баын­дырар биігімізді межелейтін кезеге келіп отырмыз. И, ел Туелсіздігіні 20 жыл­ды мерейлі мерекесі, сз жо, бкілхалыты лы мереке, лы той. Жне солай болуы зады да. йтсе де бізді аза осы бір айтулы шата тек той тойлап жретін болса, тылатынын жасы біледі. Содан да райсымыза ал­даы арман-асарды да ойлап жруді мытпауды ын­ды­рады.

Олай дейтініміз, осы лы той ар­саынан басталан іс-шараларды брі де тек матаннан трмайды, ай­та райсысыны астарында бгін­гідей кемеліне келген, бар салада бсекеге абілетті болуды з алдына басты масат етіп ойан аза­стан­ны осы биікке жетуі оай болма­анын айтады. Алдаы кезеде туел­сіздікті баянды ету шін атарылар тірлікті, есерер иындыты жгі брыныдан да ауырлау болатынын жас рпаты санасына сііру, жре­гіне жеткізу басты масат екенін аартады. Осы релі ой лы тойды кезінде де барша мерекелік іс-шара­ларды алтын арауы, негізгі тіні болып тартылыпты. Бл орайда елор­дадаы «Астана-Арена» стадионында Туелсіздікті 20 жылдыына арнал­ан мерекелік жиында сіресе айын байалан. Осы кеште жртшылы назарына сынылан «Туелсіздік – азаымны арманы» атты музы­калы дастанда аза еліні ткені мен бгініне, ол жеткен жетістігі мен алдаы баындырар биігіне дейін айын кз жеткізгендей боласы. Жртшылыты кеш барысында сан иыра сапар шеккізіп, елімізді аи­ата айналан арманын кз алдыа келетін бл музыкалы дастан сегіз тараудан ралан екен. Ондаы р тарауда бейнекріністер арылы оиалар тізбегі кз алдынан тіп, одан рі тпкі нтижені, жеткен биігімізді паш етеді. Сіз осыны брін экран арылы кре отырып, елімізді бгінгі жетістігіне, адамдар санасы­ны кешегі кнмен салыстыранда аншалыты згергеніне ку бола­сыз, айран аласыз. йткені, бізді кпшілігіміз бгінгі кнге кешегі Кеес дуірінен келгенбіз. Сол ткен шатаы адамдарды кіл кйі мен арман-асары да бізге жасы таныс. Сол кездегі жасыан жанар, жаншыл­ан рух бгінде андай кйде дегенге келсек, оны осы кешті беташары ретінде берілген «Біз жиырма жаста­мыз» деген бейнекрініс барынша паш еткен. Яни, бізбен экран ар­ылы сырласан рімдей л мен ызды здері де, сздері де еркін, арман-масаттары да биік. йткені, олар туелсіздікті рдастары, еркін елді ерке жастары. Оларды брі де еліні ертеіне бір кірпіш болып алануды алдарына масат етіп ой­ан. Сол масата жету шін оларды бірі оып жрген болса, енді бірі білек сыбанып ебек етуде. Отбасын рып, бала сюді е басты баы­тына балайтындар да бар арасында. Е ажабы сол, оларды брі де здеріні ой-армандарыны жзеге асатынына сенеді жне оны брі тек з ізденісіне, з талпынысына байла­нысты екенін жасы біледі, елімізді келешегі бгінгіден де жарын болатынына сенеді. Міне, осы жастарды ой-арманымен бейнебаян арылы таныса отырып, аза еліні ертеі берік олда екеніне сіз де сенесіз.

Ал бдан кейінгі «Брі де осылай басталды» атты алашы тарауды тамашалай отырып, сіз сонау кезеге, туелсіздікті еле-алаына тап бо­ла­сыз. Мнда би тілімен баянда­латын кріністе аза еліні шаыра­ыны р уыын бірге адасып жрген жрт тірлігі айнап жатыр. Сізге осы бір театрландырылан крініс береке-бірлік бастауы елді ынтымаында, зара жарастыында, білек сыбанып бірге ебек етуінде екенін айтып трандай. Ал осындай ордалы елге ыдыр дарып, ба онатыны осы та­рауды алтын арауы ретінде ойыыз­ды одан рі айшытай тседі. Осы аиата жгініп, ой теізін кешіп отыраныызда эстрада жлдызы Роза Рымбаеваны орындауындаы «Арман-ай» атты халы ні сізді таы да бір ой сілеміне арай жетелей жнеледі. йткені, н сзі де халымызды аяулы арманына олы жеткенімен, оны стап тру, туелсіздікті тырын бекіту жолындаы иындыты есеру брінен де маыздыра екенін еске салатын сияты. Осы ст сіз еріксіз ткен шаа ойша сапар шегіп, кезінде зіізге мызымастай крінген КСРО-ны кйреуін еске аласыз. Еске аласыз да, туелсіздікті де мызымас тас тыр емес екенін, оны орау, баянды ету райсымыздан ажымас айратты талап ететінін сезінесіз. Сезіне отырып, іштей халымыз сан асыр бойы ар­мандаан туелсіздікті бекемдей тсуге з лесіізді осуа іштей лшынып, ширыа тсесіз. Сізді осы кіл кйіізбен стадион ортасындаы экран­нан крінген азастанны тыш Президенті Нрслтан Назарбаевты сзі де орайлас шыандай.

Н.НАЗАРБАЕВ: 1991 жылды 16 желтосаны – аза халыны, жалпы азастандытарды жл­дызды сті. Осы сттен бастап бізді халымызды асырлар бойы а­саан арманы орындалды. аза халы зіні ата-бабасынан алан лан-айыр жерінде зіні туел­сіздігін жариялап, оны барша лемге жария етті. Осы сттен бастап брі де тбегейлі трде згерді, біріншіден, біз брыны станан саясатымыздан 180 градуса брылды. Біз ата идеологиямен аруланан кімшіл-міршіл жйеден бас тартты. ­рыш алыптан босанып, еліміз азат тртіппен мір сретін болды. Біра азаттыа алдымен бойды йрету керек еді. йткені, біз асырлар бойы азат елде мір сру тжірибесін мытып алан едік. Біз араы йге жылдар бойы амалып, сосын адамдарды арасына босатып оя берген ттын жанны кйін кешкендей болды. Ал туелсіздік жыл­дарында біз осындай психологияны згерттік. Егер салыстыратын бол­са, 1991 жыла дейін 30-40 жаса келген адамдармен азіргі сол жас­таы жандар млде баса. Олар­ды менталитеттері млде блек. Со­ылары здерін дние жзі ауым­дастыыны бір мшесіндей сезінеді. Осыан сананы жеткізу оай болан жо. Адамдарды психологиясында з еліміз шін зіміз жауапты екенімізді алыптастыру сіресе иын болды. Мен бізді Туелсіздік жариялаан стімізді рбір минті тгіл рбір секнтін мыта алмай­мын. Депутаттарды орындарынан атып трып, бірін-бірі тты­тааны, сосын осы елді дербестігін орнату міндетін з мойнына алан зімні де сол кездегі сезімім мгі есімде. Бл наыз баытты ст еді.

Егер сол кезде ел басында отыр­ан мен кішкентай ана босбелбеулік крсетсем, онда халым да туел­сіздігімізге кмнданатын еді. Біра мені бойымда бізді туелсіз ел болып кететінімізге ешандай кмн болан жо. Ондай ойа тсуге ммкіндік те болмады. Ке-байта жеріміз бар, оны асты мен стіні мол байлыы бар, сауатты да білімді, ержрек, тілін, ділін сйетін, дінін сыйлайтын халымыз бар. Сон­дытан да мен біз барлы иын­шылытарды жееміз, туелсіз­дігі­мізді ныайтамыз деген сенімде болдым.

р жректі толандырып, шым-шымдап бойа сііп жатан Президент лебізі келесі стте экран арылы берілген айта рлеу кезеіні жылнамасына ласан.

айта рлеу кезеіні жылнамасы

• 1991 жылды 10 желто­санын­да аза Советтік Социалистік Республикасы азастан Республикасы болып айта аталды.

• 1991 жылды 16 желто­санында азастан Республикасыны мемлекеттік туелсіздігі туралы Конституциялы за абылданды.

• 1991 жылды 4 маусымында азастан Республикасыны мемлекеттік рміздері – Елді Туы, Елтабасы жне Гимні абылданды.

• 1991 жылды 22 тамызында Президент Жарлыымен Семей ядро­лы полигоны жабылды.

• 1993 жылды 13 атарында а­застан Республикасыны Мемлекеттік шекарасы туралы за абыл­данды.

• 1998 жылды 28 атарында егеменді азастанны алашы Конс­титуциясы абылданды.

• 1993 жылды азанында аза­стан Республикасыны лтты валютасы – теге енгізілді.

• 1993 жылды 17 желто­санында Дниежзі азатарыны ауымдастыы рылды.

• 1995 жылды 1 атарында ха­лыты жаттандыру Р жеке ку­лігі мен паспорты арылы басталды.

• 1996 жылды 16 желто­санында Алматыда туелсіздік монументі ашылды.

• 2007 жылды 16 атарында барлы аза тілін йренем деушілерді тегін оыту жнінде мемлекеттік бадарлама іске асырыла бастады.

Елімізді міріндегі е бір айшыты сттерге, шежірелі жылдар жайындаы наты деректерге рылан, 20 жыл ішінде жзеге асан осынау аиат асулар естіген сайын жрегіді уаныша блейді. Осыншама игі істерді жзеге асып, халыны игілігіне ызмет етіп жатаны не деген баыт десеші. Осыны бріне ку болан, елімізді туелсіз ел боланын крген біз шынында да баытты жандар екенбіз-ау. Ал осы кнге жете алмаан боздатарымыз аншама деген мы мен шаттыы аралас ойдан осы кеш барысында еш арыла алмады.

не, келесі стте сахнадаы театр­лан­дырылан крініс кейінгі рпаа жаншылан лт рухы, боданды амы­ты жнінде сыр шертуде. Еселері тсіп, рі-бері сенделіп жрген адам­дарды кргенде сізді ойыыза таы да кешегі кн келеді. йтетін де жні бар. йткені, сіз осыны брін кні кеше ана з басыыздан кешірген болатынсыз. Бір-бірімен з тілінде сйлесе алмай, пшайман болан ткен шаты жастары, біздер талай рет кз жасымыза ерік бергеніміз де есте. Тубе, аншама иындыты бастан кеш­се де азаты рухы млдем лме­ген екен. Клге айналып айта тлейтін феникс с сияты азаты намысы оянып, сын саатта атойлап бас ктерді. Желтосанны ызарлы суыына а­рамай, аза жастары аырып тедік срады, алаа шыты. Сол кндерді кугері ретінде айтсам, сол желто­санны ызарлы кндерінде рімдей жастарды аны суша аты. аншама ндірдей жастар ыршынынан иылды. Итке таланып, соыа жыылып, мыр бойы мгедек болып аландар аншама. рине, кінішті. Біра оларды бл ересен ебегі боса кетпеді. Желтосан ктерілісі туелсіздікті бесігін тербетті. Сйтіп, кп замай ктем саясатты ні шті, КСРО кйреді. Бір шаыраты астына кш­теп біріккен елдер сияты азастан да туелсіз елге, дербес мемлекетке айнал­ды. Осыны брі театрландырылан крініспен астаса экрандаы бейнебаян арылы р жрекке жетіп жатты. Кктемні жана жайлы самалындай бл сезім лгінде ана сахнадан крген, екі иыы ушиып, есесі езілген адам­дарды кз алдыызда айбынданып, жанары жалтырай араанын кргенде тіпті дей тседі. Ал сахнадаы сол топ азастан Республикасыны мемлекеттік нранын біріге, бірлесе шырай жнелгенде, тегінде баытты болу, е алдымен адамны зіне байланысты екен-ау деген ойа келесіз. Бастапыда нжырасы тскен сол адамдарды санасына себезгілей суле тсіріп, ертегі кнге деген сенім сыйлаан, зге елдермен терезесі те мір сруге жетелеген, алдаы жарын кндерге адастырмай апаран тланы да жазбай танисыз. андай иындыа болса да мойымай, халын ркениетті елдерді атарына осуды алдына басты масат етіп ойан лт кшбасшысы Нрсл­тан Назарбаевты туан халы бгінде зор матаныш ттады. Е бастысы, оан сенеді. Бл сзімізге длелді алыстан іздемей-а ткен Президент сайлауын еске алса да жетіп жатыр. йткені, халымыз осы сайлауда з Президентіне тгелдей дауыс берген болатын.

Осы арада Туелсіздікті 20 жыл­ды мерекесіне арналан аталмыш кеш тіп жатан «Астана-Арена» стадионы жайлы да аздап айтып кеткеніміз арты болмас. рине, е алдымен, пайдала­нуа берілгеніне аз ана уаыт болан 30 мы адам сыятын бл кешен осы мереке тсында ерекше жайнап кеткен екен. Яни, аланы ортасына орнатыл­ан цилиндр тектес зор экран арылы туелсіздік тынысы жайлы бейнебаяндар, театрландырылан кріністер барша ырынан жарырай крініп, кп­шілікке естен кетпес ерекше сер сый­лаанын да айта кетсек дейміз. Сондай-а стадионны р тсына орнатылан 15 жылжымалы 3D экрандар ай тста отыранына арамастан, рбір адамны бейнебаянды, ртістер нерін емін-еркін тамашалауына ммкіндік берсе, бірінен со бірі іле ауысып жататын кріністерді айтпаанда, сахнадаы нер адамдарыны емін-еркін оза­луына, тіпті алытап шуына да ммкіндік бар. Бан оса 800 жары тсіретін ондырылар да сахна снін барынша стей тссе, кпшілік кі­ліне кткендегідей сер сыйлау шін бл кні сахна сыртында 280 адамнан тратын жмысшы тобы ызмет крсеткенін де айта кетсек дейміз.

Ал енді кеш мазмнына айта оралса, жиырма белесті безбендеуді бейнелі лгісі театрландырылан ерекше кріністермен бедерленіп, одан рі де ерекше сезім туызып отырды. мір згерістері уаыт лшеміне сыймайды. Себебі, «Уаыт» ымы философия мен физикада блек тжырымдармен тйінделеді. Мселен, физикада ол материя озалысыны шартты салыстыр­малы лшемі болса, философиялы тр­ыда зерделесек, уаыт айтарым­сыз жне тек бір ана баытта, ткен­нен бгінге, одан болашаа арай жылжитын трлі дерістермен, ои­алармен толысып отырады. Жалпы, аламды ауымда 20 жылды лшем адам баласыны ас-аым стімен те. Соы кезедер жаанды сапалы тр­ыдан тбегейлі згерткен мазмнды оиалара толы боланы рас. Е ал­дымен, бл саясатта жне экономикада, интеграция мен жаандану, апарат­тандыру мен нанотехнологиялара негізделген жоары технологиялы жетістіктер дуірі боланын, осыны ара­сында кнтізбелік уаыт бастапы алпында аланымен, оны субъективті абылдау едуір згеріске шырааны белгілі. сіресе, азастанда уаытты бл трансформациясы ерекше сипата ие еді. Осы кезеде оиалар мен дерістерді кп боланы соншалы, елімізге, оны лемдік атынастар жйесіндегі орнына, барша аза­стандытара игі серін тигізгені ерекше абылданады. Кнделікті арбалас тіршілікте бл згерістерді ркім бай­ай да бермеуі ммкін. Алайда, бгінгі табан тіреп отыран меже – ел Туелсіздігіні 20 жылдыы ткенді саралап, ткелді баалап, талдау жасауа тамаша ммкіндік туызуда.

тпелі кезеде жеке тла ретінде р азамат алай мір сргенін баам­дауда десек, тадырды жазанымен осынау иын да крделі жылдар ел басарып, тарихи шешім абылдаан Адамны мемлекет дегейіндегі тбе­гейлі згерістерге деген кзарасы мен олара берген баасы айрыша мнге ие десек, тарихты тере тылсымына жетелеген кріністер арасында Елбасы Нрслтан Назарбаевты монологы­мен, маызды форумдарда сйлеген сздерінен ралан байыпты бейнесі арылы саяси белесті салиалы кші ілгерілеп отырды. азастан басшысы­ны ой-толаулары «Туелсіздік – азаымны арманы» дастаныны 8 тарауында топтасып, оларды рай­сысы жеке-жеке таырыптар бойынша сахналы шешіммен ріліп отыранын таы да айталап ткенні еш арты­тыы жо сияты. Сондай-а айта рлеу жылнамасы тарауы барша адамзат баласына айы-асірет келген асыр зобалаыны аза жеріне тигізген алапат смдыын тарихи деректермен шынайы жеткізді. Адам – тіршілікті з йін зі бзатын жалыз ана иесі. «Тотат!» – деп айай салды аламшар, біз оны дауысын естіп алды. Кш-жігер, орыныш-рей, лемді билеу уаттылыы… жне лім? Жо, біз баса жолды тадады деген жанайай жаыра тараланда, Таби­ат-Ана тааларлы рнек салады. Оны бзу оай-а, ал енді алпына келтіру р адамны борышы. ойнауы байлыа толы байта даланы тсіндегі кркем тіршілікті барынша аялап, орай біл деген н мітті здірмейді. Таырып маынасы инаугурация, Ата За, Мемлекеттік рміздер туралы тйіндермен рнектеліп, ел ты­ныштыын кзеткен Шекара ызметі­мен, арулы Кштер айбынымен ай­шы­талды. Семей ядролы полиго­ныны жабылуы, азастанны бейбіт­сйгіш масаты сахналы крініс­термен берілді. Арда Балажанова мен Еділ сайынов орындаан Абайды «Желсіз тнде жары ай» ні ата-бабалар асаан арман-мітті кілей тсті.

Жасампазды жылнамасы

• 1991 жылды 2 азанында а­за­станды алашы арышкер Тотар убкіров арыша шты.

• 1992 жылды 2 наурызында а­застан Б-а кірді.

• 1996 жылды 1 мамырында рес­пуб­лика алаш рет азастан хал­ы бірлігі кнін атап тті.

• 1999 жылды 26 апанында ТМД елдеріні басшылары Кеден одаы мен Бірыай экономикалы кеістік туралы келісімге ол ойды.

• 2011 жылды 11 ыркйегінде Америка тарабыны тініші бойынша Ирака азастанды инженерлік-саперлік жасаы Ирактаы жадайды тратандыру бойынша кмек крсе­ту шін жіберілді. Бейбітшілік сатау миссиясын орындау уаытында жаса 3 млн.-нан астам жарылыш заттар­ды залалсыздандырды жне ауруханалар, мектептер мен баса да обьектілерде ызмет ете бастады.

• 2001 жылды 22-25 ыркйегі ара­лыында азастана мемлекеттік сапармен Рим Папасы Иоанн Павел ІІ келді.

• 2002 жылды 17 азанында Нр­слтан бішлы Назарбаев аза­стана іссапармен келген Б Хат­шысы Кофи Аннанмен кездесті.

• 2003 жылды 23-24 ыр­кйегінде Р Президенті Нрслтан Назарбаевты бастамасымен Астанадалемдік жне дстрлі-лтты дін кшбасшыларыны І съезі тті.

• 2011 жылды 30 атарында 7 ысы Азиада ойындарыны сал­танатты ашылуы болды.

• 2010 жылды 1-2 желто­санында Астанада Р Президенті, лт кшбасшысы Нрслтан Назар­баевты ызметіні зор жеісіне айналан ЕЫ саммиті тті.

• 2009 жылды 29 маусымында Мемлекет басшысы Нрслтан Назарбаев Астананы мнаралы мешіті­ні салу орнына ескерткіш капсуланы салу рсіміне атысты.

Н.НАЗАРБАЕВ: Біз биыл Семей полигоныны жабыланына 20 жыл толанын кеінен атап ттік. Осы шараны аясында болан ылыми-практикалы конференцияда лемге белгілі алымдар азастанны яд­ро­лы арусыздану мен оны сынауа арсы озалыстаы лкен рліне здеріні зор бааларын берді. Бізді осы озалыса осылу тарихы­мыз­а тотала кетейін. Біз тек Гор­бачев­ті кезінде басталан демокра­тиялы дерістерді арасында ана ядро­лы сына полигоныны хал­ымыз бен жерімізге салан зарда­бын білдік. азастанны КОКП ОК Саяси бюросыны мшесі болып табы­латын бірінші басшысы да полигон­ны зардабын білген жо-ты. Ал полигонны зардабын білгеннен кейін біз оны алайда жабу шін крес жргіздік. Мселені орталы кімет­ті алдына тікелей ойанымда КСРО скери-нерксіптік кешені­ні (К) басшылары ре трегеліп арсылы білдірді. Мен мселені бізді парламентте шешуді ажет­тігін айттым. Ол кезде бізді парламент 450 депутаттан тратын. Жо­ар­ы Кеесті сессиясына атысу шін К кілдері де жетті. Олар сессияны алдында бізді кптеген депутаттарымызбен «жмыс істеп», олара орындалмайтын уделерді йіп-тгіп, полигонны жабылуына арсылы білдіруге кндіріпті. ай­та-айта мінберге ктерілген олар лі де 1-2 жыл жмыс істеуге мм­кіндік берейік деп генералдарды сзін остаумен болды. Біра мен зімні позициямнан таймадым, берілген уделерді орындалмайтынын длелдей отырып, полигонды жабу жніндегі жарлыа ол оюдан бас тартпайтынымды айттым.

лемдік ауымдастыа дос кі­ліді, дрыс ниетіді таныта алса ана олдау аласы. Біз полигонды да жапты, ядролы арудан да з еркімізбен бас тартты. Сондытан бізге деген сенім арта тсті. Бізді тадаан жолымыз аырында зіні дрыстыын длелдеді.

Біз дінімізден де ажырап ала жаз­даан халыпыз. Тек ата-анала­рымызды йде отыранда миымыз­а юларыны арасында ана дінімізді сатап алды. Сондытан Туелсіздік алан сттен бастап біз з дініміз – мсылмандыа айтадан оралуа рекет жасады. Кезінде діни оу орындарын, мешіттерді тартып алып, баса масаттара пайдалан­ан азастанда азіргі тада ш мыа жуы мешіттер бар. Сол орындарды брінде азаматтарымыз ата-баба дстрімен біте айнасан ислама мойын ойып, имандылы­а бет брса, бл бізді лкен табы­сымыз болады. Дінаралы татулы, згені сиынатын дініне тзімділік крсету, ожданын аяа баспау – дін баытындаы бізді аза­стан­ды айнымайтын станымымыз.

Бізді еліміздегі тратылы а­зір адамдарды кшіп келуіне жа­дай тудырып отыр. Адамдар бізге з еріктерімен жаппай кшіп, опарыла ауып келген жо. Олар кіметті зорлыынан, ысымшылы жасап, айдауынан опарыла кшуге мжбр болды. Біра кптеген этнос кілдері азастанды здеріні туан отанда­рындай кріп, бауыр басып кетті. Бл айын факт. Туелсіздік алан­нан кейін мемлекет раушы лт ретінде аза халы оларды бріні басын рап, зара татулы орнату жне оларды ытарыны б­зыл­мау жауапкершілігін з мойнына алды. Бл да демократиялы ста­нымны бір крінісі. Біздегі мемлекет раушы лт басаларды зімен те, ытарыны бірдей екенін мойындап отыр. Бл ХХІ асыр­да­ы барлы елдегі лтаралы сая­сат­ты басты станымы болуы керек.

Туан жер… кплттылы тарауы азастанды мекен еткен этностарды зара татулыы мен ынтыматы тіршілігіне ызытыра ілтеді. Адамдар­ды бірін-бірі жек круіне себеп болар соншалы ештее де жо. Жер мен кк бізді райсымыза бірдей тиесілі. Оларды блшектеп, бтен оймен бл-діруді андай мні бар? Жер бетіндегі андай да асіретті болсын тууына адамдар арасындаы алауызды пен аразды себеп болуда. лемді др сілкіндірген осындай ауіп-атерден аза еліні амандыы уантады. Оан мндаы сандаан этностарды зара тату тіршілігі длел. Осы ынтыма пен ырыса толы белесті бейнесі те серлі крініспен жан сйсінтті. «Астана-Арена» аспанына бейбітшілікті символы ретінде 30 мы кгершін алытай ктерілді. Опера жлдыздары Нржамал сенбаева мен Жмила Жр­кенбаева рімдей нерпаздар Ера­сыл Есенов пен Темірлан Ринатлымен бірге «лем бізді жрегімізде» нін шыраанда, сол шуаын шашан бейбіт лемні ккжиегінен клімдеп кн ктерілді.

Н.НАЗАРБАЕВ: Кеес кіметі ­лааннан кейін адамзатты арыша алаш рет адам шыран айлаы – «Байоыр» иесіз алып, бзылуды аз-а алдында болды. йткені, ол кезде бізді бл айлаты стау тгіл, халымызды асырауа де шамамыз зора жетіп жатты. Сондытан оны Ресейге за мерзімге жала беру арылы келешек рпа шін бзы­лудан аман алып алды. азір біз «Байоырды» Ресеймен бірлесе пай­даланып, бірнеше бірлескен жо­баларды іске асырудамыз. Біріншіден, біз азастанды жер серіктерін шырды. Екіншіден, елімізде осы заманы спутниктер дайындайтын зауыт салатын боламыз. Ресеймен бірлесе отырып, «Бйтерек» атты жаа шу кешенін жасау туралы келісіміміз бар. Одан зымырандарды экологияа зияны азіргілердікінен кем болатын жаа сападаы трлері шырылатын болады. Зымырандар шыаратын зауыт та саламыз. Олар­а ажетті мамандар дайындау ж­мысымен айналысамыз. Осыны зі ылыми жааландыру немесе инновация. Ал ондай барлы мемлекеттерге де керек екендігі белгілі.

Туелсіздік мерекесіні жасампаз­ды жылнамасы келешекті келісті кеіс­тігіне жетеледі. Адам ммкін­дік­тері шектеусіз, орасан зор. Оны ашан­да адам игілігіне жарату мен кбейту – міне, аза елі мтылар лы мрат. Ал сол масата жету шін жеті ат ккті пияларын ашу керек. Мны жер стіндегі адами тіршілікке аншалыты пайдасы бар, оны игеруге аншалыты жігерліміз, жалпы арыш аламаты лі талай сырлы иірімдерді ала тосары аны. Бізді балаларымыз «Байоыр» космодромыны жанында сіп жатыр. Оларды шыр иялы лдеашан сол биік шыдара ялап, барлыы шыш болуды армандайды. арыш пен жерді байланыстыран адамзат аралыны аза даласында болуы, осынау байта елден арышкер ос батырды – Тотар убкіров пен Талат Мсабаевты шыуы мндаы болашаты бояуы тек жасыл ратардан ралатынын а­арт­андай. Медет Шотабаев, Жаслан Садыов, Тимур Алдабергенов орында­ан «Арман» ніні «Бала кннен еріп ияла, Шарытадым шексіз ияна» деп басталуы экрандаы кріністермен штасты.

Туелсіздік жылнамасы

• 1992 жылды 27 атарында с­кемен орасын-мырыш комбина­тында алашы азастанды алтын ймасы йылды.

• 1992 жылды 20 маусымында ал­ашы халыаралы теміржол баы­ты ашылды.

Алматыдан рімшіге алашы жолаушылар пойызы аттанды.

• 27 апанында «Жібек жолыны та­рихи орталытарын айта р­кен­дету, тркі тілдес мемлекеттерді м­дени мрасын сатау жне саба­тас­тыра дамыту, туризм инфра­рылымын жасау» атты азастан Республикасыны мемлекеттік бадар­ла­масы Президент Жарлыымен бекітілді.

• 1998 жылды 9 маусымында азастанны жаа астанасыны тсаукесері болды.

• 2004 жылды 13-19 тамызы аралыында Мемлекет басшысы «Олим­пиада-2004» салтанатыны ашы­луына атысты.

• 2007 жылды 23-29 шілде аралыында лыбританияда ткен «Соколиная охота – ловчая птица» І дниежзілік фестивалінде азастан бркітшілері жеіске жетті.

• 2008 жылды 2 суірінде Р Президенті Н.Назарбаев Пекин ала­сындаы жазы олимпиада ойында­ры­ны олимпиадалы алауыны халы­аралы жер шары эстафетасын ашты.

• 2010 жылды 18 апанында биат­лоншы Елена Хрусталева Ванкувердегі ысы олимпиадалы ойындар­да кміс медаль жеіп алды.

• 2009 жылды 12 атарында Президент Нрслтан Назарбаев Астанада Р Бірінші Президентіні бірінші Зияткерлік мектебін ашты.

 

Н.НАЗАРБАЕВ: Біз басымыздан илы-илы замандарды ткердік. Е соы ханымыз Кенесарыдан кейін 144 жыл бойы Ресей патшалыы мен КСРО-ны боданы болды. Оны ішінде бізді рухымызды жаншып, тілімізді жоя жаздаан жадайлар да болды. Кейбір аындарымыз «мы ліп, мы тірілдік» дейді, бл сзді де жаны бар. Біра андай иын­шылытарды бастан кешсек те біз­ді халымызды рухы сынан жо. Сол рухымызды жоары болан­ды­ыны арасында андай ысасты­тар болса да біз ештеемізді де жоалтан жопыз. Соны ішінде дініміз де, салт-дстріміз де бар. Ары ата-бабаларымыздан бері зілмей келе жатан «ел шін, жер шін» деген намысойлы, отансйгіштік а­сиет­теріміз бізді халымызды жойы­лудан аман сатап алды. Біз­ді туелсіздігімізді баянды етіп, келешек рпаа жеткізетін де хал­ымызды бойындаы осы асиет­теріміз. «Елу жылда ел жаа, жз жылда – азан» деген сз бар. Бізді туелсіздігімізге лі 50 жыл болан жо. Жалпы, Туелсіздікті жариялап, мемлекетті ран кезде оны мгі болсын деп рды. Бізді туелсіз­дігімізді рі арай апаратын, бола­ша асырлара жеткізетін бойына ата-бабамызды, жоарыда мен айтан, асиеттерін сіірген рпа болады. Сондытан жас рпаты дрыс трбиелеу – бізді е басты міндетіміз.

Бріміз де ауылдан шыан бала­мыз. Сондытан кіндік кесіп, кір жуан туан жері рашан да есте, немі тсіе кіреді. Кейде ойланып жатанда жрген жолдары, шы­ан таулары есіе тседі. Мен зім тауда туып, тауда скен баламын. Алматыа баранда тауа шыып, ара­лаанды жасы кремін. Ал мын­да келгенде ке жазыа шыып, татайдай тегіс, ккжиектен кк­жиек­ке дейін созылып жатан ке даладан кз ала алмай ызыа араймын. Осындай жерле­ріді а­лай жасы крмейсі?

Кезінде Амоланы жамандап, ая­зынан адамны лаы сіп, тсіп а­лады екен, масалары торайдай бо­лады екен деп ойынды-шын айту­шы­лар кп болды. Сонда мен – з Отаныны ыстыы да, суыы да, жаманы да, жасысы да болмайды. Брі де зіні Отаны. Бізде баса Отан жо. Адамда бір-а Отан бола­ды, ол – туан жері, елі, яни барлы азастаны деген едім.

ткенді бааламай, ертеді елестету ммкін емес. Тарих беттері табалы сыра толы. лтты наышпен км­керілген сахнаны сазынан дала еркіндігін асаан дарабоз н естіледі. Бабалар жолы байыпты ізгілікке салады. Ккейдегі кп сраа ткен кезе суреттері тіл атады. Тарихыды білу – таылымыды таптатпау деген сз. Сол тариха азаты асиетті ара дом­бырасы кп мра осан. Даланы дауылпаз мінезіне сай аспапты оыр ні арылы елді жааран баыты жан тебірентер уенмен жетті. Мейрамбек Беспаевты орындауындаы толау арылы тарихи тлалар, сондай-а киіз й, «Алтын адам» сияты ежелгі ндылытар дріптелді. «Мен а алмастай ткір ем, Ерлікті биік шотыы ем. азыын аан хандыты, Жнібек, Керей – тектіден! асым хан салан аса жол, асиет кзі деп білем. Есім хан салан ескі жол, сиет сзі деп білем. Тукені жеті жар­ысын, Жеті азынам деп білем», деп азатты асаан аза еліні абзал арнасы ай тстан басталатынын байыпты баяндайды.

Н.НАЗАРБАЕВ: Біз азастанды алама Астана арылы баса ы­рынан крсеттік. Астананы рбір тасы, рбір рылысы мен кшесі – бр-брі мені жрегімнен тті. Сон­дытан оларды брін жрегімні бір блшегі санаймын. Бл істермен лі де айналысудамын. Жуырда мен Астананы тран жері Еуразия рлыыны наыз географиялы ортасы екендігін естіп, атты та алдым. Енді оны рлыты бар­лы здік істері мен жасы жаа­лытарыны орталыы боланын алаймын. Сол масатпен ебек етіп жатырмыз. аланы барлы ы­рымен азір матануа болады, біра мен сіресе Астананы кпте­ген нысандарыны архитектуралы нерді здігі екендігіне ма­тана­мын. Соны ішінде «Дискавер» мен барлы архитектуралы журналдар атап ткен Пирамиданы сіресе ма­тан ттамын. Бл айрыша имарат. Пирамида дегенні зі де адамны мірі тріздес дние екен ой. Жас­тайынан жайыла мір срген адам мір бойы бір биікке мтылады ой, Пирамида да сол сияты. Сондытан да оны философиялы даналыы те тере.

Жаа адамдар бейнесін алыптас­тыр­ан елорда рухы еселі. Оан сіресе, жастарды осып жатан лесі толайым. Жасты арман халыты лы мратымен астасып, айын баыттара бет алып барады. Мны мгілікке берілер сый демегенімізбен, сол байлы­ты мыр бойы сатай алатын жандар туралы айту анибет. Жасты ша пен туан жерді бір-бірімен егіз ымдай етене жаластыран елорда таылы­мында табысты белестер мол. Елорда келбетіне бгінде жртшылы ызыа кз тігеді. Кннен кнге кркейген алыбы айратты л мен ыздарыны кш-жігері мнан кейін де ел мддесіне ызмет ете беретінін аартады. Экран­нан сем аланы крікті имараттары клбей сырып жатаны серлі. Сахна ортасынан алып бйтерек бой ктеріп келеді. Жан-жаы лтты наыштара толы осы рнектер біртіндеп лала глдерге айнала бастады. Су братар тіршілік кзіндей тірегін сергітеді. Астананы ктеруде жастарды лесі ерекше екенін айындаан идея нер­паздар имылымен толыты. К.Байсейітова атындаы лтты опера жне балет театрыны ртістері Мдина Баспаева мен Тайыр Гатауов нері жасты белесті жасыл раындай елестеді. Сайын даланы тсінде аза елін трткл дниеге танытан сем Астана пайда болды. Бл Сндет Байожин орындаан Нрслтан Назарбаевты сзіне жазылан «Мені алам» німен толыа тсті.

Н.НАЗАРБАЕВ: Біз ата-бабала­ры­мыз асырлар бойы асап ткен туелсіздікке ол жеткізген баытты рпа боланымыза тубе дейміз. Мндай жадай енді ешандай рпаты басында болмайды, себебі туелсіздік бір-а рет жарияланады. Тек Алла таала оны баянды ыл­ай. Мен Туелсіздікті тй-тй бас­ан алашы адамын, одан буыны бекіп, се бастаанын, ат жалын тартып ата мінгенін, одан 20 жаса келіп жігіт боланын кргенім шін зімді баытты санаймын. Аллаа тубе деймін, уаныштымын. 50 жасымда аза елі мені иыыма осынша жкті артып, ала арай жргізетін сен боласы деп сенім артты. Мен жан-дниеммен, алан біліміммен, бойда бар кш-уатыммен осы жмысты атарып келе жатыр­мын. Жне бл жолда жалыз емеспін, тірегіме олынан іс келетін жандарды топтастырдым. Мені бар тілегім де, арманым да аза­стан туелсіздігіні баянды болуы­на ызмет ету болды да, болып та келеді. Елімізді мгілік бейбітшілікте, бірлікте мір сргенін алаймын. Бай боланын тілеймін. Болашата бізді елді крделі мамандытарды мегерген білімді азаматтарды бас­аранын алай­мын. Жаста­рымыз­ды жоары дамыан шел елдерде оытып, оларды ш тілді ме­геруіне жа­дай жасап жатанымыз да сол себептен. рпатары­мызды бейбіт, баытты, бай елде мір сргенін алаймын. Мені арманым да, тілегім де осы.

20 жыл алам шін бір ас а­ым ст ана. Біра осы ас а­ым стте азастан жз жыл­ды­тара татитын жолдардан тіп, сон­шалыты табыстара жет­ті. Б­гінгі лы мереке кні мен рбір азастандыа отбасы­лы ба­ыт тілей отырып, еліміздегі бейбітшілікті, достыты жне бауыр­ластыты сатауа атсалыыздар дер едім. Ешашан да сарыуайым­шылдыа салынбай, тртініп ебек ете беру керек, ебек еткен адама табыс зінен-зі келеді. рине, азір аламды иынды­тар туып тр, біра оларды ал­дын алуа біз дайынбыз. Бар­шаыз да баытты болыыздар. Туелсіз­ді­гіміз мгілік болсын. р отба­сында баыт пен бірлік болсын.

азастан жерасты байлыы мен табии оры мол ел. Еселі ел жыл­дан жыла сіп, ркен жайып келеді. Кейде брін де айта бастауа тура келіп жатады. Мндайда ба пен стті тек ебексйгіш елді ана еншісіне бйырары ха. Туелсіздігіне ол жеткізген, еселі елордасын трызан аза еліні бгінгі лан-асыр тойымен сол баыт таы шапа­ын шашып, шатты уенмен тербетеді. Біз Жер-Ананы сыйа тартан молшылыын шын жректен абыл алып, оны мгі з аморлыы­мыза аламыз деген халыты идея алытаан р нні жолдарымен жрекке шымырлай тарады. Туел­сіздікке арналан мерекелік шоу лыбек Есдулетті сзіне жазыл­ан Игорь Крутойды «міт мекені» німен орытындыланды. Нржамал сенбаева мен Батырхан Шкенов орындаан нні айырмасы азаты айраттандырады. Алаш баласыны анатын алыстара серметіп, рісін зарта беруге мтылдырады.

Біздер мірімізді тбегейлі згерт­кен лы оианы кугерлері­міз. Еліміз азат, ендеше жанымыз да сондай ізгілікті жолды асайды. Жз жылдан со мны брі рине, бізді ткен тарихымыза айналады деген жргізушілер лебізі кешті тияна­тап, мерекелік шоуа келген халы­ты нпірі лы тойды жаласар дбірін аартты.